Komisyonda kabul edilen CMUK tasarısının ayrıntıları

Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu (CMUK) Tasarısı, TBMM Adalet Komisyonu'nda kabul edildi.
Komisyon, öğleden sonraki çalışmasında bazı maddeler üzerinde tekriri müzakere yaptı. Bazı maddelerinde değişiklik yapılan tasarı, altı gün süren görüşmeler sonucunda benimsendi.

TBMM ADALET KOMİSYONU, TASARIYI KABUL ETTİ

TBMM Adalet Komisyonu'nda, Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu (CMUK) Tasarısı kabul edildi.

Tasarıya göre, yakalanabileceği veya suç delillerinin elde edilebileceğinin umulması halinde, şüphelinin veya sanığın üstü, eşyası, konutu, işyeri veya ona ait diğer yerler aranabilecek.

Konutta, işyerinde veya diğer kapalı yerlerde gece vaktinde arama yapılamayacak. Bu hüküm, suçüstü veya gecikmesinde sakınca bulunan haller ile yakalanmış veya gözaltına alınmış olup da firar eden kişi, tutuklu veya hükümlünün tekrar yakalanması amacıyla yapılan aramalarda ise uygulanmayacak.

Kişinin avukatının aramada hazır bulunmasına engel olunamayacak.

Hakim kararı üzerine veya gecikmesinde sakınca bulunan hallerde Cumhuriyet savcısının yazılı emriyle kolluk görevlileri tarafından arama yapılabilecek.

Askeri mahallerde yapılacak arama, hakim ve Cumhuriyet savcısının istem ve katılımıyla askeri makamlar tarafından yerine getirilecek.

Arama işlemi uygulanan kimsenin belge ve kağıtlarını inceleme yetkisi hakim ve Cumhuriyet savcısına ait olacak. Hakim kararı üzerine veya gecikmesinde sakınca bulunan hallerde Cumhuriyet savcısının yazılı emriyle kolluk görevlileri el koyma işlemini gerçekleştirecek.

MALVARLIĞINA EL KONULACAK

Soruşturma veya kovuşturma konusu suçun işlendiğine ve bu suçlardan elde edildiğine ilişkin şüphe bulunan durumlarda, şüpheli veya sanığa ait malvarlığına el konulabilecek.
Arama, el koyma, telekomünikasyon yoluyla yapılan iletişimin denetlenmesi, bilgisayarlarda yapılmakta olan soruşturma veya kovuşturmayla ilgisi olmayan ve ancak diğer bir suçun işlendiği şüphesini uyandıracak delil bulunursa, bu deliller koruma altına alınacak ve durum derhal Cumhuriyet savcılığına bildirilecek.

Suçun delillerini oluşturduğundan şüphe edilen ve gerçeğin ortaya çıkarılması için soruşturma ve kovuşturmada adliyenin eli altında olması zorunlu sayılıp, posta hizmeti veren her türlü resmi veya özel kuruluşta bulunan gönderilere hakimin veya gecikmesinde sakınca olan hallerde ise Cumhuriyet savcısının kararıyla el konulabilecek.

Suçun bir şirketin faaliyeti kapsamına işlendiği konusunda güçlü şüphenin varlığı ve gerçeğin ortaya çıkarılabilmesi için gerekli olması durumunda soruşturma sürecinde mahkeme, şirket işlerinin yürütülmesiyle ilgili kayyum atayabilecek. Bir suç dolayısıyla yapılan soruşturmada başka surette failin belirlenememesi veya delil elde etme imkanı bulunmaması halinde Cumhuriyet savcısının istemi üzerine kamu kurum ve kuruluşları veya özel hukuk gerçek ve tüzel kişilerine ait bilgisayar sistemlerinde kayıtlı veriler taranabilecek ve çözülebilecek.

TELEFON DİNLEME

Bir suç dolayısıyla yapılan soruşturmalarda, suç işlendiğine ilişkin kuvvetli şüphe sebeplerinin varlığı ve başka surette delil elde etme imkanının bulunmaması durumunda hakim veya gecikmesinde sakınca bulunan hallerde ise Cumhuriyet savcısının kararıyla şüpheli ya da sanığın telefonları tespit edilip dinlenebilecek ve kayda alınabilecek.

Telefon dinlemenin hangi suçlarda mümkün olacağı da belirtiliyor. Bu suçlar arasında; göçmen kaçakçılığı ve insan ticareti, kasten öldürme, işkence, cinsel saldırı ve çocukların cinsel istismarı, uyuşturucu madde imal ve ticareti, parada sahtecilik, suç işlemek amacıyla örgüt kurma, rüşvet, silahlı örgüt, devlet sırlarına karşı suçlar, casusluk suçları bulunuyor.
Belirlenen esas ve usuller dışında hiç kimse, bir başkasının telekomünikasyon yoluyla iletişimini dinleyemeyecek, kayda alamayacak. Kayda almanın gerçekleştirildiğinin anlaşılmasından sonra alınan kayıtlar derhal yok edilecek.

TEKNİK ARAÇLARLA İZLEME

Bazı suçların işlendiği konusunda kuvvetli şüphe sebepleri bulunması ve başka suretle delil elde edilememesi halinde şüpheli veya sanığın kamuya açık yerlerdeki faaliyetleri ile işyeri teknik araçlarla izlenebilecek, ses ve görüntü kaydı yapılabilecek. Teknik araçlarla izleme, kasten öldürme, parada sahtecilik, suç işlemek amacıyla örgüt kurma, ihaleye fesat karıştırma, rüşvet, suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini aklama, kaçakçılık, silahlı örgüt, devlet sırlarına karşı suçlar ve casusluk suçlarında yapılabilecek. Teknik araçlarla izleme, kişinin konutunda yapılamayacak.

Arama veya el koyma tedbirinin uygulanması sırasında yapılmakta olan soruşturma veya kovuşturmayla ilgisi olmayan ve ancak, diğer bir suçun işlendiği şüphesini uyandırabilecek bir delil elde edilirse, bu delil koruma altına alınacak ve durum Cumhuriyet savcılığına bildirilecek.

GİZLİ SORUŞTURMACI

Uyuşturucu imal ve ticareti, suç işlemek amacıyla örgüt kurma, silahlı örgüt ve bu örgütlere silah sağlama, silah kaçakçılığı ile tarihi eser kaçakçılığına ilişkin suçlarda, gizli soruşturmacı görevlendirilebilecek.

Soruşturma konusu suçun işlendiği hususunda kuvvetli şüphe sebeplerinin bulunması ve başka surette delil elde edilmemesi halinde hakim veya gecikmesinde sakınca bulunan hallerde savcı kararıyla gizli soruşturmacı görevlendirilecek. Bir kamu görevlisi olan gizli soruşturmacının kimliği değiştirilebilecek. Bu kimlikle hukuki işlemler yapılabilecek. Kimliğin oluşturulması ve devam ettirilmesi için zorunlu olması halinde gerekli belgeler hazırlanıp, değiştirilip kullanılabilecek.

Gizli soruşturmacı görevlendirilmesine ilişkin karar ve diğer belgeler, ilgili Cumhuriyet başsavcılığında korunacak. Bu görevlinin kimliği, görevinin sona ermesinden sonra da gizli tutulacak. Gizli soruşturmacı, görevini yerine getirirken suç işleyemeyecek ve görevlendirildiği örgütün işlemekte olduğu suçlardan sorumlu tutulamayacak.

İHBAR VE ŞİKAYET

Şüpheli veya sanık, soruşturma ve kovuşturmanın her aşamasında bir veya birden fazla müdafiin yardımından yararlanabilecek. Soruşturma ve kovuşturmanın her aşamasında avukatın, şüpheli veya sanıkla görüşme, ifade alma veya sorgu süresince yanında olma ve hukuki yardımda bulunma hakkı engellenmeyecek, kısıtlanamayacak.

Suça ilişkin ihbar veya şikayet, Cumhuriyet başsavcılığına veya kolluk makamlarına yapılabilecek. Valilik, kaymakamlık ya da mahkemeye yapılanlar, ilgili Cumhuriyet başsavcılığına gönderilecek. İhbar veya şikayet, yazılı veya tutanağa geçirilmek üzere sözlü olarak yapılabilecek.

ADLİ KOLLUK

Adli kolluk, adli polisin görev ve yetkilerinin düzenlendiği, ''Emniyet Teşkilatı Kanunu, Jandarma Teşkilat ve Yetkileri Kanunu, Gümrük Müsteşarlığı Teşkilat Kanunu ile Sahil Güvenlik Komutanlığı Kanunu'nda belirtilen soruşturma işlemlerini yapan güvenlik görevlileri'' olarak tanımlandı.

Soruşturma işlemleri, Cumhuriyet savcısının emir ve talimatları doğrultusunda öncelikle adli kolluğa yaptırılacak. Adil kolluk görevlileri, Cumhuriyet savcısının adli görevlerine ilişkin emirlerini yerine getirecek. Adli kolluk, adli görevler haricindeki hizmetlerde üstlerinin emrinde olacak. Cumhuriyet başsavcıları, her yılın sonunda o yerdeki adli kolluğun sorumluları hakkında değerlendirme raporları düzenleyerek mülki idare amirlerine gönderecek.

Adli kolluk görevlilerinin nitelikleri ve bunların hizmet öncesi ve hizmet içi eğitimi, diğer hizmet birimleri ile ilişkileri, değerlendirme raporlarının düzenlenmesi, uzmanlık dallarına göre hangi bölümlerde çalıştırılacakları ve diğer hususlar, kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren 6 ay içinde Adalet ve İçişleri bakanlıklarınca ortaklaşa çıkarılacak yönetmelikte belirlenecek.
Olay yerinde görevine ait işlemlere başlayan adli kolluk görevlisi, bunların yapılmasına engel olan veya yetkisi içinde aldığı tedbirlere aykırı davranan kişileri, işlemleri sonuçlanıncaya kadar ve gerektiğinde zor kullanarak bundan men edecek.

HER TÜRLÜ BİLGİYİ İSTEYECEK

Cumhuriyet savcısı, doğrudan doğruya veya emrindeki adli kolluk görevlileri aracılığıyla her türlü araştırmayı yapabilecek. Cumhuriyet savcısı bütün kamu görevlilerinden her türlü bilgiyi isteyebilecek. Cumhuriyet savcısı, adli görevi gereğince nezdinde görev yaptığı mahkemenin yargı çevresi dışında bir işlem yapmak ihtiyacı ortaya çıkınca, bu hususta o yer cumhuriyet savcısından söz konusu işlemi yapmasını isteyecek.

Adli kolluk görevlileri, el koydukları olayları, yakalanan kişiler ile uygulanan önlemleri emrinde çalıştıkları Cumhuriyet savcısına derhal bildirmek ve bu Cumhuriyet savcısının adliyeye ilişkin bütün emirlerini gecikmeksizin yerine getirmekle yükümlü olacak.

Cumhuriyet savcısı, adli kolluk görevlilerine emirleri yazılı, acele hallerde sözlü olarak verecek.

Diğer kamu görevlileri de yürütülmekte olan soruşturma kapsamında ihtiyaç duyulan bilgi ve belgeleri, talep eden Cumhuriyet savcısına gecikmeksizin temin etmekle yükümlü olacak.

KAMU DAVASI AÇMA YETKİSİ

Kamu davasını açma görevi, Cumhuriyet savcısı tarafından yerine getirilecek.

Mahkeme dosyayı inceledikten sonra eksik veya hatalı noktalarını belirterek, iddianamenin Cumhuriyet başsavcılığına iadesine karar verecek. Cumhuriyet savcısı, iddianamenin iadesi üzerine kararda gösterilen eksiklikleri tamamladıktan ve hatalı noktaları düzelttikten sonra yeniden iddianame düzenleyerek dosyayı mahkemeye verecek. İade kararına karşı Cumhuriyet savcısı itiraz edebilecek.

Sanık 18 yaşını doldurmamış ise duruşma kapalı yapılacak, hüküm de kapalı duruşmada açıklanacak.

Sanık duruşmaya bağsız olarak alınacak.

Kanunun ayrık tuttuğu haller saklı kalmak üzere hazır bulunmayan sanık hakkında duruşma yapılmayacak. Gelmemesinin geçerli nedeni olmayan sanığın zorla getirilmesine karar verilecek. Mahkemeye gelen sanığın duruşmanın devamı süresince hazır bulunması sağlanacak ve savuşmasının önüne geçmek için mahkeme gereken önemleri alacak.
Sanığın sorgusunun yapılmasında görüntülü ve sesli iletişim teknikleri kullanılabilecek.

ÇAPRAZ SORGU SİSTEMİ

Yargılamalarda çapraz sorgu sistemi getiriliyor. Cumhuriyet savcısı, müdafii veya vekil sıfatıyla duruşmaya katılan avukat; sanığa, katılana, tanıklara, bilirkişilere ve duruşmaya çağrılmış diğer kişilere, duruşma disiplinine uygun olarak doğrudan soru yöneltebilecek.

Sanık veya mağdur, meramını anlatacak ölçüde Türkçe bilmiyorsa, mahkeme tarafından atanan tercüman aracılığıyla iddia ve savunmaya ilişkin esaslı noktalar tercüme edilecek.
Engelli sanığa veya mağdura, duruşmadaki iddia ve savunmaya ilişkin esaslı noktalar anlayabilecekleri biçimde anlatılacak.

Kaçak sanığın duruşmaya gelmesini sağlamak amacıyla Türkiye'de bulunan mallarına, hak ve alacaklarına, amaçla orantılı olarak mahkeme kararıyla el konulabilecek ve gerektiğinde idaresi için kayyum atanacak. Bu hükmün uygulanacağı suçlar arasında; hırsızlık, yağma, dolandırıcılık, hileli iflas, zimmet, irtikap, rüşvet, ihaleye fesat karıştırma, silahlı örgüt, silah sağlama, Bankalar Kanunu'nda belirtilen zimmet suçuna yer verildi.

Başka yasalarda yapılan düzenlemelere paralele olarak itiraz, istinaf, temyiz, yargının yenilenmesi, adli tatil ile ilgili olarak CMUK'da da değişiklik yapıldı.
Tasarı, yasalaşması halinde, yeni TCK'ya paralel olarak 1 Nisan 2005'te uygulamaya girecek.

Milliyet