Çiçek, 'Parlamenter Sistem' raporu hazırlattı

Nevin Bilgin

Daha önce Başkanlık, Yarı Başkanlık Sistemlerine ilişkin rapor ve kitap çıkaran Meclis şimdi de Parlamenter Sistem'e ilişkin rapor ve kitap çıkardı. Kitapta, parlamenter sistemin avantaj ve dezavantajları sıralandı. Sistemin avantajları "yasama-yürütme organlarında kilitlenme riski bulunmaz, esnek ve çözüm üretilebilir sistemdir" denilirken, dezavantajları ise "Güçsüz ve verimsiz hükümetler kurulur, demokratik niteliği zayıftır" şeklinde sıralandı. Meclis eski Başkanı Cemil Çiçek'in önsöz yazdığı kitapta, parlamenter sistemin Amerika kıtasından farklı olarak monarşinin hakim olduğu Avrupa'da doğup gelişen ve halen de kıtaya büyük ölçüde hakim olduğu, Britanya Millet Topluluğu üyesi ülkelerde de hakim olduğu belirtildi. Parlamenter sistemin tekçi parlamenter sistem, rasyonelleştirilmiş parlamenter sistem, çoğulcu parlamenter sistem türlerinin olduğu belirtilen kitapta, sistemin avantaj ve dezavantajları şöyle sıralandı:

AVANTAJLARI

Yasama, yürütme arasında kitilenme riski bulunmaz. Hükümet parlamentonun güvenine bağlı olarak çalışır. Koalisyonun bozulması, çoğunluk partisinden istifa gibi durumlarda hükümet düşürülür yeni çoğunluğa göre hükümet kurulur. Fesih yoluyla yeni seçimlere gidelibilir. Siyasi uyuşmazlıkta çıkmaza girmek gibi bir durum yoktur. Esnek ve çözüm üretilebilir bir sistemdir. Başbakan değişikliği bir sistem krizine yol açmadan çözümlenebilir. Demokratik ömrü daha uzun olan bir sistemdir. İktidarın paylaşımını arttırarak kutuplaşmayı azaltır, uzlaşmayı kolaylaştırır. Parlamenter sistemde oluşan koalisyon hükümetleri iktidarın birden fazla parti arasında paylaşılmasını sağlar. Hükümetin düşürülebilme olanağı iktidarı küçük partilerin de talep ve çıkarlırını dikkate almaya zorlar. Halkın katılını ve demokratik temsili güçlendirir. Daha çok nispi temsil sisteme tercih edilmektedir. Bu seçim sistemi siya siparti çeşitliliğini ve daha demokratik temsili sağlar.

DEZAVANTAJLARI

Hükümet istikrarsızlıklarına neden olur. Çok sayıda siyasi partide parlamentoda yer aldığından hükümet krizlerinin yaşanması olasılığı yüksektir. Hükümetler sürekli risk altıntadır. Türkiye'de birçok koalisyon kurulması ve istikrarsızlık yaşanması bununla ilişkilendirilmektedir. Türkiye'de 1961 ile 1981 arasında 19 yılda 21 hükümet kurulmuştur. İtalya'da 1948 ile 1992 arasında 44 yılda 50 hükümet değişikliği olmuştur. Güçsüz ve verimsiz hükümetler kurulur. Hükümetin zayıf kalmasının nedeni parlamentodaki çoğunluğun desteğine ihtiyaç duymasından kaynaklanır. Buparlamenter sistemin en zayıf noktası olarak görülmektedir. Koalisyon pazarlıkları hükümetin çalışmasını yavaşlatır. Devam etmek isteyen hükümetler haraketsiz kalmayı tercih ederler. Demokratik niteliği zayıftır. Halkın hükümeti doğrudan belirlemiyor olması kaolasiyon hükümetlerinde yaşanacak başarısızlıklarda hesap sorulcak partinin teşmhisinin zor olması ve seçim esnasında seçmenin hükümete ilişkin tehcihlerinden emin olamaması, parlamenter sistemin demokratik niteliğini zayıflatmaktadır.