Yemek ihalesinde organize çete

Son aylarda kamunun düzenlediği yemek ihalelerine organize bir yapı dadandı. Adrese teslim şartname ve şişirilmiş ortak tekliflerle rakiplerini eleyen organize grup, kamunun yüz milyonlarca lira zarara uğramasına neden oluyor.

ADRESE TESLİM ŞARTNAME

• Kamudaki yemek ihalelerini tartışmalı hale getiren organize yapının en çok başvurduğu yöntemlerden biri adrese teslim şartnameler. İddiaya göre, bazı ihale komisyonları şartnamelere sadece ihaleyi vermek istediği firma ve onunla birlikte hareket eden birkaç firmanın sağlayabileceği maddeler koyuyor.

GEÇMİŞE DÖNÜK BELGE İSTİYORLAR

İşin niteliği ile ilgisi olmayan maddeler yüzünden çok sayıda firmanın ihaleye girmesinin önüne geçiliyor. Bazı ihalelerde bu daha da pervasızca uygulanıyor. İşe talip olan firmalardan daha önce hiçbir ihalede istenmemiş geriye dönük alınamayacak belgeler isteniyor. Bu belgeleri temin etmesi imkansız olan firmalar otomatik olarak devre dışı kalıyor.

YAKLAŞIK MALİYET OYUNU

• İhaleye girmek isteyen firmaları devre dışı bırakmak için başvurulan ikinci yöntem ise yaklaşık maliyet hesapları. Yemek sayısı vererek ihaleye çıkan idare, şirketlerden öğün başı yaklaşık maliyet hesaplaması istiyor. Firmalar da çeşit, kullanılan malzeme, gramaj, işçilik ve benzeri faktörleri dikkate alarak ortalama bir maliyet çıkarıyor. İhaleleri tartışmalı hale getiren süreç bundan sonra başlıyor.

DÜŞÜK VEREN ELENİYOR!

İhale verilmek istenen firma ve birlikte hareket eden 5-6 şirket, öğün başı fahiş denilebilecek yaklaşık maliyet teklifi veriyor. Ortak hareket eden bu firmalar birbirine çok yakın teklif vererek yaklaşık maliyet sınır değerini yukarıya çekiyor. Bu yolla hem sınır değerinin altında kaldığı için düşük teklif veren firmalar eleniyor, hem de maliyet yukarı çekildiği için devletten alınacak ücret fahiş denilecek seviyelere çıkıyor. Organize yapı içerisinde olmayan ve tüm bu oyunlara rağmen ihaleyi kazanma şansı bulunan firmalar da akıl dışı gerekçeler bulunarak devre dışı bırakılıyor. Bu oyunlar yüzünden rekabet ortamı sağlanamadığı ve maliyetler şişirildiği için devlet her yıl yüz milyonlarca lira zarara uğratılıyor.

'Ayşekadın' demeyince elediler

• Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı İstanbul İl Müdürlüğü'nün ihalelerine katılan firmalardan bazıları da tuhaf gerekçelerle elendi. Organize yapının dışında kalan bir firma, teklifinde 'Ayşekadın sırık fasulye' yerine 'taze fasulye' yazdığı için elendi. Bir başka firma ise 'şekerpare kuru kayısı' yerine 'kuru kayısı' ifadesi kullandığı için saf dışı kaldı.

Milyonlarca lira kamu zararı

Sektörde faaliyet gösteren firmalar, bu oyunlara Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı İstanbul İl Müdürlüğü'nün yaptığı yemek ihalelerini örnek gösteriyor. İddiaya göre müdürlüğün 2018 yılında yaptığı yemek ihalesine 21 firma katıldığı halde 17'si birbirinden ilginç gerekçelerle devre dışı kaldı. Devre dışı bırakılanlar arasında 29 milyon liraya kadar teklif sunanlar oldu. Sadece ortak hareket ettikleri öne sürülen 4 firmanın teklifi geçerli kabul edildi. Bu şirketlerin verdiği birbirine yakın tekliflerle fiyat 40 milyon 200 bin liraya çıktı. Sadece bu ihalede rekabet koşulları yok edildiği için kamu en az 10 milyon lira zarara uğratıldı. Ancak itirazlar üzerine ihale iptal edildi.

67 FİRMADAN SADECE 4'Ü KALDI

• İptalden sonra da ihale verilmek istenen firmaya pazarlık usulü ile 6'şar aylık dönemlerle iş verildi. Müdürlüğün 2019 ihalesinde de benzer bir süreç yaşandı. İhaleye talip olmak için EKAP üzerinden 68 firma dosya indirirken, adrese teslim şartname yüzünden sadece 20 firma teklif verebildi. İki firmayı düşük teklif verdiği için eleyen ihale komisyonu, 14 firmayı da değişik gerekçelerle saf dışı bıraktı. Sadece 4 teklif geçerli sayıldı.

İŞLE İLGİSİ OLMAYAN ANALİZLER İSTENDİ

İ.Ü. İstanbul Tıp Fakültesinin son yaptığı yemek ihalesinde de benzer süreçler yaşandı. Fakülte komisyonu şartnameye ihale ile ilgisi olmayan maddeler kondu. Aile ve Sosyal Politikalar İstanbul Müdürlüğü şartnamesinde olduğu gibi, yemek idare mutfağında yapılacağı halde firma mutfağından işin niteliği ile ilgisi olmayan analizler istendi. Böylece ihaleye katılım düştüğü için fiyatlar organize yapı tarafından şişirildi. İhaleye katılan bazı firmalar 107 ila 133 milyon lira arasında değişen teklifler verdi. Ancak organize hareket eden firmaların 225 ila 270 milyon arasında değişen teklifleri ile alt sınır 165 milyona kadar yükseltildi. İhalenin böyle sonuçlanıp düşük teklif veren firmaların elenmesi durumunda 100 milyon lirayı aşkın kamu zararı oluşacak.

24 firmaya şartname engeli

• Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı İstanbul İl Müdürlüğü'nün çıktığı son ihalede de adrese teslim şartname iddiası gündeme geldi. Şartnamede firmalardan geçmişe dönük "Kendi mutfaklarında 3 farklı ayda alınmış yemek ve yine 3 farklı ayda alınmış içme sularına ait analizleri" istendi. Geçmişe dönük olduğu için de temin edilemeyen analizler sadece müdürlükten daha önce ihale alan firmalarda olduğu için birçok firma ihalede devre dışı kaldı. Ayrıca ihaleyi kazanan firmanın yemekleri müdürlüğün mutfaklarında yapacak olmasına rağmen, neden firmaların mutfaklarında alınan örneklere ilişkin analiz istendiği anlaşılamadı.

İPTAL EDİLMELİ

Adrese teslim şartnamesi yüzünden bu ihaleye de müdürlüğün çalıştığı firma ve birlikte hareket ettikleri öne sürülen 6 firma katılabildi. 24 firma ise şartname yüzünden ihaleye giremedi, yaptıkları itirazlar da sonuçsuz kaldı. Mevcut firma öğün başı 25,88 lira olmak üzere 472 milyon 902 bin lira teklifte bulunurken, birlikte hareket ettiği firmalar da bu rakamın çok az üstünde fiyatlar verdi. Böylece hem ortalama maliyet yükseltildi, hem de mevcut firmaya ihale verilmesinin yolu açıldı. Sektör temsilcileri, 2022 yılı öğün başı ortalama maliyetin 14-15 lira bandında olduğunu belirterek "Sözleşmede aylık fiyat farkı uygulaması da var. İhale herkese açık olsa rekabet sayesinde toplam teklif 200 milyon lira civarı olur. İhale iptal edilip yarışta adalet sağlanmazsa devlet en az 200 milyon lira zarara uğrar" dedi.