Türkiye bugün seçime gidiyor: Yine demokrasi kazanacak

Türkiye bugün seçime gidiyor. Çok partili demokratik hayata 1946'da geçen Türkiye, o günden bu yana 21'inci genel seçimini yapacak. Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi kapsamında ise yapılan ikinci seçim olacak. Cumhuriyetin kuruluşundan itibaren 23 yıl boyunca tek parti için sandığa giden Türkiye, ilk çok partili seçimini ise 1946 yılında yaptı. 77 yıldır çok partili sistem ile sandığa giden Türkiye, son 21 yıldır istikrarlı bir süreç yaşıyor. Türkiye, 23 yıl boyunca 'tek partili' seçim sistemi ile yönetildi. Çok partili demokrasiyi ise ilk olarak 1946 yılında tecrübe etti. 1923'ten 1943 yılına kadar CHP'nin tek partili yönetimi ile seçimler yapıldı. 1946 seçimlerine CHP'nin yanı sıra Demokrat Parti ve bağımsız adaylar katıldı. Seçimleri CHP kazandı. Demokrat Parti'de TBMM'ye girdi. 7 bağımsız milletvekili de o dönem TBMM'ye girmeye hak kazandı.

YENİ PARTİ GELDİ İKTİDAR DEĞİŞTİ
Türkiye, dört yıl sonra tekrar seçime gitti. 1950 seçimlerinde, çeyrek yüzyıla yakın bir süre ülkeyi tek başına yöneten CHP iktidarı kaybetti. Seçimin kazananı ise Demokrat Parti oldu. DP bu seçimlerde yüzde 53,5 oy aldı. Demokrat Parti 1954 ve 1957 genel seçimlerini de kazanan parti oldu. DP'nin 10 yılık iktidarı 27 Mayıs 1960 darbesiyle son buldu. Darbenin ardından 1961 genel seçimlerine CHP'nin de yer aldığı 4 siyasi parti girdi. Seçimde birinci parti olan CHP çoğunluğu sağlayamadığı için hükümeti kuramadı. CHP ile Adalet Partisi arasında bir koalisyon hükümeti kuruldu. Bu Türkiye'de kurulan ilk koalisyon hükümeti oldu.

1965 seçimlerinde Süleyman Demirel'in öncülüğündeki Adalet Partisi tek başına iktidar oluyor. Türkiye dört yıl aradan sonra 12 Ekim 1969 yılında yeniden seçime gidiyor. 69 yılında 8 parti seçime katılıyor. Süleyman Demirel başkanlığındaki Adalet Partisi yüzde 46.5 oy oranı ile yeniden iktidar oldu. İsmet İnönü başkanlığındaki CHP ise yüzde 27 oy ile Meclis'e giriyor. Bu seçimlerde Necmettin Erbakan Konya'dan bağımsız milletvekili olarak TBMM'ye giriyor.

İHTİLALİN PENÇESİNDE DEMOKRASİ
12 Mart 1971'de TSK, Demirel hükümetine muhtıra veriyor. Demokrasi ikinci kez darbeye maruz kaldı. Muhtıranın ardından Demirel istifa ediyor. 1971-1973 yılları arasında TSK'nin siyasetçilere kurdurduğu hükümetler Türkiye'yi yönetti. 1973 seçimlerini CHP kazanıyor. CHP hükümeti kuracak çoğunluğu sağlayamıyor. Türk demokrasisine balyoz gibi inen 12 Mart Muhtırası'nın gölgesinde gerçekleşen 1973 seçimleri demokratikleşme açısından büyük bir öneme sahipti. Adalet Partisi seçimlere Demirel liderliğinde girerken CHP ise yeni lideri Bülent Ecevit'e umudunu bağlamıştı. Alparslan Türkeş liderliğindeki Milliyetçi Hareket Partisi (MHP) ve Milli Görüş siyasetinin lideri Erbakan'ın kurduğu Milli Selamet Partisi ve 27 Mayıs darbesi ile kapatılan Demokratik Parti de siyaset sahnesindeydi. Sekiz partinin katıldığı seçimde oylar bölünmüş ve gelecek yıllarda sıkça tekrarlanacak koalisyon hükümeti kurma modeli neredeyse bir zorunluluk haline gelmişti. 1973'ten 80 darbesine kadar geçen süreçte 4'ü koalisyon olmak üzere 6 hükümet kuruldu.

12 Eylül 1980'de ordu yeniden yönetime el koydu. 1983 seçimleri 12 Eylül 1980 askeri darbesi sonrası yapılan ilk genel seçimdi. 1983 seçimlerini Turgut Özal'ın başında olduğu Anavatan Partisi kazanıyor.

SİYASİ YASAKLILAR TEKRAR SEÇİME
1987 seçimleri referandumla siyasi yasakları kaldırılan liderleri tekrar siyaset sahnesine taşıdı. Bu seçimlerde Anavatan Partisi yeniden tek başına iktidar oldu. 1991 seçimlerinde DYP birinci parti olurken, yüzde 16 oy alan Refah Partisi de büyük bir başarı gösterdi. 1995 seçimlerine 12 siyasi parti katıldı. Birinci parti oyların yüzde 21,4'ünü alan Refah Partisi oldu ve meclise 158 vekilini taşıdı. 28 Şubat postmodern darbesi ile Refahyol'u iktidardan düşürüp Necmettin Erbakan'ı siyasetten uzaklaştırdı.

Koalisyon dönemi kapandı
Türkiye, Postmodern darbenin ardından 1999 seçimlerine gidiyor. Bu seçimlerde Bülent Ecevit'in başında olduğu DSP birinci parti çıkıyor. Hükümeti kurma çoğunluğuna erişemeyen Ecevit, MHP ile Anavatan Partisi ile 3'lü koalisyon kuruyor. Bu koalisyon döneminde 2000 ve 2001 krizleri yaşanıyor. 2001 Ağustos ayında Recep Tayyip Erdoğan başkanlığında AK Parti kuruluyor. 2002 seçimlerinde AK Parti birinci parti çıkıyor. CHP ise ikinci parti oluyor. Doğruyol, DSP, MHP ve Anavatan Partisi baraj altı kalıyor. Türkiye'de 2002 ile 2018 yılları arasında 6 genel seçim gerçekleştirilirken bu seçimlerden birinci parti olarak AK Parti çıktı. Bununla birlikte Türk siyasi hayatında koalisyonlar dönemi kapandı. 21 yıldır Türkiye'ye kesintisiz hizmet ediliyor.

Türkiye, 10 Ağustos 2014'te tarihi günlerinden birini yaşadı. Türkiye'nin yeni Cumhurbaşkanı ilk kez halk tarafından seçildi. Erdoğan, yüzde 52 ile seçimleri kazandı. CHP'nin adayı Ekmeleddin İhsanoğlu yüzde 38, HDP'nin adayı Selahattin Demirtaş ise yüzde 9 oy almıştı.

Oylar hangi hallerde geçersiz
Seçmenler, cumhurbaşkanına ve milletvekillerine yönelik tercihte bulundukları iki ayrı oy pusulasını aynı zarfa koyarak sandığa atacak. Önce cumhurbaşkanı seçimine ait oy pusulalarının sayım ve dökümü yapılacak. Zarftan çıkan oy pusulalarında bir seçim türüne ait olanın geçersiz olması, diğerinin geçersiz sayılmasını gerektirmeyecek. "Evet" ya da "Tercih" mührü basılmayan, birden fazla ittifaka, aynı ittifakta yer almayan parti veya adaya mühür basılması halinde oylar geçersiz olacak.

Oy pusulasının bütünlüğünün bozulacak şekilde yırtılması veya koparılması, pusula üzerine mühür dışında veya mühür yerine herhangi bir özel işaretin, isim, imza kaşesi veya parmak izinin basılması da kullanılan oyu geçersiz kılacak. Ayrıca, oy pusulasının belirgin bir şekilde karalanması, çizilmesi veya işaretlenmesi, zarftan işaret amacı taşıyan herhangi bir madde çıkması hallerinde de oylar geçersiz sayılacak. Cumhurbaşkanı adaylarından hiçbirinin, yapılacak seçimde salt çoğunluğu sağlayamaması halinde 28 Mayıs'ta ikinci tur oylama yapılacak. Bunun için daha önce YSK tarafından hazırlanan seçim takvimi işleyecek.

İlklerin seçimi
Türkiye, ilklerin seçimine tanıklık edecek. AK Parti ve MHP milletvekillerinin ortak imzasıyla hazırlanan Milletvekili Seçimi Kanunu, TBMM Genel Kurulunda geçen yıl kabul edilerek yasalaştı. Kanuna göre, seçimlerde yüzde 10 olarak uygulanan ülke seçim barajı yüzde 7'ye indirildi. Bugün yapılacak cumhurbaşkanı ve milletvekili seçiminde ülke seçim barajı yüzde 7 olacak. İttifak oyları barajı geçerse bütün partiler barajı geçmiş sayılacak. Ancak milletvekili çıkarmak için ittifakın toplam oyu değil partilerin kendi aldıkları oy geçerli olacak.

PARTİLERİN OY SAYISI ETKİLİ OLACAK
İttifakların değil partilerin oy sayıları dikkate alınacak. Milletvekili çıkarmak için ise ittifakın toplam oyları değil, partilerin tek tek aldığı oylar belirleyici olacak. Önceki uygulamada partilerin çıkaracağı milletvekili sayısı ittifakın toplam oyuna göre belirleniyordu. Sonrasında milletvekilleri ittifak içinde dağıtılıyordu. Yeni sistemde partilerin, doğrudan kendi oy sayıları değerlendirilecek. İttifakın aldığı oy toplamı ülke barajını geçtiği takdirde, seçim çevrelerinde milletvekili hesabı ve dağılımı, ittifak içinde yer alan her bir partinin o seçim çevresinde almış olduğu oy sayısı dikkate alınarak yapılacak.

Türkiye sandık başında
Türkiye, cumhuriyetin ikinci yüzyılının şafağında tarihi bir seçim için sandık başına gidiyor. Cumhurbaşkanı ve Milletvekili Genel Seçimleri için yurt içinde 64 milyon seçmen bugün sandık başına gidiyor. Seçimlerle birlikte 13'üncü Cumhurbaşkanı ve Meclis'e girecek 600 milletvekili belli olacak. Cumhurbaşkanı Seçimi ve 28'inci Dönem Milletvekili Genel Seçimi için oy verme işlemi, Türkiye genelinde saat 08.00'de başlayacak, 17.00'ye kadar sürecek. Türkiye'nin, 5 yıl boyunca görev yapacak cumhurbaşkanı ile yeni parlamento üyelerinin belirleneceği seçim için ülke genelinde 973 ilçede, 1094 ilçe seçim kurulunda 191 binden fazla sandık kurulacak. Seçimde 4 milyon 904 bin 672 seçmen ilk kez oy verecek. Cezaevinde tutuklu ve taksirli suçlardan hükümlü seçmen sayısı ise 53 bin 172.

ÖNCE CUMHURBAŞKANLIĞI OYLARI SAYILACAK
Önce cumhurbaşkanı seçimine ait oy pusulalarının sayım ve dökümü yapılacak. Yurt dışı seçmen kütüğüne kayıtlı 3 milyon 416 bin 98 seçmen için, 73 ülke ve 156 yerdeki yurt dışı temsilciliğinde sandık kurulları oluşturuldu. Yurt dışı temsilciliklerindeki oy verme işlemi 9 Mayıs'ta sona erdi. Bulunduğu ülkede belirlenen sürede oy kullanamayanların gümrük kapılarında oy verme işlemleri, yarın saat 17.00'ye kadar sürecek. Cumhurbaşkanı seçimi pusulasında, kurayla belirlenen sıralamaya göre, Tayyip Erdoğan, Muharrem İnce, Kemal Kılıçdaroğlu ve Sinan Oğan'ın adı yer alacak.

DEPREM BÖLGESİNDE SEÇİM
YSK, Kahramanmaraş merkezli 11 ili etkileyen depremler nedeniyle çeşitli önlemler aldı. Bölgede eskiden hangi okullara sandık kuruluyorsa aynı okullara yine sandık kurulacak. Okullar yıkılmış ya da hasar görmüş ise bahçesine veya yakın bir alana konteyner konarak oyların kullanılması sağlanacak. Depremden etkilenen seçmenler, adres kaydını nereye aldırırsa orada oy kullanacak, oylar o seçim çevresi için sayılacak.

SEÇİM GÜNÜ YASAKLARI
Seçim yasakları kapsamında eğlence yerleri oy verme süresince kapalı kalacak, eğlence yeri niteliğindeki lokantalarda da yalnızca yemek verilebilecek. Emniyet ve asayişi korumakla görevli olanlardan başka kimse silah taşıyamayacak.

24 parti, 5 ittifak yarışacak
28. Dönem Parlamentosu'nu belirlemek üzere yapılacak Milletvekili Genel Seçimi'ne ise 24 siyasi parti ile Türkiye genelinde 151 bağımsız milletvekili adayı girecek. İttifak sistemi kapsamında, AK Parti, MHP, BBP ve Yeniden Refah Partisi, "Cumhur" ittifakı adıyla seçime katılırken, CHP, İYİ Parti, Saadet Partisi, Gelecek Partisi, DEVA Partisi ile Demokrat Parti "Millet" ittifakı adıyla seçime girecek. HDP'nin listelerinden seçime girdiği Yeşil Sol Parti ile TİP, "Emek ve Özgürlük" İttifakını, Zafer Partisi ve Adalet Partisi, "Ata" ittifakı, TKP, Türkiye Komünist Hareketi ve Sol Parti ise "Sosyalist Güç Birliği" İttifakı adı altında seçime giriyor.

YSK karar verecek
Radyolar ve her türlü yayın organlarınca seçim günü saat 18.00'e kadar seçim ve seçim sonuçlarıyla ilgili haber, tahmin ve yorum yapılamayacak. Radyolarda ve her türlü yayın organlarında 18.00-21.00 saatleri arasında ancak YSK tarafından seçim ile ilgili verilecek haber ve tebliğler yayımlanabilecek. Seçim günü bütün yayınlar, saat 21.00'den sonra serbest olacak, ancak YSK tarafından gerek görülmesi halinde saat 21.00'den önce de yayınların serbest bırakılmasına karar verilebilecek.

D'hondt ile belirlenecek
Seçim bölgesinde milletvekili çıkaramayan partilerin oyu, ittifakın hanesine daha önce olduğu gibi "artık oy" olarak yazılmayacak. İttifakı oluşturan siyasi partilerin her birinin çıkaracağı milletvekili sayısı, her seçim bölgesinde ittifak içinde elde ettiği oy sayısı esas alınarak genel D'Hondt uygulaması ile belirlenecek. İttifak yapan partilerin çıkaracakları milletvekili sayısının hesaplanması sistemi de değişti. 2018'deki seçimde ittifak yapan partilerin milletvekili sayısı, ittifakın ülke genelinde aldığı oy, ittifaktaki partilere bölünüp hesaplanıyordu. Yeni düzenlemeyle ittifakın aldığı oy toplamı ülke barajını geçtiği takdirde, seçim çevrelerinde milletvekili hesabı ve dağılımı, ittifak içinde yer alan her bir partinin o seçim çevresinde almış olduğu oy sayısı dikkate alınarak yapılacak.