Başbakan 'Bu iş bitsin' dedi Maliye'de denetim birleşiyor

Vergi Konseyi'nin 20 gün önce Başbakan'a yaptığı ziyarette açılan dosyada, uzman, denetmen, kontrolör ve müfettişlerin tek çatı altında toplanması hedefleniyor.

Çağımızın önemli kavramlarından biri de "proaktiflik." Değişimi öngörerek ilk adımı siz atacaksanız. Aksi takdirde biçilen elbiseyi giymek zorunda kalıyorsunuz. İşte buna benzer bir durum Maliye Bakanlığı'nda yaşanıyor. Çünkü Gelir İdaresi reformu ile başlayan süreç, Maliye'nin geleneksel kurullarının kaderini belirleyecek boyuta ulaşıyor. Bütün mesele, vergi denetiminin nasıl örgütleneceğinde düğümleniyor. Halen Maliye Müfettişleri ve Hesap Uzmanları doğrudan bakana bağlı. Gelirler Kontrolörleri İdare'de daire başkanlığı olarak faaliyette. Taşrada Vergi Denetmeleri var.

Esasen "Kurulların birleştirilmesi" Maliye'nin yabancı olmadığı bir söylem. Çeşitli iktidarlar, denetimin konsolide edilmesini hep gündemde tuttu. Ancak, proje hiçbir zaman bugünkü kadar gerçekleşme aşamasına varmadı. Oysa Başbakanlık eski Müsteşarı Ak Parti Milletvekili Ömer Dinçer'in başlattığı kamu yönetimi hamlesi ilk etapta "müfettişlik mekanizmasının" sorgulanmasına yolaçmıştı. Dönemin Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer'in veto ettiği Kamu Yönetimi Temel Kanunu ise sanıldığı gibi rafa kaldırılmamıştı.

Peki, Maliye'de huzursuzluk yaratan konu ne? Sorunun kökleri, yaklaşık 2 yıl önce IMF'nin hazırladığı bir rapora dayanıyor. Bir süre önce teşkilattan ayrılan Gelir İdaresi eski Başkanı Osman Arıoğlu'nun, Kapadokya'da konuk ettiği IMF uzmanları, vergi denetiminde hayli iddialı öneriler hazırlıyor. Öneriler dizisi kağıda dökülüyor. Ardından IMF takibe başlıyor.

Seçimlerin öne alınması yüzünden bir süre buzdolabında tutulan "denetimde çok başlılık" teşhisine Başbakan Erdoğan da katılıyor. Erdoğan, 60. Hükümet kurulur kurulmaz ekonomi brifingi alıyor. IMF ile ilişkiler başlığı altında, Gelir İdaresi'nin kurumsal kapasitesinin artırılması ve denetim birimlerinin birleştirilmesinden de söz ediliyor. Başbakan, yanındaki Maliye Bakanı Kemal Unakıtan'a dönerek, "Bu işin artık bitirilmesi" talimatını veriyor. Derken Vergi Konseyi Başkanı Mustafa Uysal ve heyet üyelerinin 20 gün önce Başbakan'ı ziyaretinde dosya tekrar açılıyor. Orada, müfettişler, uzmanlar, kontrolörler, hatta denetmenlerin tek çatı altında toplanması üzerinde duruluyor. Erdoğan, "dört başlı denetim istemediğini" yineliyor. Bu tabloya, IMF'yle biten gözden geçirme kapsamında yazılan Niyet Mektubu'ndaki taahhütler ekleniyor.

Yönetim ve denetime özerklik
Gelen ataklar karşısında kurullar ve eski üstatlar devrede. Şimdiye kadar değişime öncülük edemeyenler köşeye sıkışıyor. Maliye Bakanı Unakıtan, "Başbakan'ın talimatı var" noktasında. Devlet Bakanı Mehmet Şimşek, "ABD Gelir İdaresi model alınabilir" yaklaşımında.
Çare arayışındakiler, "Gelir İdaresi tam özerklik kazansın", "Gelir Müsteşarlığı kurulsun", "Gelir İdaresi'nde, tıpkı Sosyal Güvenlik Kurumu'ndaki gibi genel müdürlükler olsun" diyor.
Bize göre, eğer kayıtdışı daraltılacaksa vergi yönetim ve denetimi özerk olmalı, merkezi ile taşra denetimi birbirinden ayrılmalı. Harcamalarla gelir arasında bağ kurma imkânı tanınmalı!