Darbe davaları sivilde kalacak
GÖKÇER TAHİNCİOĞLU Ankara
Anayasa Mahkemesi'nin askeri yargının anayasal düzene karşı işlenen suçlar yönünden yetkisini kaldıran, hükümetin gece yarısı operasyonuyla yasalaştırdığı CMK'nın 250. maddesindeki düzenlemeyi oybirliğiyle iptal etmesinde Anayasa'nın askeri yargıya ilişkin 145. maddesinde sıralanan ?askeri suç?, ?askeri hizmet?, ?askeri mahal? ve ?asker kişi? kriterleri etkili oldu
Bu kriterlere ve özellikle askeri mahal kavramına rağmen sivil yargıya yetki verilemeyeceği sonucuna varan mahkemenin kararına göre; Balyoz ve Çukurambar soruşturması askeri yargıya geçecek, Ergenekon davası ve faili meçhul soruşturması ise sivil yargıda kalacak. Yargıtay'ın ?askeri mahal' tanımını genişleten ?Şemdinli formülünü' pekiştirerek tekrarlaması halinde ise sivil yargıda kalması beklenen dosyaların bile askeri yargıya geçmesi gündeme gelebilecek. Muhtemel gelişmeler, ancak anayasa değişikliğiyle engellenebilecek. Anayasa'nın 145. maddesinin referandumla değişmesi halinde sivil yargı tek yetkili hale gelecek. Karara göre; askeri mahalde, asker kişiye karşı ya da askeri hizmet nedeniyle suç işleyen askerlerle ilgili soruşturmayı askeri yargı, askeri mahal dışında sivillerle müşterek işlenen suçları ise sivil yargı ele alacak. Bu formüle göre, yaşanması muhtemel gelişmeler şöyle:
ÇUKURAMBAR:
Bülent Arınç'a yönelik suikast iddiasıyla başlatılan ve Seferberlik Bölge Başkanlığı'nda ?kozmik arama' yapılmasıyla devam eden Çukurambar soruşturmasında, savcılık, sorguladığı subaylara ?suikast? değil ?hükümete karşı suç? suçlamasını yöneltti. Buna göre; suikast iddiasını kanıtlayacak delil bulunamazsa dosyanın askeri yargıya gönderilmesi gerekecek. Subayların avukatının da sivil savcılıktan, dosyanın askeri yargıya devrini isteyeceği öğrenildi. Bu eğilimde olmadığı belirtilen sivil savcılığın ise gerekçeli kararın açıklanmasından sonra dosyayı göndermek zorunda kalabileceği kaydediliyor. Genelkurmay Başkanlığı Adli Müşaviri Tuğgeneral Hıfzı Çubuklu da dün ?kozmik aramada' suç unsuru bulunamadığını belirterek, ?Seferberlik Bölge Başkanlığı'nın görev ve yetki alanı dışında bir faaliyetinin tespit edilemediğini ifade etmemiz mümkündür? dedi.
BALYOZ:
Belgelerin bütünüyle askeri mahalde düzenlendiği, planı asker kişilerin yaptığı ifade ediliyor. Sivil savcılığın soruşturma dosyasını askeri savcılığa devretmesi gerekiyor.
ERGENEKON:
Dava kapsamında çok sayıda asker de yargılanıyor. Ancak askerlerin sivillerle müşterek biçimde işlediği suçlarda yetki sivil savcılıkta. Bu askerlerin dosyalarının devredilmesi gerekmeyecek.
POYRAZKÖY:
Askeri personelin, amirallere suikast planladığı iddiasıyla hazırlanan iddianamenin gönderildiği İstanbul 12. Ağır Ceza Mahkemesi, Anayasa Mahkemesi'nin kararını istedi. Dosya, yüksek olasılıkla askeri yargıya devredilecek.
SARIKIZ:
Ergenekon savcıları, emekli kuvvet komutanları Aytaç Yalman, İbrahim Fırtına ve Özden Örnek'in ifadelerinin alınmasına neden olan darbe girişimleri ile ilgili soruşturma yetkisinin kendilerinde bulunduğunu iddia ediyor. Ancak çok sayıda hukukçu, emekli komutanların görev döneminde, askeri mahalde gerçekleştirdikleri eylemle ilgili soruşturmanın askeri yargıya devrinin gerektiğini savunuyor.
İRTİCA MÜCADELESİ:
İRTİCA İLE MÜCADELE EYLEM PLANI: Albay Dursun Çiçek'in imzasını taşıdığı iddia edilen belgeyle ilgili soruşturmayı sivil savcılık yürütüyor. Askeri mahalde hazırlandığı iddia edilmesine rağmen belge sivil bir şahısta ele geçirildi. Ergenekon bağlantısı belirleyici olacak. Dosya, Ergenekon dosyasının parçası olarak nitelendirilirse, sivil savcılık yetkili sayılacak.
FAİLİ MEÇHUL:
Albay Cemal Temizöz'ün Diyarbakır'da JİTEM elemanları ve korucularla birlikte yargılandığı faili meçhul cinayetlere ilişkin dava sivil yargıda kalacak.
KARARGÂH EVLERİ:
Kayseri'de askeri savcılığın yürüttüğü soruşturma yine askeri savcılıkta kalacak. Ancak bu soruşturmada hipnozla ifade aldığı iddiasıyla tutuklanan askeri personelin sivil yargıdaki dosyasına sivil yargı bakmaya devam edecek.
ERZİNCAN:
İrtica ile Mücadele Eylem Planı'nı sivillerle birlikte Erzincan'da uyguladıkları iddia edilen 3 asker tutuklandı. Bu soruşturmanın da Ergenekon gibi sivil yargıda kalması bekleniyor.
Sivil de olabilir, askeri de
Prof. Dr. İbrahim Kaboğlu:
Birçok kendine özgü durum var, birçok anayasal hükmü zorlayıcı öğe var. Anayasa'nın ilgili maddelerini dikkate aldığımızda, bu konularda sürmekte olan davalar konusunda birden çok çelişki karşımıza çıkacak. Buna önümüzdeki günlerde çokça tanık olacağız. İddianameyi gördüğümüz zaman, ne kadar giriyor, ne zaman başlamış, hangi öğeleriyle giriyor... Ne zaman başladı, bütün bu bağlantıları çıplak gözle görmek lazım.
Prof. Dr. Süheyl Batum:
Asker kişinin bir askeri suçu varsa bunlar şu ana kadar sivil mahkemeler tarafından görülmüş olsa da askeri mahkemeye devredilecek. Ama değilse, bunun dışında asker kişilerin ne askeri kişilerle, ne sivil mahallerde veya askeri hizmetleriyle ilgili olmayan, dışarıda hazırladığı, darbe yapmak gibi suçlarınaysa sivil yargıda bakılabilecek. Eğer dışarıyla da bağlantılı olan bir darbeyse, sivillerle de bağlantısı olan bir şey ise, sivil mahkemede yargılanması son derece doğaldır.
Prof. Dr. Ergun Özbudun:
Bir kanunun iptali, ondan önceki mevzuatın geri gelmesini gerektirmez. Bu mümkün değildir. İlga edilmiş (yürürlükten kaldırılmış) bir kanun, onu ilga eden kanunun iptal edilmesiyle otomatik yürürlüğe girmez. Eski kural ilga edildi, yeni kural iptal edildi. İptalle ilga edilen kural geri gelmeyeceğine göre, ortada bir boşluk var. Bu mahkemenin yorumuna bağlı büyük ölçüde. Diyebilir ki; askeri mahalde düşünülmüş olsa bile, neticeleri itibarıyla bütün toplumu ilgilendiren bir suçtur.