Bölge Adliye Mahkemeleri'nin kurulması kanunlaştı

Adalet teşkilatında reform! Bölge Adliye Mahkemeleri'nin kurulması kanunlaştı

Bölge Adliye Mahkemeleri'nin (istinaf) kurulmasını öngören tasarı, TBMM Genel Kurulu'nda yürürlük ve yürütme maddeleri de kabul edilerek yasalaştı.

Söz konusu düzenleme geçtiğimiz yıl TBMM Genel Kurulu'nda ele alınmış, tasarı, yürürlük ve yürütme maddelerine gelince Adalet Komisyonu'na geri çekilmişti.

İlk derece mahkemelerini hukuk ve ceza mahkemeleri, adli yargı ikinci derece mahkemelerini de bölge adliye mahkemeleri olarak adlandıran yasaya göre, hukuk mahkemeleri her il merkezi ile belirlenen ilçelerde kurulacak. Sulh hukuk ve asliye hukuk mahkemeleri tek hakimli olacak. Asliye ticaret mahkemesi kurulan yerlerde, bu mahkemede bir başkan ve yeteri kadar üye bulunacak ve mahkeme bir başkan ve iki üye ile toplanacak.

İş durumunun gerekli kıldığı yerlerde hukuk mahkemeleri birden fazla daireli olabilecek. Hukuk mahkemelerinin iş dağılımı ve buna ilişkin esaslar, Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu'nca belirlenecek.

Sulh hukuk mahkemeleri, Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu ile diğer kanunlarda belirtilen görevleri yerine getirecek. Asliye hukuk mahkemeleri, sulh hukuk mahkemelerinin görevleri dışında kalan ve özel hukuk ilişkilerinden doğan her türlü dava ve işler ile kanunların verdiği diğer dava ve işlere bakacak. Hukuk mahkemelerinin yargı çevresi, bulundukları il merkezi ve ilçeler ile bunlara adli yönden bağlanan ilçelerin idari sınırları olacak.

CEZA MAHKEMELERİ

Ceza mahkemelerini, ''sulh ceza, asliye ceza ve ağır ceza'' mahkemeleri ile özel kanunlarla kurulan ''diğer ceza'' mahkemeleri olarak sıralayan yasa uyarınca ceza mahkemeleri, her il merkezi ile bölgelerin coğrafi durumları ve iş yoğunluğu göz önünde tutularak belirlenen ilçelerde Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu'nun olumlu görüşü alınarak Adalet Bakanlığı'nca kurulacak. Sulh ceza ve asliye ceza mahkemelerinde tek hakim bulunacak. Ağır Ceza Mahkemesinde bir başkan ve yeteri kadar üye olacak. Bu mahkeme bir başkan ve iki üye ile toplanacak. İş durumunun gerekli kıldığı yerlerde ceza mahkemelerinin birden fazla dairesi olabilecek.

MAHKEMELERİN GÖREVLERİ

Kanunların ayrıca görevli kıldığı haller saklı kalmak üzere iki yıla kadar hürriyeti bağlayıcı cezalar ve bunlara bağlı para cezaları ile fer'i cezalara, bağımsız olarak hükmedilebilecek her türlü para cezalarına ve tedbirlere ilişkin hükümlerin uygulanması, sulh ceza mahkemelerinin görevi içinde olacak. Sulh ceza ve ağır ceza mahkemelerinin görevleri dışında kalan dava ve işlere asliye ceza mahkemeleri bakacak. İdam, ağır hapis ve on yıldan fazla hapis cezalarını gerektiren cürümlerle ilgili dava ve işlere ağır ceza mahkemeleri bakacak. Diğer Ceza Mahkemeleri de özel kanunlarla belirlenen dava ve işleri görecek.

Mahkemelerin görevlerinin belirlenmesinde, kanunda yer alan suçun cezasının üst sınırı göz önünde bulundurulacak. Ceza mahkemelerinin yargı çevresi, bulundukları il merkezi ve ilçeler ile bunlara adli yönden bağlanan ilçelerin idari sınırları olacak.

SAVCILIKLAR

Cumhuriyet Başsavcılığı ve Cumhuriyet Savcılığı'nı da düzenleyen yasaya göre, mahkeme kuruluşu bulunan her il merkezi ve ilçede o il veya ilçenin adı ile anılan bir Cumhuriyet başsavcılığı kurulacak. Cumhuriyet Başsavcılığı'nda, bir başsavcı ve yeteri kadar savcı bulunacak. Gerekli hallerde Adalet Bakanlığı'nın önerisi üzerine Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu'nun kararıyla birden fazla başsavcı vekili atanacak. Cumhuriyet Başsavcılığı, kamu davası açılıp açılmamasına karar vermek üzere soruşturma yapmak, yargılama faaliyetlerini kamu adına izlemek, kesinleşen mahkeme kararlarının yerine getirilmesiyle ilgili işlemleri yapmak ve kanunlarla verilen diğer görevleri yerine getirmekle yükümlü olacak.

BÖLGE ADLİYE MAHKEMELERİ

Yasa, bölge adliye mahkemelerini Yargıtay benzeri bir yapıda ve temyiz yeri olarak görev yapacak mahkemeler olarak öngörüyor. Bölge adliye mahkemeleri, bölgelerin coğrafi durumları ve iş yoğunluğu göz önünde tutularak belirlenen yerlerde Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu'nun olumlu görüşü alınarak Adalet Bakanlığı'nca kurulacak.

Bu mahkemeler ''Başkanlık, Başkanlar Kurulu, Hukuk ve Ceza Daireleri, Bölge Adliye Mahkemesi Cumhuriyet Başsavcılığı, Bölge Adliye Mahkemesi Adalet Komisyonu'' ve müdürlüklerden oluşacak. Bölge adliye mahkemeleri, adli yargı ilk derece mahkemelerince verilen ve kesin olmayan hüküm ve kararlara karşı yapılacak başvuruları inceleyip karara bağlayacak.

Ayrıca, adli yargı ilk derece mahkemesi hakimleri aleyhinde Hukuk Muhakemeleri Usulü Kanunu'na göre açılacak tazminat davalarına bakacak. Yasayla oluşturulması hükme bağlanan adalet komisyonları, mahkemelerin hakim ve savcıları dışında kalan personeli hakkında kanunlarla verilen tüm görevleri yerine getirecekler. Yasanın yürürlüğe girdiği tarihte duruşması başlamış işlerde mahkemelerin görevinde bir değişikliğin söz konusu olduğu hallerde, üst görevli mahkemeler yargılamaya devam edecekler, alt görevli mahkemeler görevsizlik kararı vererek dosyayı üst mahkemeye gönderecekler. Adalet Bakanlığı, yasanın yürürlüğe girdiği tarihten itibaren en geç iki yıl içinde bölge adliye mahkemelerini kuracak, bu süre içinde mahkemeler için gerekli kadroların ataması yapılacak ve bina ve araç-gereçler sağlanacak. Bölge adliye mahkemeleri için 950 hakim ve savcı ile bin 547 yardımcı personel kadrosu ihdas edilecek. CHP KARŞI ÇIKTI TBMM Başkanı Bülent Arınç'ın yönettiği Genel Kurul'da, istinaf mahkemeleri kurulmasını öngören tasarı, Danışma Kurulu'nda uzlaşma sağlanamadığından AK Parti grup önerisi olarak oylandı ve kabul edildi.

CHP Grup Başkanvekili Kemal Anadol, CHP ile AK Parti arasında TCK Tasarısı'nda sağlanan uzlaşmanın sürdüğünü, ancak istinaf mahkemeleri konusuna CHP'nin başından beri karşı olduğunu söyledi. Anadol, CHP'nin yasaya olumsuz oy vereceğini kaydetti. Daha sonra AK Parti Grup Başkanvekili Haluk İpek ve arkadaşları tarafından verilen önerge ile yasanın 4 maddesi üzerinde tekriri müzareke yapıldı. Adalet Komisyonu Başkanı Köksal Toptan, söz alarak tekriri müzakere yapılacak maddelerin, daha önce yasalaşan Belediyeler Kanunu, Harçlar Kanunu ve bugün görüşülecek olan TCK Yasa Tasarısı'na uygun olması amacıyla yapılan teknik düzenlemeler olduğunu belirttti.

Yapılan görüşmeler sonrasında tasarı AK Parti'li milletvekillerinin oyları ile kabul edildi.

aa