Türkiye daha önce 5 kez halk oylamasına gitti

Türk seçmeni, 12 Eylül 2010 tarihinde, Anayasal düzenlemelere ilişkin 6. kez sandık başına gidecek.

Türkiye'de anayasal düzenlemelerle ilgili olarak bugüne kadar 5 kez halk oylaması yapıldı.

Anayasal düzenlemelere ilişkin ilk referandum 27 Mayıs 1960 askeri müdahalesinin ardından hazırlanan 1961 Anayasası için yapıldı. 9 Temmuz 1961'deki halk oylaması ile anayasa yüzde 38,3 ''Hayır'' oyuna karşılık yüzde 61,7 oranındaki ''Evet'' oyuyla kabul edildi. Böylece, Kurucu Meclis tarafından 27 Mayıs 1961 tarihinde benimsenen yeni anayasa halk tarafından kabul edilmiş

oldu.

27 Mayıs askeri müdahalesinde Milli Birlik Komitesi ve Devlet Başkanlığı görevini üstlenen Cemal Gürsel, halkoyuna sunulan anayasa gereğince 10 Ekim 1961'de yapılan seçimlerden sonra oluşturulan TBMM tarafından Türkiye'nin dördüncü cumhurbaşkanı seçildi. Gürsel, 1966 yılında başlayan rahatsızlığının görevini yapmasına engel olacak duruma gelmesi üzerine, TBMM kararıyla görevine son verilinceye kadar Cumhurbaşkanlığını sürdürdü.

Türk seçmeni, bundan 21 yıl sonra, yine bir askeri müdahalenin ardından, ''1982 Anayasası''nın halkoyuna sunulması üzerine ikinci kez sandık başına gitti.

İkinci referandum, 1980 askeri müdahalesinin ardından hazırlanan 1982 Anayasası için 7 Kasım 1982'de yapıldı. Halk oylamasına 18 milyon 885 bin 488 seçmen katıldı. 17 milyon 215 bin 559 seçmen ''Kabul'' (yüzde 91,37), 1 milyon 626 bin 431 seçmen ise ''Ret'' (yüzde 8,63) oyu kullandı. 1982 Anayasası, sonuçların açıklanmasıyla 9 Kasım 1982'de yürürlüğe girdi. Anayasanın Geçici 1. Maddesi uyarınca, askeri müdahalenin ardından Milli Güvenlik Konseyi ile Devlet Başkanlığını üstlenen Kenan Evren ''Cumhurbaşkanı'' sıfatını aldı. Evren, 9 Kasım 1989'da görev süresini tamamlayarak cumhurbaşkanlığından ayrıldı.

Türkiye'deki 3. halk oylaması, 1982 Anayasası'nın Geçici 4. Maddesi ile getirilen siyasi yasakların kalkıp kalkmaması konusunda 6 Eylül 1987'de yapıldı. Yüksek Seçim Kurulu'nun (YSK) 12 Eylül 1987'de açıkladığı sonuçlara göre, halk oylamasına 24 milyon 436 bin 821 seçmen katıldı. Geçerli 23 milyon 347 bin 856 oydan 11 milyon 711 bin 461'i ''Evet'' (Yüzde 50,36), 11 milyon 636 bin 395'i (Yüzde 49,84) ''Hayır'' çıktı. Böylece, Geçici 4. Madde yürürlükten kalktı.

Türk seçmeninin önüne 4. kez getirilen halk oylamasının konusunu ise Anayasa'nın 127. maddesindeki yerel seçimlerin 1 yıl erkene alınıp alınmaması oldu. Bu halk oylaması 25 Eylül 1988'de yapıldı. Seçmenlerin yüzde 65'i değişiklik için ''Hayır'', yüzde 35'i ''Evet'' oyu kullandı. Böylece, yerel seçimlerin erkene alınması için Anayasa'nın 127. maddesinde öngörülen değişiklik kabul edilmedi; 13 Kasım 1988'de gerçekleştirilmesi öngörülen erken yerel seçim yapılmadı.

Anayasal metinlere ilişkin 5. halk oylaması ise 21 Ekim 2007'de yapıldı. Cumhurbaşkanının halk tarafından ve 5 artı 5 sistemiyle seçilmesini öngören düzenlemenin de arasında yer aldığı Anayasa değişiklikleri 22 Temmuz'daki milletvekili seçiminin ardından halk oyuna sunuldu.

Bu oylamada kayıtlı seçmenlerin (42 milyon 690 bin 252) yüzde 67,5'i (28 milyon 819 bin 319) sandık başına gitti. Geçerli oyların yüzde 68,95'i ''Evet'', yüzde 31,05'i ise ''Hayır'' yönünde oldu ve böylece anayasa değişikliği kabul edildi.

Bu arada, Anayasa'nın ''Başlangıç'' metni ile 33 maddesinde değişiklik yapan yasa, 3 Ekim 2001 tarihinde TBMM'de kabul edildi.

Dönemin Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer yasanın 32 maddesini onayladı, ancak ''milletvekili ödenek ve yolluklarını'' düzenleyen 27. maddesini ise halkoyuna sunma kararı aldı. Yasa, 27. madde dışında, 17 Ekim 2001'de Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girdi. Anayasa değişikliğine ilişkin yasanın 27. maddesi ise yaşanan tartışmalardan sonra 22 Ekim 2001 tarihli Resmi Gazete'de yayımlandı.

Böylece, o tarihteki düzenlemede yer alan 120 gün sonrasında referandum apılmasına ilişkin süreç başladı. Ancak, TBMM'de, sözkonusu maddeyle ilgili yeni bir Anayasa değişikliğine gidildi. Anayasa'nın 86. maddesinde değişiklik yapan yeni düzenleme, 1 Aralık 2001'de Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girdi.

Böylece, Cumhurbaşkanı Sezer'in önceki değişiklik metnini referanduma götürme kararının konusu ortadan kalkmış oldu.

Türk seçmeni, bir ay sonra anayasal düzenlemelerle ilgili 6. kez sandık başına gidecek.

YSK kayıtlarına göre, 12 Eylül 2010 tarihindeki halk oylamasında 49 milyon 446 bin 269 seçmen toplam 151 bin 546 sandıkta oy kullanacak. Halk oylamasında sandıklarda 1 milyon 61 bin 137 kişi görev yapacak.