Sit alanı ilan edilen köy boş kaldı

Bursa'nın Deliballılar Köyü, merkeze 55, Orhaneli İlçesi'ne de 3 kilometre mesafede. Rüzgarlı tepelerin ortasındaki çanağa kurulu köyün suyu bol, toprağı bereketli. Dağınık bir üçgene yayılmış köyün meydanı ıssız. Ne top peşinde koşturan çocuk ne gıdaklayan tavuk sesi var. Evler harabe, cami boş, gençlik merkezi kapı duvar. Bir zamanlar düğünlerin yapıldığı yer, korku filmlerinden fırlamış gibi. Köyü bu hale getiren ise Bursa Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu'nun kararı. Kurul, Deliballılar'ın tamamını 2009'da mimari ve tarihi açıdan Osmanlı Devleti'nin Hüdavendigar Sancak Eyaleti'ne ait dokusunu temsil ettiği gerekçesiyle 1. derece sit alanı ilan etti. 150 köy evinden 54'ü, köy camisi ve 1945'te Milli Eğitim'in teşvikleriyle yapılan köy okulu, "sivil mimari örneği" olarak tescillendi. Geçen 9 yılda köyde ne koruma amaçlı imar planı ne de geçiş projesi yapıldı. Mal sahiplerinin evlerini onarmasına dahi izin verilmedi. Gelinen son noktada; köydeki yapıların tamamı kırık dökük ve bakımsızlıktan yıkılmak üzere. 150 haneden sadece 10 kadar evde yaşayan var. Eskiden 350 nüfuslu köyde şu an yaşayanların sayısı 30. Çoğu da yaşlı...

ÖĞRENCİLER GELDİ VE...

Terk edilmiş köyün 4 yıllık muhtarı Şahmeran Ay (53), bu duruma nasıl gelindiğini şöyle anlattı:

"2 otobüs öğrenci geldi. Dere kenarına geziye geldiler sandık. Meğer sit alanı yapmışlar. Haberimiz yok. Bir vatandaş tapuya gidince ortaya çıktı. Aşağıya asfalt yapmak, evlerimizi onarmak istedik. Belediye izin vermedi. 'Bu evler çok güzel, bozulmasın' diyorlar. Kışın ayazında, yağmurunda gelip yaşasınlar bakalım. Köy okulunun yıkıntılarını bile kaldırmadılar. Herkes topu birbirine atıyor. Bu sit alanı bu kadar korkulacak bir şey mi?"

Gazete Habertürk'ten İrem Koca'nın haberine göre Deliballılar Köyü'nün bir önceki muhtarı Emin Aydemir (64) ise köylerinin tarihi dokuyu temsilen sit alanı ilan edildiğini belirtti ve şunları söyledi: "Köy okulu, 1945'te Milli Eğitim'in teşvikleriyle köylüler tarafından yapılmış. 70'lerde babamla bir çeşme yaptık. Kenarları yosunlanmış, yıkılmış, 'O da tescillendi' diyorlar, listede varmış. Şimdi bunun neresi tarihi? Önüne beton merdiven yaptırılan ya da pencerelere beyaz PVC taktırılan eski evleri tarihi eser saymamışlar. Parası olmayan bunları yaptıramadı."

PROJE GÖNDERİLMEDİ

Kültür varlığı olarak tescillenen köy camisi, okul ve çeşme gibi yapıların renovasyonu için Deliballılar Köyü'nün bağlı olduğu Orhaneli Belediyesi'nden Bursa Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu'na son 9 yılda değerlendirilmek üzere proje gönderilmediği öğrenildi. Orhaneli Belediyesi'nden köyle ilgili durum konusundaki talebimiz ise yanıtsız kaldı.

KÖYÜN EN GENCİ YALNIZ

Köyün en yaşlısı 81 yaşındaki Emin Taş, köyün boşalmasından duyduğu üzüntüyü "Ben çocukken bu köy doluydu. 100'den fazla düğün gördüm. 3 gün sürerdi. Biz ölünce bu köy de bitecek" diye anlattı. Köyün en genci 25 yaşındaki Emre Aran ise yalnızlıktan şikayetçi: "Köyde hiçbir yaşıtım yok. Vaktimi dereye giderek, kahvehanede çalışarak geçiriyorum. İnternet yok."

'VATANDAŞ İŞİNİN PEŞİNE DÜŞMELİ'

Bursa Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Müdürü Serpil Arık, vatandaşların mimarla anlaşıp usule uygun renovasyon yaptırabileceğini kaydetti. Arık, köylülere yol gösterdi:

"Biz tescili yaptıktan sonra muhtara ve belediyeye tebligat yolluyoruz. Binalarının yenilenmesi ya da inşası durumunda rölove, mevcut durum, restitüsyon ve restorasyon istiyoruz. Vatandaş bir mimarla anlaşıp kurallara uygun proje hazırlatmalı. Gelen proje kurallara uygun değilse kuruldan geçmez. Günah keçisi olarak gösteriliyoruz ama vatandaş orada büyük apartmanlar yapmak istiyor. Vatandaş evini yaptırmak istiyorsa kendisi bu işin peşine düşmeli. 2009'da yine o köyde insanlar yaşamıyordu. Sit alanı olduğu için insanlar o köyü boşaltmadı. Tescilden sonra vatandaş itiraz etmedi."

İTÜ Mimarlık Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Kemal Kutgün Eyüpgiller de Deliballılar Köyü'nü "Anadolu kırsal mimarlık mirasının sadece tek yapı ölçeğinde değil, yerleşim bütünüyle seçkin örneklerinden biri olarak" nitelendiriyor