Öğretmen Evlerinde Bandrol Uygulaması Doğru mudur?

Memurların ve diğer kamu görevlilerinin hak ve yükümlülükleri Anayasanın 128 inci maddesinin 2. fıkrası gereğince Kanunla düzenlenmelidir. Bu nedenle, "Öğretmen Evleri, Lokaller ve Eğitim Merkezi Sosyal Tesisler Yönetmeliği"nin bu konuya ilişkin 33. maddesi Danıştay tarafından iptal edilmiştir. İptal hükmü çerçevesinde, zorunlu olarak, öğretmenlerin aylıklarından öğretmen evlerine kesinti yapılması mümkün değildir.

Milli Eğitim Bakanlığı Öğretmene Hizmet ve Sosyal işler Daire Başkanlığı öğretmen evleri ile ilgili çeşitli yazılarında şu açıklamalar yer almaktadır. "Yönetmeliğin üye aidatlarına ilişkin 33. maddesinin uygulamasına son vermiş olmasını takiben, Bakanlığımızca anılan kurumlarımızda "bandrol uygulaması" başlatılmıştır. Kaldı ki ifade edilen hukuksal sonuca rağmen öğretmenlerimizin katkıları gönüllü olarak devam etmektedir. ..Bakanlığımız kadrolarında görev yapan personelin anılan tesislerimize katkı yapmak istememeleri halinde öğretmen evince kendilerine verilmiş olan "üye, üye yakını" kartlarının iptal edilmesi gerekmektedir." (Öğretmene Hizmet ve Sosyal İşler Dairesi Başkanlığının 11.11.2002 tarih ve 2886 sayılı)

Fakat aynı konuda Türk Eğitim-Sen genel merkezine yazılan, Öğretmene Hizmet ve Sosyal İşler Dairesi Başkanlığının 1404 sayı ve 20.04.2005 tarihli yazısında "Öğretmen evlerinden bütün eğitim çalışanlarımız yararlanabilmektedir." 1611 sayı ve 11 Nisan 2005 tarihli diğer yazısında ise "Bilindiği üzere; Danıştay kararını takiben söz konusu hizmetlerden yararlanmakta olan personelin aylık bordrolarından öğretmen evi aidatı kesilmemekte ancak gönüllü olarak katkı sağlamak isteyen ( bondrol alan) üyelere, diğer katkıda bulunmayan üyelerimizden farklı olarak her il veya ilçe öğretmen evi yönetim kurulunca belirlenen fiyatlar uygulanmaktadır. Diğer katkıda bulunmak istemeyen üyelerimizin kartlarının iptal edilmesi söz konusu olmayıp, bu tür uygulamaların yapılmaması hususunda illere bilgi verilecektir." denilerek üye kartlarının iptal edilmesinin mümkün olmadığını belirtmektedir. Ayrıca üyelik aidatı ödemeyen, bandrol almayan öğretmen evi üyelerinden farklı ücret alınabileceği bu yazıda kabul edilmektedir. Öğretmen Evleri, Lokaller ve Eğitim Merkezi Sosyal Tesisler Yönetmeliği'nin otellerin işletilmesini belirleyen 40. maddesinde böyle bir ifade yer almadığı gibi "Öğretmen evi Yönetim Kurulu"nun üyeler arasında hukuki olmayan "bandrol ücreti"nden dolayı ayrım yapma hakkı da mevcut değildir. Yönetmeliğin 41. maddesinde "Üyelerin yatak ücreti en düşük dereceden maaş alan öğretmenin brüt maaş tutarının 1/100'ünün geçemez" denilmektedir.

Oysaki ilgi yönetmeliğin Üye Olma Şartları ve Üye Kartları ile ilgili 45. maddesi (Değişik: 21.11.1994 - 2419 s.T.D.) şu hüküm yer almaktadır: "Bakanlığa bağlı resmî okul ve kurumlardaki öğretmenler, özel okullardaki öğretmenler, Bakanlığın merkez ve taşra teşkilâtı personeli, emekli personel, Milli Eğitim Bakanlığında en az 10 yıl öğretmenlik yapmış ve halen yükseköğretim kurumlarında, görev yapan ve görev yapmakta iken emekli olan öğretim elemanları ile mülki amirin o il için tensip ettiği şahıslar, öğretmen evleri ve lokallerin tabiî üyeleridirler. Daha önce Bakanlık, Müsteşarlık, Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı, Teftiş Kurulu Başkanlığı, Müsteşar Yardımcılığı, Talim ve Terbiye Kurulu Üyeliği, Genel Müdürlük, Araştırma Plânlama ve Koordinasyon Kurulu Başkanlığı yapmış olanlar ile 35 yıl ve daha fazla çalışan veya çalışarak emekli olmuş öğretmenler kurumun onur üyesidir.
Üyelere, kurum müdürlüğünce, Bakanlığın belirlediği şekil ve ölçüde her yerde geçerli giriş kartı verilir. Mülkî amirce üyelikleri uygun görülenlere verilecek üye kartı ancak o il için geçerlidir. Üyelerin eş ve çocukları ile kanunen bakmakla yükümlü olduğu kişilere de giriş kartından verilerek bu tesislerden yararlanmaları sağlanır. Üye olan öğretmenin anne ve babası ile ölen üye öğretmenin eşi ve yetimlerine giriş kartı verilebilir. Onur üyeliği kartı Bakanlıkça verilir."

Yönetmelik gereği tabii üye olan ve yine yönetmelik gereği üye kartı verilen personelinin üye kartının iptal edilmek istenmesi, bu üyelere farklı fiyat uygulaması anayasaya, kanuna ve yönetmeliğe aykırıdır.

657 sayılı Devlet Memurları Kanunu'nun amir durumda olan devlet memurlarının görev ve sorumlulukları ile ilgili 10. maddesinde "Devlet memurları amiri oldukları kuruluş ve hizmet birimlerinde kanun, tüzük ve yönetmeliklerle belirlenen görevleri zamanında ve eksiksiz olarak yapmaktan ve yaptırmaktan, maiyetindeki memurlarını yetiştirmekten, hal ve hareketlerini takip ve kontrol etmekten görevli sorumludurlar. Amir, maiyetindeki memurlara hakkaniyet ve eşitlik içinde davranır. Amirlik yetkisini kanun, tüzük ve yönetmeliklerde belirtilen esaslar içinde kullanır. Amir, maiyetindeki memurlara kanunlara aykırı emir veremez ve maiyetindeki memurdan hususi bir menfaat temin edecek bir talepte bulunamaz, hediyesini kabul edemez ve borç alamaz". hükmü, yine 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu'nun Devlet memurlarının görev ve sorumlulukları ile ilgili 11. maddesinde "Devlet memurları kanun, tüzük ve yönetmeliklerde belirtilen esaslara uymakla ve amirler tarafından verilen görevleri yerine getirmekle yükümlü ve görevlerinin iyi ve doğru yürütülmesinden amirlerine karşı sorumludurlar.
Devlet memuru amirinden aldığı emri, Anayasa, kanun, tüzük ve yönetmelik hükümlerine aykırı görürse, yerine getirmez ve bu aykırılığı o emri verene bildirir. Amir emrinde ısrar eder ve bu emrini yazı ile yenilerse, memur bu emri yapmağa mecburdur. Ancak emrin yerine getirilmesinden doğacak sorumluluk emri verene aittir.
Konusu suç teşkil eden emir, hiçbir suretle yerine getirilmez; yerine getiren kimse sorumluluktan kurtulamaz.
Acele hallerde kamu düzeninin ve kamu güvenliğinin korunması için kanunla gösterilen istisnalar saklıdır." hükmü yer almaktadır.

Yine Anayasa'nın Kanun önünde eşitlikle ilgili 10. maddesinde;
"Herkes, dil, ırk, renk, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi inanç, din, mezhep ve benzeri sebeplerle ayırım gözetilmeksizin kanun önünde eşittir.
Hiçbir kişiye, aileye, zümreye veya sınıfa imtiyaz tanınamaz.
Devlet organları ve idare makamları bütün işlemlerinde kanun önünde eşitlik ilkesine uygun olarak hareket etmek zorundadırlar." hükmü

"Bağlayıcılığı ve üstünlüğü" ile ilgili 11. maddesinde ise
"Anayasa hükümleri, yasama, yürütme ve yargı organlarını, idare makamlarını ve diğer kuruluş ve kişileri bağlayan temel hukuk kurallarıdır.
Kanunlar Anayasaya aykırı olamaz." hükmü yer almaktadır.

Sonuç olarak Yönetmeliğe göre tabii üye olan Danıştay kararı gereğince aidat ödemek istemeyen öğretmenlerin üye kartlarının iptal edilmesi, bandrol uygulaması işlemleri ile ilgili yazılan yazılar; Öğretmen Evleri, Lokaller ve Eğitim Merkezi Sosyal Tesisler Yönetmeliğinin hükümlerine, Devlet Memurları Kanunu'nun amir durumda olan devlet memurlarının görev ve sorumlulukları ile ilgili 10. maddesi (Değişik: 12.5.1982 - 2670/3 md.) hükümlerine, 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu'nun Devlet memurlarının görev ve sorumlulukları ile ilgili 11. maddesi (Değişik: 12.5.1982 - 2670/4 md.) hükümlerine Anayasanın 10. ve 11. maddesi hükümlerine aykırıdır.

Hazırlayan: Ahmet Kandemir