Doçentlik sınav yönetmeliği ve akademik kadro atamalarına ilişkin tespitler

TÜRK EĞİTİM SEN İSTANBUL BÖLGE BAŞKANLIĞININ AÇIKLAMASI

I-- Doçentlik Sınav Yönetmeliği İle İlgili Görüşlerimiz

31 Ocak 2009 Cumartesi günü Resmî Gazete'nin 27127 sayılı nüshasında yayınlanan Doçentlik Sınav Yönetmeliği bazı bakımlardan yenilikler getirmekte olmasına karşılık bundan daha fazla olarak bir önceki yönetmeliğe göre birçok hususta daha fazla müşkilat çıkarmakta ve birçok hususu da belirsizlikte bırakmaktadır.

I.I.--- ?Özgün Bilimsel Yayın ve Çalışmalar? ve ?Yabancı Dil? Sorunları

? Yeni yönetmelikte yer alan olumlu sayılabilecek değişikliklerden birisi ?özgün bilimsel yayın ve çalışmalar? şartı getirmiş olması ve diğeri de İngilizce, Fransızca ve Almanca dillerinin zorunluluğunu kaldırmış olmasıdır.

Ancak, buna karşılık, yeni yönetmelik, yine tam da bu konularda, bazı bakımlardan hiç de doğru olmayan uygulamalara yol açabilecek çok ciddi yanlışlıklar ihtiva etmektedir.
Şöyle ki:

1: 4 ncü maddenin 4 nolu fıkrasındaki şu hüküm Yabancı Dil konusunda bir belirsizlik taşıdığı gibi aynı zamanda amacına da pek uygun görünmemektedir:

Doçentlik başvurusunda bulunabilmek için adayın, Türkiye'de yükseköğretim kurumlarında dört yıllık lisans programında yabancı dil olarak öğretilen, kendi alanında akademik bakımdan ilerlemesini sağlayan ve uluslararası geçerliliği bulunan dillerden birini bildiğini, ÖSYM tarafından yapılan merkezi yabancı dil seviye belirleme sınavından en az altmış beş puan alarak, belgelemesi gerekir. Anabilim veya bilim dalı belli bir dille ilgili olanlar, bu sınavı başka bir yabancı dilde vermekle yükümlüdürler.

Metindeki ?...dört yıllık lisans programında yabancı dil olarak öğretilen, kendi alanında akademik bakımdan ilerlemesini sağlayan ve uluslararası geçerliliği bulunan...? ibaresi, bazı sıkıntılar doğuracaktır. Çünkü ?dört yıllık lisans programında yabancı dil olarak öğretilen diller?, yine İngilizce, Fransızca ve Almancaya atıf yapmaktadır ki, çalışma alanı itibariyle kendi alanında akademik bakımdan ilerlemesini sağlayan asıl referans dilleri, Arapça, Farsça, Rusça, Japonca veya bunlara benzer, dört yıllık lisans programında yabancı dil olarak öğretilmeyen diller olan bir aday için bu şart gereksiz olmaktadır.

Yine aynı metindeki ?ÖSYM tarafından yapılan merkezi yabancı dil seviye belirleme sınavı? ibaresi de, aynı maddede yer alan (4/4.b), doçentlik başvurusu için gerekli olan yabancı dil sınavının ?merkezi yabancı dil sınavı? şeklinde belirtilmiş olması ile çelişme halindedir ve bu da daha önceden, mesela KPDS gibi dil sınavlarında alınan notların geçerli olup-olmadığı yönünde belirsizlik yaratmaktadır.

Bunların yanında yabancı dil yeterliliği konusunda YÖK tarafından mutlaka çok ciddiyetle ve acilen üzerinde durulması gereken bir konuyu da Türk Eğitim-Sen olarak hatırlatmayı kaçınılmaz bir görev telakki etmekteyiz:

Devlet Üniversitelerinde görev yapmakta olan doktor ve yardımcı doçentlerin, bugüne kadar YÖK tarafından hep görmezlikten gelinen, dil konusundaki ezelî derdi şudur: Doktor ve yardımcı doçentlerin ezici çoğunluğu çok düşük maaşlarla ağır ders yüklerinin altında ezilmektedirler ve son olarak, YÖK'ün, rektörlerin dahi fikir ve görüşlerini bile sormaya lüzum görmeden, merkezden, re'sen almış olduğu kararlarla kontenjanları arttırması bu ders yükünü daha da ağırlaştırmış bulunmaktadır. Bu şartlar altında, haliyle, doktor ve yardımcı doçentlerin büyük çoğunluğu, hem ders yükünün aşırılığından ve hem de geçim sıkıntısından, zaman ve para bulup yabancı dil öğrenmekte olağanüstü sıkıntıya düşmektedirler.

Daha önceleri, YÖK, yabancı dil meselesinde ücretsiz kurslar temin etmek suretiyle yardımcı olurken, yaklaşık on yıldan daha uzun bir zamandan beri bu uygulama kaldırılmış ve o günden bugüne, Türk üniversitelerinin en üst düzeyde örgütlenmiş temsilcisi olan YÖK, ne yazık ki, bu akademisyenlerin hiç olmazsa yabancı dil öğrenme ve geliştirmeleri konusunda maddî olarak katkıda bulunmayı hiç düşünmemiş, bu konuda en küçük bir adım dahi atmamış, adetâ, ?nerden öğrenirsen öğren, beni ilgilendirmez? demeye getirmiştir ve anlaşıldığı kadarıyla bu anlayışsızlığını yine sürdürmeye devam edecektir.
YÖK'ün yabancı dil konusundaki bu yanlış tutumu ayrıca bir başka sosyal yaralanmaya da sebep olmaktadır; şöyle ki: Yabancı dil konusunda en fazla zorlanan akademisyenlerin hemen-hemen tamamı, orta veya ortanın altındaki sosyal sınıfa giren ailelerden gelmekte olup, yüksek gelir düzeyindeki ailelerin çocukları gibi yabancı dilde eğitim veren kolejlerden değil düz liselerden mezun olmuşlar, ancak, çalışkanlık ve gayretleriyle akademik kariyere intisap etmeyi başarmışlardır ki bu durum, aynı zamanda, ülkemizin gençlerine dikey yükselme fırsat ve imkânını veren demokrasinin de somut bir zaferidir. Ne var ki, YÖK'ün bu yanlış tutumu, toplumumuzun orta veya alt sınıflarından yükselen bu insanlarımızın önünün kesilmesi ve bunun sonucunda da üniversitelerde bir tür aristokratlaşmanın yolunun açılması gibi olumsuz bir netice yaratmaktadır.

Yabancı dil konusunda üzerinde durulması gereken önemli bir husus da dil sınavlarının meslekî yetenekle ilgisi konusudur.

Bugüne kadar yapılmakta olan yabancı dil sınavlarının adayın meslekî formasyonu ile uygunluk arz etmekte olduğunun söylenmesi mümkün görünmemektedir. Zira bu sınavların soru sistemi sanki filoloji sınavları imişçesine gereğinden fazla gramer bilgisi ve ayrıca genel kültür ölçmeye yönelik olmuş olup, adayların meslek alanlarıyla ilgisi olması gerekenin altında kalmıştır. Hal böyle olunca, buradan iki yanlışlık birden çıkmaktadır. Sonuç olarak: Birincisi, meslek alanı itibariyle başarılı konumda olan adaylar çok kere zayıf not alarak başarısız olurken, diğer yandan da, sırf bu sınav sistemi için dersane metodu ile çalışmak zorunda kalan adayların elde ettiği yabancı dil bilgisi de onlara alanlarında ciddî bir katkı sağlayamamaktadır

Bu noktada, eğitim-öğretim çalışanlarının yasal temsilcisi sıfatıyla, Türk Eğitim-Sen olarak, YÖK'ü ikaz etmeyi ve doçent adaylarının yabancı dil öğrenme ve geliştirmeleri hususunda acilen, uygulanabilir tedbirler almaya davet etmeyi kaçınılmaz görev telakki ettiğimizi kamuoyu önünde deklare etmekteyiz.

2: Aynı şekilde, ?özgün bilimsel yayın ve çalışmalar? ifadesi ile neyin kastedilmiş olduğu da tam olarak açıklığa kavuşturulmuş değildir. Her şeyden önce, esasen, akademik nitelikli bir çalışma demek, bilinenleri tekrarlayan bir derleme olmayıp, bilime katkı sağlayan bir nitelik taşıyan bir çalışma olması hasebiyle zaten ?özgün bilimsel çalışma?dır; şu halde, bu ifade muğlak olmaktadır diyebiliriz. Zira, ilk bakışta ?özgün bilimsel yayın ve çalışmalar? ifadesinin, uzun bir zamandan beri uygulamadan kaldırılmış bulunan ?Doçentlik Tezi? anlamını taşıdığı izlenimi edinilmektedir; fakat bu sadece kişisel yorumlara bağlı bir anlayış olacaktır.

Bu bakımdan, ?özgün bilimsel yayın ve çalışmalar? ifadesiyle neyin kastedilmiş olduğunun, hiçbir kişisel yoruma mahal bırakmayacak şekilde, her bilim dalının alanına göre net bir şekilde belirlenerek en kısa sürede bildirilmesi gerekmektedir.

I.II.-- Doçentlik Başvuru Takvimi

? Metinde zihin karışıklığına sebebiyet veren iyi düzenlenmemiş ifadelerden birisi de doçentlik başvurularının bir yılda kaç defa ve hangi aylarda yapılacağı ile ilgilidir. Bu hususta, Madde 4/1 şu şekildedir:

MADDE 4 ? (1) Doçentlik başvurusu, Nisan veya Ekim ayları içinde, Üniversitelerarası Kurulun belirleyeceği bir tarihe kadar yapılır. Üniversitelerarası Kurulca bir tarih belirlenmemesi halinde, başvurular, Nisan veya Ekim ayının on beşinci günü başlayıp, en geç ilgili ayın son çalışma günü mesai saati bitimine kadar devam eder.

İlgili maddede açıkça görülmekte olduğu gibi, doçentlik başvurusunun tarihinde ?veya? gibi belirsizliğe ve tereddüde sebep olan açık olmayan bir ifade bulunmaktadır. Bu vazıyete göre, doçent adayları, başvurunun Nisan ve Mayıs aylarından hangisinde yapılacağı hakkında daha önceden, kesin ve net bir bilgi sahibi olmadığı takdirde ikircikli bir durumda kalacaktır ve aslında bu ikircikli durum şimdiden yaşanmaktadır da. Çünkü, ?Doçentlik Sınav Yönetmeliği?nin en sonundaki 9/2 numaralı maddede ?2009 yılı içindeki doçentlik başvuruları, 1/9/2000 tarihli ve 24157 sayılı Resmî Gazetede yayımlanan Doçentlik Sınav Yönetmeliğine istinaden belirlenen temel alanlara göre yapılır ve bu başvurularla ilgili değerlendirmelerde söz konusu Yönetmelik hükümlerine istinaden belirlenen ölçütler esas alınır.? hükmü bulunduğu için bu yıl içerisinde doçentliğe başvuracak adayların, geçen yılda olduğu gibi Şubat sonunda başvurularını yapması gerekecektir. Fakat ne var ki bu bildirinin yayınlandığı tarih olan Şubat'ın sonuna yaklaştığımız şu günlerde YÖK'ün sitesinde bu konuda hâlâ hiçbir açıklama bulunmamaktadır. Göründüğü kadarıyla, artık Şubat için vakit geçmiştir, ama bu yılki başvuruların Nisan veya Ekim aylarından hangisinde yapılacağı da belli değildir ve bu da bahsettiğimiz ikircikli duruma sebebiyet vermektedir.

Bu yanlışlığın vakit geçirilmeden bir netliğe kavuşturulması da büyük bir âciliyet kazanmış bulunmaktadır.

? Doçentlik başvurularında uzunca bir müddetten beri sıkıntıya yol açan bir konu da başvuruların ?Üniversitelerarası Kurul?a yapılması olup aynı sıkıntının işbu yeni yönetmelikte de devam ettirilmekte olmasıdır. Nitekim yeni yönetmeliğin 4/6'ncı maddesindeki hüküm aynen şöyledir:

Doçentlik başvuruları, Üniversitelerarası Kurula yapılır. Başvuruların eksiksiz olup olmadığı ve bu Yönetmelikte aranan şekil şartlarını taşıyıp taşımadığı kontrol edilir. Dosyasının eksiksiz olduğu ve gerekli şekil şartlarını taşıdığı tespit edilen adayın jürisi en kısa zamanda Üniversitelerarası Kurul tarafından oluşturularak, aday ile jürinin asıl ve yedek üyelerine mensubu bulundukları üniversite rektörlüğü aracılığı ile bildirilir. Bu bildirim yazısı üzerine eserler aday tarafından jüri üyelerinin her birine posta yolu ile gönderilir. Aday, eserlerin jüri üyelerine ulaştığına ilişkin belgelerinin birer örneğini Üniversitelerarası Kurula teslim eder.
İmdi, bu hükümde, yalınkat bir bakışla bakıldığında yanlış olan herhangi bir şey bulunmadığı söylenebilir; fakat gerçekte uygulama hiç de öyle gerçekleşmekte değildir.

Zira;
Üniversitelerarası Kurul'a bu konuda verilen görev, başvurularda esasa değil usule ilişkin şeklî hususların kontrolüdür; ancak, Kurul'un bu konuda son derece ağır çalışan hantal bürokratik mekanizması, adetâ iş yapmak için değil de sanki yapılacak işleri sürüncemede bırakmak için kurulmuş gibi bir izlenim vermektedir. Daha evvelce doçent adaylarının dosyaları doğrudan jüriye gittiği zamanlarda adayın sınava girmesi en fazla beş-altı ay içerisinde gerçekleşmekteydi; şimdi uygulanmakta olan bu metod da ise, dosya aylarca Üniversitelerarası Kurul'da beklemekte ve bu yüzden de adaylar birçok halde olduğu gibi bir yıldan daha fazla bile gecikerek sınava girebilmektedirler ve tabiatıyla bu da haksız yere kayıplara yol açmaktadır. Kurul'un bürokratik yapısı öylesine hantal bir çalışma mekanizmasına sahip bulunmaktadır ki, Kurul'a ve görevli elemanlara ulaşmanın ve dosyanın akıbeti hakkında bilgi edinmenin hiçbir şekilde bir imkânı bile bulunamamaktadır. Bu şekilde geciken dosya sayısı ve ona bağlı olarak ortaya çıkan mağduriyetler bir hayli kabarık olduğu halde şimdiye kadar YÖK bu anlamsız bürokratik engelleri giderecek herhangi bir teşebbüste bulunmamış olup, yeni yönetmelikte de aynı bozuk düzenin devam ettirilmesine karar alınmış olması çok can sıkıcı bir vazıyet ortaya çıkarmaktadır.

II--Akademik Kadro Atamaları İle İlgili Görüşlerimiz

Buraya kadar ilk bölümde ele alarak yaptığımız özet değerlendirmemizde de görülmekte olduğu gibi, yeni yönetmelik beklentileri karşılamaktan uzak bulunmakta olup, eskiye nazaran geriye gidişe yol açan yanları daha bulunmaktadır. Şimdi de bu bölümde, üniversitelerimizde, bilimsel unvanlarını usullere uygun süreçlerden geçerek almış olan yardımcı doçent, doçent ve profesörlerimizle ilgili olarak, üniversitelerimizin öngörmekte oldukları atama kriterleri üzerinde de kısaca durmak gereğini görmekteyiz.

Şimdi, YÖK'ün, akademik çalışma hayatına hemen hiçbir ciddî katkıda bulunmadan sadece ?ben anlamam, git şu şu şartları sağla da gel? demesindeki anlayışsız tutumun akademik hayata getirmiş olduğu birçok olumsuzluklar yetmiyormuş gibi üniversitelerimizin birçoğu da, kadro atamaları konusunda birbirinden bazı hallerde aşırı derecelere varan farklılıkta atama kriterleri uygulamaktadırlar ve bu karmaşa da bugüne kadar YÖK tarafından ele alınmadığı gibi şimdi de ele alınmamış bulunmamaktadır.

Burada, sayısı yüzü aşkın olan üniversitelerimizin tek-tek hepsinin atama kriterlerinin değerlendirilmesi mümkün olamayacağı için, seçmece birkaç üniversitemiz ele alınarak kıyaslamalar yapılacaktır.

II.I.--Bazı Özel Atama Kriterleri

1: ?Başlıca Eser? Şartı
Marmara Üniversitesi, Boğaziçi Üniversitesi gibi bazı üniversitelerimiz ?atama kriteri? olarak ?Başlıca Eser? olarak adlandırılan bir çalışmayı şart koşmakta iken, İstanbul Teknik Üniversitesi, Ankara Üniversitesi, Hacettepe Üniversitesi gibi bazı üniversitelerimizin böyle bir şartı bulunmamaktadır.
Bundan başka, Başlıca Eser'in tanımları arasında bir birlik de bulunmamaktadır.
Meselâ, Boğaziçi Üniversitesi, Başlıca Eser'i, ?uluslararası atıf endekslerince taranan hakemli dergilerde yayınlanmış araştırma ve tarama makaleleri ile bölümler veya anabilim dalları tarafından belirlenecek başka kaynaklarda çıkan bilimsel ürünler? olarak genel bir şekilde tarif ettikten sonra daha açıklayıcı olarak ?Her bölüm veya anabilim dalı kendi ?Başlıca Eser? tanımını yapar, bu tanımlar Fakülte, Yüksekokul veya Enstitülerin ilgili kurulları tarafından onaylanır ve Senato'nun en az isterlerinin altına düşmemek kaydıyla Senato tarafından kesinleştirilir.? hükmünü de eklemekte iken, Marmara Üniversitesi, Başlıca Eser'i ?Adayın ilk yazar ya da sorumlu yazar olduğu eserler ile yönetmiş olduğu bir lisansüstü tezden veya yürütücülüğünü üstlenmiş olduğu bir çalışmadan üretilmiş adayın mesleki birikiminin ürünü olan özgün yayınlar ?Başlıca Eser? olarak nitelendirilir.? şeklinde tarif etmekte ve ilâve olarak da, ?Tasarım, sanat ve spor faaliyetlerine ait Başlıca Eser özgün olmalıdır? demektedir ki burada da açık bir çelişki gözlemlenmektedir: Öncelikle, ?adayın mesleki birikiminin ürünü olan özgün yayınlar? olarak tanımlanan Başlıca Eser'in özgün olmaması esasen tasavvur edilebilecek bir şey değilken, ikinci olarak da, aynı ?özgün yayın? olma niteliğinin, tasarım, sanat ve spor faaliyetleri için tekrar edilmesinin hiçbir anlamı bulunmamaktadır.

Bu tanım karmaşasından sonra, yardımcı doçent, doçent ve profesör adayları için konan ?Başlıca Eser? şartı da üniversitelerimiz arasında farklı şekillerde tatbik edilmektedir:

Meselâ:
Boğaziçi Üniversitesi: Yardımcı Doçentlik için en az bir Başlıca Eser, Doçentlik için doktora sonrası en az iki olmak üzere toplam en az üç Başlıca Eser, Profesörler için doçentlik sonrası en az üç olmak üzere toplam en az altı Başlıca Eser.
Marmara Üniversitesi: Profesörlük başvurusunda, Fen (Biyoloji, Fizik, Kimya)/ Mühendislik /Sağlık temel alanları için bir başlıca eser, Doçentlik başvurusunda bir başlıca eser şartı konurken Yardımcı Doçentlik başvurusu için başlıca eser şartı bulunmamaktadır.

2: Yabancı Dil Şartı
Üniversitelerimizin atama kriterlerinde bulunan yabancı dil şartı da farklılıklar arz etmektedir.
Meselâ, ?Hacettepe Üniversitesi'nde Profesörlük ve Doçentlik Başvurularında Aranacak Değerlendirme Kriterleri ve Puanlama Yönergesi? çok detaylı bir şekilde tertip edilmiş olup çok ağır şartlar ileri sürmekte olduğu gibi, İngilizce, Fransızca için konan şartlar da bir birlik arz etmekte değildir. Aşağıda bu üniversitemizin sadece yardımcı doçent atamasında bu üç dil için ileri sürdüğü şartların bir kısmına bir göz atmak bile bu konuda yeterli bir fikir verebilir:

İNGİLİZCE YETERLİK
SINAV TÜRÜ H.Ü. Yardımcı Doçent atanmak için gerekli en az not
Kamu Personeli Dil Sınavı (KPDS) 80
Üniversitelerarası Dil Sınavı (ÜDS) 80
First Sertifîcate in English (FCE) A
Certificate in Advanced English (CAE) A
Certificate of Proficiency in English(CPE) B
International English Language Testing System (IELTS) (Akademic) 7,5 (Her bölümden en az 5,5 almak koşulu ile)
Test of English as a Foreign Language (TOEFL) 213

ALMANCA YETERLİK
Kamu Personeli Dil Sınavı (KPDS) 80
Üniversitelerarası Dil Sınavı (ÜDS) 80
GroBes Deutsches Sprachdiplom (GDS) İyi
Kleines Deutsches Spracbdiplom (KDS) İyi
Deutsches Sprachprüfiıng für den Hochschulzugang (DSH) Başarılı
Zentrale Mittelstufenprüfung (ZMP) İyi
Zentrale Oberstufenprüfung (ZOP) 80

FRANSIZCA YETERLİK
Kamu Personeli Dil Sınavı (KPDS) 80
Üniversitelerarası Dil Sınavı (ÜDS) 80
Diplome Approfondi de la Langue Ftançaise (DALF) 16
Baccaulaureat 14

Buna karşılık, Boğaziçi Üniversitesi'nin dil şartı daha sadedir (Madde:2):
İlk kez yapılan atamalarda, yardımcı doçentler için Dekan veya Müdür, doçent ve profesörler için Üniversite Yönetim Kurulu tarafından ilgili Bölüm veya Anabilim Dalı ve Batı Dilleri ve Edebiyatları Bölümü veya YADYOK öğretim üyeleri arasından en az üç kişilik bir dil jürisi seçilir. Dil jürisi 2547 sayılı Yüksek Öğretim yasasının 23. Maddesinde öngörülen yabancı dil sınavını yapar. Dil jürisi ayrıca adayın başvurduğu birimde kamuya açık ve İngilizce olarak yapacağı bir sunuşu dinleyerek İngilizce ders verebilme yeteneğini değerlendirir. Jürinin hazırlayacağı rapor aday dosyasına konur.

Atatürk Üniversitesi'nde doçentlik ve profesörlük için dil şartı bulunmayıp yardımcı doçentlerin gerek ilk atamasında ve gerekse de süre uzatımında ileri sürülen yabancı dil şartı ise şu şekildedir:
Müracaat edecek olan aday ÜDS'den en az 65 puan veya Üniversitelerarası Kurul'un kabul ettiği sınavların birisinden bu puana eşdeğer puan almış olmalıdır. Bilim alanı bir yabancı dil ile ilgili olan adaylar yabancı dil sınavına başka bir dilden girmek zorundadırlar.

Ankara Üniversitesi, doçent adayları için, ÜDS'den aldığı yabancı dil notunun en az 75 olmasını şart koşarken, yardımcı doçentlik kadrosuna başvuracak adaylar için bu sınırı 70 olarak belirlemektedir.
Marmara Üniversitesi'nin yardımcı doçentlik, doçentlik ve profesörlük kadro atamaları için de geçerli olan, dil konusunda koyduğu kriter en makul olanıdır (Madde 8/c):
KPDS (veya ÜDS) sınavından 65 ve üzerinde puan (veya Doçentlik başvuruları için Üniversitelerarası Kurul tarafından eşdeğerliği kabul edilmiş olan uluslararası sınavlarda istenen asgari puanın) alınmış olması halinde aday Yardımcı Doçentlik Yabancı Dil Sınavından muaf tutulur. ÜDS veya KPDS veya uluslararası yabancı dil sınavlarının geçerliliği süreklidir.

3. ?Seçkin Yayın? ve ?Tanınmış Yayınevleri? Şartı
Bir akademik yayının kalite ölçütlerinden birisinin de yayınlanmış olduğu neşir organı olduğu bilinen bir gerçektir. Ancak, bu kritere uygun düştüğü pek de söylenemeyecek olan bir kriter de ?tanınmış yayınevleri? kriteri olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu kriter, Boğaziçi Üniversitesi tarafından, kitaplar için konulan ?tanınmış yayınevleri tarafından yayımlanan ve özgün araştırmaya dayanan kitaplar? şartında görülmektedir. Vâkıa Boğaziçi Üniversitesi ?seçkin? kelimesini ?saygın? anlamında kullanılmış olduğunu belirtmektedir ama, yine de bu, doğru bir kriter değildir. Zira, kitapların dergilerden farkı, dergilerin hakemlik müessesesidir ve dergiye saygınlığını kazandıran da odur; kitaplarda ise, istisnâî haller hariç, hakemlik olmadığına binaen, kitabın saygınlığının ölçüsü olarak yayınevinin alınması akademik açıdan doğru bir niteleme olmamaktadır. Kitap için önemli olan, öncelikle ilmî içeriği ve sonra da ISBN numarası olmalıdır, çünkü adayın kendisi de masraflarını karşılayarak kitabını karşılayabilir ve bunda da anormal bir durum olduğu söylenemez.
Bu itibarla, Türk Eğitim-Sen olarak, YÖK'e, aynı zamanda tanım sınırları da belli olmayan ?tanınmış yayınevleri? kriterinin iptal edilerek, ?bazı? yayınevlerine, hak etmedikleri ?akademik hakemlik? sıfatı verilmesi uygulamasını durdurmasının gerekliliğini hatırlatmak isteriz.

II.II.--Genel Olarak Atama Kriterleri

Yukarıda ?başlıca eser? ve ?yabancı dil? maddelerinde özetle görmüş olduğumuz gibi, üniversitelerimizin yardımcı doçent, doçent ve profesör kadro atamaları için öne sürmüş olduğu şartlar arasında bazı hallerde nerdeyse uçuruma varan farklar üniversiteler arasında bulunması zorunlu olan uyumluluğu, sanki, her birisi başka ülkelerin üniversiteleri imişçesine, bozmaktadır. Şimdi, atamalardaki genel kriterlere biraz daha yakından eğildiğimizde bu uyumsuzluğun daha da büyük boyutlara ulaşmakta bulunduğunu görmek mümkün olacaktır.
Meselâ, yardımcı doçentlik için en az bir Başlıca Eser'i, doçentlik için doktora sonrası en az iki olmak üzere toplam en az üç Başlıca Eser'i, profesörlük için doçentlik sonrası en az üç olmak üzere toplam en az altı Başlıca Eser'i şart koşan Boğaziçi Üniversitesi, bundan sonra yardımcı doçentlik için başka şart ileri sürmezken, doçentlik ve profesörlük kadrosu için şunları talep etmektedir (Madde: 11):
Doçentlik ve profesörlük atamalarında adayların değerlendirilmesinde ayrıca aşağıda belirtilen kriterler kullanılır :
a) Araştırma faaliyetlerinin niteliği ve niceliği,
b) Ders vermedeki başarısı, geliştirdiği ders ve ders programları, açtığı yeni eğitim alanları
c) Yönettiği lisansüstü tezleri.
d) Araştırma birimi ve laboratuar yönetmek, kurmak ve geliştirmek gibi faaliyetler ile araştırmanın kurumsallaştırılmasına katkısı,
e) Yurt içinde ve yurt dışında yayınladığı makale, bildiri ve kitaplar,
f) Seminer, kongre, kısa süreli eğitim kursları, mesleki dernek çalışmaları gibi faaliyetlere katılarak ve organize ederek mesleğinin gelişmesine katkısı,
g) Yöneticilik, komisyon üyelikleri gibi faaliyetler ile üniversite yönetimine katkıları,
h) Araştırma ve eğitim faaliyetleri ile üniversite dışından sağladığı kaynaklar,
i) Sitasyon endeksleri ve diğer atıflar.
Yabancı dil konusunda son derece makul kriterler koyan Marmara Üniversitesi'nin atamalar için koymuş olduğu diğer şartlar ise pek o kadar makul gözükmemektedir; bu sebeple onu biraz daha yakından incelemek gerektiği düşüncesindeyiz.
Yardımcı doçent kadrosu:
İlk atama (Madde: 8/d):
Yardımcı Doçentliğe ilk başvuru ve atamalarda ekteki Akademik Değerlendirme ve Yükseltilme Puanlama Formu'nun Puanlama Esaslarına göre en az 42 Puanı adayın kendi Lisansüstü tezlerinden üretilmemiş bilimsel faaliyetlerden (Faaliyetler: 1-11 (1 ve 11dahil) ve 16a/b, 22a/b/c, 23a/b, 24a/b, 28a/b/c/d/e/f, 29a/b, 30a/b, 31, 32 a/b/c, 33a/b/c, 36a/b, 44a/b/c, 48a/b) olmak üzere, tüm çalışmalarından 90 puan toplanmış olmalıdır. Puanlama esasları Madde 4.2. de verilmiştir. Lisansüstü tezler yayınlanmış ise, toplam puanın hesaplanmasında dikkate alınır.
İkinci ve daha sonraki atamalar (Madde: 9/b):
İki yılda bir yapılan ikinci ve sonraki kadro yenilemelerinde en az 25 puanı Faaliyet: 1-11 (1 ve 11dahil) ile 16a/b, 34a/b, 47a ve 48a/b'den kazanılmış olmak üzere bir önceki dönemden sonraki tüm faaliyetlerden toplam 50 puan almış olmak gerekmektedir. Beden eğitimi ve spor alanlarında 25 puanlık dilimin hesaplanmasında ek olarak 22a/b/c, 33/b/c/d, 44a/b/c faaliyetleri de dikkate alınır. Sanat ve tasarım dalları için en az 20 puan yapıtlardan, 20 puan mesleki yayın ve bildirilerden olmak üzere diğer faaliyetlerle birlikte toplam 50 puan almış olmak gerekmektedir. Ayrıca, 2547 sayılı Yükseköğretim Kanununun Öğretim Üyeliğine Yükseltilme ve Atama Yönetmeliği'nin Yardımcı Doçentlikle ilgili maddeleri, yabancı dil ile ilgili olanlar hariç, yerine getirilmelidir.
Doçent kadrosu (Madde: 7/a):
M.Ü. deki ilan edilmiş bir doçent kadrosuna başvuru için adayın ekteki Değerlendirme Formu'nun Puanlama Esaslarına göre doktora sonrası döneme ait 1-11 (1, 11 dahil) aralığındaki faaliyetler ile, 16a,16b, 17a,17b, 18a, 18b, 19a, 19b, 21, 22a, 22b, 22c, 23a, 23b, 24a, 24b, 27a, 28a, 28b, 28e, 28f, 29a, 29b, 30a, 30b, 31, 33a, 33b, 33c, 34a, 34b, 38, 40a, 40b, 41a, 42a, 44a, 45a, 47a, 48a no'lu faaliyetlerden toplam en az 100 puan almak koşuluyla önceki yükseltilmesinden sonraki tüm faaliyetlerinden toplam 175 puana ulaşması gerekmektedir. Atıflarla ilgili puanlamada adayın tüm çalışma hayatı dikkate alınır.
Adayın başlıca eser nitelikli en az bir çalışması bulunmalıdır.

Profesör kadrosu (Madde: 6):
M.Ü. öğretim üyeliğine yükseltilme ve atanmalarda ekteki Değerlendirme Formu'nun Puanlama Esaslarına göre Doçentlik sonrasına ait 1-11 (1, 11 dahil) aralığındaki faaliyetler ile, 16a,16b, 17a,17b, 18a, 18b, 19a, 19b, 21, 22a, 22b, 22c,23a, 23b, 24a, 24b, 27a, 28a, 28b, 28e, 28f, 29a, 29b, 30a, 30b, 31, 33a, 33b, 33c, 34a, 34b, 38, 40a, 40b, 41a, 42a, 44a, 45a, 47a, 48a, 48b no.lu faaliyetlerden toplam en az 120 puan almak koşuluyla önceki yükseltilmesinden sonraki tüm faaliyetlerinden toplam 275 puana ulaşmak gerekmektedir. Atıflarla ilgili puanlamada adayın tüm çalışma hayatı dikkate alınır. Profesör ünvanlı adayların başvurusunda adayın başvuru tarihinden önceki beş yıllık zaman dilimindeki faaliyetleri değerlendirmeye alınır.
Şimdi, yardımcı doçent, doçent ve profesör kadrosu için müracaat eden adaylardan istenen kriterlerin neler olduğunu daha iyi anlayabilmek için, Marmara Üniversitesi'nin Değerlendirme Formu'nu görelim.
Aşağıdaki cetvelin incelenmesinden de açıkça görülebileceği gibi, ileri sürülen şartlar gereğinden fazla ağır tutulmuş bulunmakta ve bir yerde maksadını aşmaktadır.

Faaliyet Ham Puan
1. a. Hakemli Uluslararası Dergilerde Yayınlanmış Makale (SCI'e giren)
b.Uluslararası Seçici Kurulları Bulunan etkinliklere kabul edilmiş yapıt 48
2. Hakemli Uluslararası Dergilerde Yayınlanmış Makale (SSCI ve AHCI'e giren) 48
3. Hakemli Uluslararası Dergilerde Yayınlanmış Makale (SCI, SSCI, AHCI dışı) 36
4. Hakemli Uluslararası Dergilerde Yayınlanmış Derleme (SCI, SSCI, AHCI'e giren) 30
5. Hakemli Uluslararası Dergilerde Yayınlanmış Derleme (SCI, SSCI, AHCI dışı) 24
6. Hakemli Ulusal Dergilerde Yabancı Dilde Yayınlanmış Makale 18
7. a. Hakemli Ulusal Dergilerde Yabancı Dilde Yayınlanmış Makale
b. Ulusal Seçici Kurulları Bulunan etkinliklere kabul edilmiş yapıt 20
8. Hakemli Ulusal Dergilerde Yabancı Dilde Yayınlanmış Derleme 12
9. Hakemli Ulusal Dergilerde Yabancı Dilde Yayınlanmış Derleme 18
10. Hakemli Ulusal Dergilerde Türkçe Yayınlanmış Makale 18
11. Hakemli Ulusal Dergilerde Türkçe Yayınlanmış Makale 18
12. Hakemli Ulusal Dergilerde Türkçe Yayınlanmış Derleme 6
13. Hakemli Ulusal Dergilerde Türkçe Yayınlanmış Derleme 8
14 a.Hakemsiz Uluslararası Dergilerde Yayınlanmış Makale/Derleme 10
b.Uluslararası karma sergilere, gösterilere katılım 15
15. a. Hakemsiz Ulusal Dergilerde Yayınlanmış (Türkçe / yabancı dil) Makale/Derleme 5
b.Ulusal karma sergilere, gösterilere katılım 10
16. Sorumlu Yazar Olma (makale/derleme sayısı x) a. Uluslararası 15
b. Ulusal 4
17. a. Uzmanlık Alanında Uluslararası Kitap (ISBN numarası almış olmalıdır) 100
b. Uluslararası seçici kurulları olan müzelerde ve/veya bu müzelere eşdeğer kurumlarda (görüntü sanatlarında,bu müzelere eşdeğer etkinliklerde) yer almış özgün sanat, tasarım çalışması 100
18. a. Uzmanlık Alanında Uluslararası Kitaba Bölüm (ISBN numarası almış olmalıdır) 60
b. Özgün uluslararası bireysel sanat veya tasarım etkinliği (kişisel sergiler, kurum ve kurumlarca uygulanmış tasarımlar ve sanat yapıtları, gösteri, dinleti, performans türü kaydedilmiş, belgelenmiş etkinlik.

60
19. a. Uzmanlık Alanında Ulusal Kitap (Ders kitabı dahil; ISBN numaralı) 50
b. Ulusal seçici kurulları olan müzelerde ve/veya bu müzelere eşdeğer kurumlarda (görüntü sanatlarında,bu müzelere eşdeğer etkinliklerde) yer almış özgün sanat, tasarım çalışması 40
20. a. Uzmanlık Alanında Ulusal Kitaba Bölüm (ISBN numarası almış olmalıdır) 15
b. Özgün ulusal bireysel sanat veya tasarım etkinliği (kişisel sergiler, kurum ve kurumlarca uygulanmış tasarımlar ve sanat yapıtları, gösteri, dinleti, performans türü kaydedilmiş, belgelenmiş etkinlik. 15
21. Uzmanlık Alanında Uluslararası Kitap Çevirisi 15
22. Bireysel Sportif Başarıları a. (Uluslararası derece-ilk 3- almış olmak) 70
b. (Ulusal-Federasyon tarafından düzenlenen-İlk üç Derece almış olmak) 25
c. (Milli sporcu görevi almak) 20
23. a. Uluslararası Kongre (Sempozyum, Panel) vb Tam Metin Bildiri
Birinci isim veya tebliğ sunuculuğu 24
6

b.Uluslararası seçici kurulları bulunan sergi, festival, bienal, gösteri vb etkinliklere eserlerinin kabul edilmiş olması 30
24. a. Uluslararası Kongre (Sempozyum, Panel) vb Özet Bildiri ve Poster
Birinci isim veya tebliğ/poster sunuculuğu 18
3
b.Uluslararası karma sergilere, sanat, tasarım etkinliklerine yapıtları ile katılma 18
25. a. Ulusal Kongre (Sempozyum, Panel) vb Tam Metin Bildiri 24
b. Ulusal seçici kurulları bulunan sergi, festival, bienal, gösteri vb etkinliklere eserlerinin kabul edilmiş olması 24
26. a. Ulusal Kongre (Sempozyum, Panel) vb Özet Bildiri ve Poster 12
b. Ulusal karma sergilere, sanat, tasarım etkinliklerine yapıtları ile katılma 12
27.
Akademik Organizasyon (Kongre, Sempozyum,Panel Sanat etkinlikleri, Spor Müsabakaları vb) a. Uluslararası A'. Yönetici 40
B'. Düzenleme Kurulu Üyeliği 20
b. Ulusal- A'. Yönetici 30
B'. Düzenleme Kurulu Üyeliği 15
28. Müzik Kompozisyonları ve Etkinlikleri
a. Herhangi bir enstrümanı, icra tekniğini geliştirmek üzere metodlaştırılmış; yararlılığı beş uzman (Prof., Devlet sanatçısı, eğitim bilimci, editör vb) tarafından onanmış etüd, egzersiz vb bir eğitim müziği dizini yaratmış olmak 70
b. Herhangi bir enstrümanı, icra tekniğini geliştirmek üzere metodlaştırılmış; yararlılığı beş uzman (Prof., Devlet sanatçısı, eğitim bilimci, editör vb) tarafından onanmış etüd, egzersiz vb bir eğitim müziği dizini derlemiş olmak 35
c. Yaratı formlarını çeşitlendirme ürünü vermek 10
d. Değişik dönemlere ait şeflik ettiği en az bir saati Türk bestecilere ayrılmış olarak seçkin eserlerden oluşan müzik kaydına sahip olmak
(Senfonik :saat x) 15
(Diğerleri: saat x) 10
e.Ses ve enstrüman için çeşitli türlerde özgün eser yaratmış olmak 30
f. Seçkin eserlerden oluşan orkestra eşlikli müzik kaydına sahip olmak (Yorum veya icra) (saat x) 10
29. Koreografi alanında sunulan bir eser meydana getirmek
a. Uluslararası 60
b. Ulusal 30
30. Koreografisini yaptığı bir eseri sahnelemek; bunları canlı veya stüdyo kayıtlarıyla belgelemek
a. Uluslararası 35
b. Ulusal 20
31. Sahne, radyo, tiyatro, sinema ve tasarım dallarından birinde monografik eser 60

32. Eğitim-Öğretim Görevi a. Verdiği Ders(Lisans+Lisansüstü) (Yarıyıl Başına Ortalama Kredi saati x) 4
b. Verdiği Uygulama/Laboratuar (Yarıyıl Başına Ort. Kredi saati x) 2
c. Katıldığı Uygulama/Laboratuar (Yarıyıl Başına Ort. Kredi saati x) 1
33. Sporda Antrenörlük a.(Milli Takım-büyük, genç, ümit, yıldız, minik/bay-bayan) (yıl x) 10
b.(Milli sporcu yetiştirmiş olmak) (Sporcu x) 10
c.(Uluslararası başarılı sporcu yetiştirmiş olmak) (Sporcu x) 20
d.(Ulusal düzeyde başarılı-ilk üç derece-sporcu Yetiştirmiş olmak) (Sporcu x) 5
34.
Proje Yöneticiliği (Tamamlanmış)(adetx) a. (Uluslararası) 30
b. (Ulusal, kamu) 15
35. Proje Yöneticiliği (Süren)(adetx) a. (Uluslararası) 15
b. (Ulusal, kamu) 10
36. Proje Katılımcılığı (Tamamlanmış)(adetx) a. (Uluslararası) 12
b. (Ulusal,kamu) 8
37. Proje Katılımcılığı (Süren)(adetx) a. (Uluslararası) 8
b. (Ulusal,kamu) 4
38. Kongre / Sempozyum vb Toplantı Davetli Konuşmacı ? Uluslararası ? 30
39. Kongre / Sempozyum vb Toplantı Davetli Konuşmacı ? Ulusal - 15
40. a. Uzmanlık Alanında Kitap, Dergi Editörlüğü(yılx)
b. Sanat, Tasarım yarışmalarında jüri üyeliği
(Yayın veya üyelik sayısıx) a. Uluslararası 20
b. Ulusal 5
41. Yayın Kurulu Üyeliği (Her yayın için: Yılx) a. Uluslararası 10
b. Ulusal 2
42. Bilimsel Dergilerde Hakemlik (Akademik Yarışma Jüri Üyeliği dahil)(adetx) a. Uluslararası 10
b. Ulusal 5
43. Akademik Yükseltme/Atama Jürilerinde Görev (adet x a.Y.Doç./Öğr.Görevliliğisınav/atama Jürilerinde görev 0,5
b. Doçentlik jürilerinde görev 4
c.Doç. atamalarında jüri görevi 2
d. Profesörlük jürilerinde görev 6
44. Sporda Hakemlik a. Uluslararası müsabakalarda hakemlik (müsabaka x) 15
b. Milli (özel,hazırlık) müsabakalarda hakemlik (müsabaka x) 10
c. Asil Hakemlik (müsabaka x) 5
45. Başarı Ödülü (Sanat, Tasarım ödül ve mansiyonları dahil) a. Uluslararası 35
b. Ulusal Kuruluşlar 10
46. Araştırma Bursları a. Uluslararası 30
b. Ulusal 10
47. Atıflar
a. (Kendine atıf hariç) a.1. (Uluslararası Bilimsel Dergide ve Bilimsel Kitapta) (Uluslararası Etki Faktörü x) 40
a.2. (Ulusal Bilimsel Dergi ve Kitapta) (Ulusal Etki Faktörü x) 20
b. (Kendine Atıf) b.1.Uluslararası Yayında Kendine Atıf
(Uluslararası Kendine Atıf Faktörü x) 25
b.2. (Ulusal Bilimsel Dergi ve Kitapta)(Ulusal Kendine Atıf Faktörü x) 5

48. Patent ve know-how (Adayın adı ile anılan formül, şema, resim, tablo dahil) a. (Uluslararası) 50
b. (Ulusal) 25
49. Tez Yönetimi (Tamamlanmış) (Tez x) a. (Y.Lisans) 10
b. (Doktora) 20

Yukarıdaki cetvelin incelenmesinden de açıkça görülebileceği gibi, ileri sürülen şartlar gereğinden fazla ağır tutulmuş bulunmaktadır.

Sonuç

YÖK'ün açıklamış olduğu yeni yönetmelik mevcut olan sorunları ortadan kaldırmakta değildir.
1. Yine Türk üniversiteleri arasında uyumsuzluklar devam etmektedir;
2. Yine, her sene olduğu bu sene de, sunî olarak arttırılan kontenjanlarla daha da ağırlaştırılan ders yükleri altında bulunan akademisyenlerin eser üretme, dil öğrenme gibi temel konulardaki problemlerine çareler getirilmemiştir;
3. Aynı zamanda bulundukları statüye göre hak ettiklerinin çok altında ücretlerle çalıştırılan akademisyenlerin bu en hayatî sorunları ise bahse konu dahi edilmemiştir.
Sonuç olarak:
YÖK daha önce de yaptığı gibi, bu defa da çok şey söylemiş ama ortaya pek de değecek bir şeyler koyamamıştır.

Türkiye Eğitim-Sen
İstanbul Bölge Başkanı
Yrd. Doç. Dr. M. Hanefi Bosta