Polisin silah kullanma yetkisi kendi takdirinde
Antalya'da Yunus Timi'nde görevli bir polisin, 'dur' ihtarına uymayan motosikletli Çağdaş Gemik (18) adlı genci vurarak ölümüne sebebiyet vermesi, güvenlik görevlilerinin silah kullanma yetkisini yeniden tartışmaya açtı.
İçişleri Bakanlığı, yayınladığı genelgelerle polisin silah kullanırken dikkatli olmasını istiyor. Fakat yetkililerin uyarılarında, polisin hangi durumlarda silah kullanacağı yönünde net bir tarif yapılmıyor. Geçen yıl yürürlüğe giren 5681 Sayılı Polis Vazife ve Salahiyet Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun'a göre polis, zor kullanma yetkisi kapsamında direnmeyi etkisiz kılmak amacıyla kullanacağı araç ve gereç ile kullanacağı zorunluluğun derecesini kendisi belirleyecek.
İçişleri Bakanlığı, Altınova ve Aktütün olaylarından önce 81 il valiliğine gönderdiği genelgede; polis, jandarma ve sahil güvenlik birimlerinin görevlerini yerine getirirken kullanacakları yetkilerle ilgili önemli uyarılarda bulundu. İçişleri Bakanı Beşir Atalay, "Özgürlük ile güvenlik arasındaki dengeyi koruyun, mecbur kalmadıkça zora başvurmayın, yetkilerinizi isabetli kullanarak, kamuoyu desteğini kazanın. Bu bilincin kazanılması için simülasyon destekli hizmet içi eğitim seminerleri yaygın bir şekilde düzenlensin." ifadelerini kullandı.
Geçtiğimiz yıl 14 Haziran 2007 Kolluk kuvvetlerine, suçun önlenmesine ilişkin yeni yetkiler tanıyan, 5681 sayılı Polis Vazife ve Salahiyet Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun, Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girmişti. Kanuna göre, polis, kişileri ve araçları; bir suç veya kabahatin işlenmesini önlemek, suç işlendikten sonra kaçan faillerin yakalanmasını sağlamak, işlenen suç veya kabahatlerin faillerinin kimliklerini tespit etmek, hakkında yakalama emri ya da zorla getirme kararı verilmiş kişileri tespit etmek, kişilerin hayatı, vücut bütünlüğü veya malvarlığı bakımından ya da topluma yönelik mevcut veya muhtemel bir tehlikeyi önlemek amacıyla durdurabilecek.
Durdurma yetkisinin kullanılabilmesi için, polisin, tecrübesine ve içinde bulunulan durumdan edindiği izlenime dayanan makul bir sebebin bulunması gerekecek. Süreklilik arz edecek, fiili durum ve keyfilik oluşturacak şekilde durdurma işlemi yapılamayacak. Polis durdurduğu kişiye durdurma sebebini bildirecek ve durdurma sebebine ilişkin sorular sorabilecek; kimliğinin veya bulundurulması gerekli diğer belgelerin ibraz edilmesini isteyebilecek.
Polis, görevini yaparken direnişle karşılaşması halinde, bu direnişi kırmak amacıyla ve kıracak ölçüde zor kullanmaya yetkili olacak. Zor kullanma yetkisi kapsamında, direnmenin mahiyetine ve derecesine göre ve direnenleri etkisiz hale getirecek şekilde kademeli olarak artan nispette bedeni kuvvet, maddi güç ve kanuni şartları gerçekleştiğinde silah kullanılabilecek.
Bedeni kuvvet; polisin direnen kişilere karşı veya eşya üzerinde doğrudan doğruya kullandığı bedeni gücü, maddi güç ise polisin direnen kişilere karşı veya eşya üzerinde bedeni kuvvetin dışında kullandığı kelepçe, cop, basınçlı su, göz yaşartıcı gazlar veya tozlar, fiziki engeller, polis köpekleri ve atları ile sair hizmet araçlarını ifade edecek.
KANUN POLİSE İNSİYATİF VERİYOR
Zor kullanmadan önce, ilgililere direnmeye devam etmeleri halinde doğrudan doğruya zor kullanılacağı ihtarı yapılacak. Ancak direnmenin mahiyeti ve derecesi göz önünde bulundurularak, ihtar yapılmadan da zor kullanılabilecek. Polis, zor kullanma yetkisi kapsamında direnmeyi etkisiz kılmak amacıyla kullanacağı araç ve gereç ile kullanacağı zorun derecesini kendisi takdir ve tayin edecek. Ancak toplu kuvvet olarak müdahale edilen durumlarda, zor kullanmanın derecesi ile kullanılacak araç ve gereçler, müdahale eden kuvvetin amiri tarafından tayin ve tespit edilecek.
Polis, kendisine veya başkasına yönelik bir saldırı karşısında, zor kullanmaya ilişkin koşullara bağlı kalmaksızın, TCK'nın meşru savunmaya ilişkin hükümleri çerçevesinde savunmada bulunacak. Polis, meşru savunma hakkının kullanılması kapsamında, bedeni kuvvet ve maddi güç kullanarak etkisiz hale getiremediği direniş karşısında, bu direnişi kırmak amacıyla ve kıracak ölçüde, hakkında tutuklama, gözaltına alma, zorla getirme kararı veya yakalama emri verilmiş olan kişilerin ya da suçüstü halinde şüphelinin yakalanmasını sağlamak amacıyla ve sağlayacak ölçüde silah kullanmaya yetkili olacak.
Polis, silah kullanmadan önce, kişiye duyabileceği şekilde "dur" çağrısında bulunacak. Kişinin bu çağrıya uymayarak kaçmaya devam etmesi halinde, önce uyarı amacıyla silahla ateş edilebilecek. Buna rağmen kaçmakta ısrar etmesi ve ele geçirilmesinin mümkün olmaması halinde ise silahla ateş edilebilecek. Polis, direnişi kırmak ya da yakalamak amacıyla zor veya silah kullanma yetkisini kullanırken, kendisine karşı silahla saldırıya teşebbüs edilmesi halinde, silahla saldırıya teşebbüs eden kişiye karşı saldırı tehlikesini etkisiz kılacak ölçüde duraksamadan silahla ateş edebilecek.