Terör mağduru çalıştırma yükümlülüğü işvereni mağdur etti
Yeni yasayla birlikte terör mağduru çalıştırma şartı alan işyerleri elaman
aramaya başlayınca sıkıntıya düştüler. İş-Kur'un bulduğu terör mağdurları ise
gelen işleri geri çevirdi.
50 kişiden fazla işçi çalıştıran firmalara getirilen terör mağduru çalıştırma zorunluluğu, firmaları mağdur durumda bıraktı. Çalıştıracak mağdur arayan firmalara İş-Kur da çare olamadı. Aynı sorun eski hükümlü ve özürlü istihdamında da yaşanıyor.
Hükümet, Mayıs 2003'te çıkardığı yasayla 50 kişinin üzerinde istihdam sağlayanlara
yüzde 1 oranında terör mağduru çalışma zorunluluğu getirdi. İşveren, bu şartı
yerine getiremediğinde ödeyeceği aylık bin 71 YTL'lik cezadan kurtulmak için
"terör mağduru" aramaya başladı. Sadece İstanbul'da bin 376 firma,
3 bin 196 terör mağdurunu çalıştırmak için İş-Kur'a başvurdu. İş-Kur da, bu
firmalara terör mağduru aramaya başladı. Ancak sadece 167 terör mağduru İş-Kur'a
çalışmak isteğiyle başvurdu.
Başvuranların yüzde 90'ı "Ben özel sektörde çalışmam, kamuda iş istiyorum"
deyince, Kurum'un terör mağduru açık iş listesi kabardı. Şimdi işverenler de,
İş-Kur da özel sektörde çalışmayı kabul edecek terör mağduru arıyor. Benzer
bir durum eski hükümlü ve özürlü istihdamında da yaşanıyor.
Terör mağduru özel sektörü istemiyor
İş-Kur'a gelen normal açık işler (Kuruma işverenden intikal eden işçi istemi)
çok sınırlı kalırken, terör mağduru, eski hükümlü ve özürlü açık işlerde büyük
oranda artış meydana geldi. Sadece İstanbul'da, 55 firma 132 normal eleman ararken,
bin 376 firma 3 bin 196 terör mağduru, 2 bin 56 firma 6 bin 264 eski hükümlü
ve 2 bin 376 firma da 14 bin 297 özürlü işçi bulmak için İş-Kur'a müracaat etti.
İş-Kur yetkilileri İş Kanunu'nun 30. maddesine göre 50 kişinin üzerinde istihdam
sağlayan işyerlerine yüzde 3 özürlü, yüzde 1 eski hükümlü, yüzde 1 terör mağduru
ve yüzde 1 özürlü veya terör mağduru olmak üzere yüzde 6 oranında istihdam zorunluluğu
bulunduğunu anımsatarak şunları söyledi: "Kuruma kayıtlı eski hükümlü ve
özürlü konusunda sorun yok. Buradaki yığılma işverenle özürlü ve eski hükümlünün
bazı nedenlerle eşleştirilememesinden kaynaklanıyor. Ama terör mağduru konusunda
talep çok, ama müracaat az. 19 bine yakın açık iş varken, sıra bekleyen 160
civarında terör mağduru var. Bunlar da özel sektörde çalışmak istemiyor."
Yetkililer, zorunlu istihdam konusunda sıkıntılar olduğunu belirterek, uygulamadaki
sorunlara çözüm bulmak için bir çalışma başlatıldığını kaydettiler.
Sorun çok boyutlu
Bir başka İş-Kur yetkilisi de özel sektörde özürlü ve eski hükümlü açık iş sayısının
kabardığını belirterek, ya işverenin kendisine önerilen işçiyi istemediğini
ya da işçinin yaşadığı şehirde olmadığı için işi istemediğini ifade etti. "50
işçi üzerinde çalıştıran sanayi tesisleri de belirli bölgede yoğunlaşmış durumda.
İnsanlara 'Gel İstanbul'a, asgari ücretten iş vereyim' diyemiyorsunuz"
ifadelerini kullanan yetkili, çoğu eski hükümlünün kalifiye olmadığını ve çoğu
açık işlerde de işverenin kalifiye değil de beden işçisi aradığını kaydetti.
İşverenin bulduğu çözüm
İsminin açıklanmasını istemeyen bir işveren ise "Bazı işverenler sırf bu
şartları karşılamak için, aldığı eski hükümlü ve özürlülere asgari ücretten
maaşını ödeyip işe gelmemesini istiyor. Bin 71 YTL'lik ceza yerine, ayda 594
YTL'lik asgari ücretin maliyetini ödüyor. Adam işe gelse yol ve yemek masrafı
da var. Ondan da kurtuluyor" diye konuştu.
ASO Başkanı Çağlayan:
İşletmeler 49 işçide frene basıyor
Ankara Sanayi Odası (ASO) Başkanı Zafer Çağlayan, zorunlu istihdamın tamamen
kaldırılması gerektiğini belirterek "Bir taraftan liberal ekonomi diyeceksin,
diğer taraftan zorunlu istihdam etmezsen bin 71 YTL ceza ödeyeceksin. Böyle
serbest piyasa olur mu?" diye konuştu. Zorunlu istihdam nedeniyle işletmelerin
49 işçide frene bastığını belirterek "49 işçiden sonra ya istihdam yapmıyor
ya da kayıtdışına kaçıyor. Türkiye'de 247 bin sanayi tesisi var, 242 bini 1
ile 49 işçi arasında çalıştırıyor. Yani yüzde 98'i 1-49 işçi çalıştırıyor. Bu
tesadüf değil, işarettir" dedi. Çağlayan, "Terör mağdurunun başımızın
üzerinde yeri var, sırtımızda, kalbimizde taşırız. Olaya şaşı bakmamak lazım.
Ama en doğru olanı, serbest piyasa diyorsak, bu uygulamanın tamamen kaldırılması"
diye konuştu.
Terör Mağduru kimdir?
3713 sayılı Terörle Mücadele Kanunu'na göre terör eylemleri nedeniyle şehit
olan kamu görevlileri ile er ve erbaşların daha sonra evlenmemiş eşleri veya
çocuklarından birisi, yoksa kardeşlerinden birisi, çalışamayacak derecede malül
olan kamu görevlileri ile er ve erbaşların varsa eşleri veya çocuklarından birisi,
yoksa kardeşlerinden birisi.
Zorunluluk hangi maddeden kaynaklanıyor?
4857 Sayılı İş Kanunu-Madde 30: "İşverenler 50 veya daha fazla işçi çalıştırdıkları
işyerlerinde her yılın Ocak ayı başından itibaren yürürlüğe girecek şekilde
Bakanlar Kurulu'nca belirlenecek oranlarda özürlü ve eski hükümlü ile 3713 sayılı
Terörle Mücadele Kanunu'nun ek 1'inci maddesinin (B) fıkrası uyarınca istihdamı
zorunlu olan terör mağduru işçiyi meslek, beden ve ruhi durumlarına uygun işlerde
çalıştırmakla yükümlüdürler. Bu kapsamda çalıştırılacak işçilerin toplam oranı
yüzde 6'dır. Ancak özürlüler için belirlenecek oran, toplam oranın yarısından
az olamaz" diyor.
8 Mart 2004 tarihli ve 2004/6976 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı'nda ise yüzde 6'lık oranın dağılımı belirlendi. Kararın 2. maddesinde "4857 sayılı Kanunun 30'uncu maddesi kapsamına giren işyerlerinde oranlar; kamu işyerlerinde özürlüler için yüzde 4, eski hükümlüler için yüzde 2 olarak; özel sektör işyerlerinde özürlüler için yüzde 3, eski hükümlüler için yüzde 1, terör mağdurları için de yüzde 1 olarak belirlenmiştir. Özel sektör işyerlerinde kalan yüzde 1'lik oran, işverenlerin tercihine göre özürlü veya eski hükümlü çalıştırma yönünde kullanılacaktır" denildi.
Levent Çağlar/Referans