Yasak, memnun hakların iadesi ile aşılabilir mi?/ Video

Prof. Adem Sözüer, "veto edilen" 12 bağımsız aday için işleyecek süreci Habertürk'e değerlendirdi

YASEMİN GÜNERİ

12 bağımsız milletvekili adayının adaylıklarının iptal edilmesinin ardından Yüksek Seçim Kurulu'ndan yapılan ikinci açıklama sorunun çözümüne yeşil ışık yaktı. 12 bağımsız milletvekili adayı, eksik belgeleri tamamlayıp YSK'ya teslim ederse sorun çözülecek. Peki, bu süreç nasıl işleyecek? İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Adem Sözüer, Habertürk'e süreci değerlendirdi:

Türk Ceza Kanununda süresiz hak yoksunluğu kabul edilmemiştir. Buna karşılık Anayasada ve Milletvekili Seçim Kanunu'nda belli suçlardan mahkumiyet halinde, bu suçlardan mahkum olanlar affa uğramış olsa bile Milletvekili seçilemeyecekleri öngörülmüştür. Nitekim Anayasanın 76. Maddesine göre, "kamu hizmetinden yasaklılar, taksirli suçlar hariç toplam bir yıl veya daha fazla hapis ile ağır hapis cezasına hüküm giymiş olanlar; zimmet, ihtilâs, irtikâp, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, inancı kötüye kullanma, dolanlı iflas gibi yüz kızartıcı suçlarla, kaçakçılık, resmî ihale ve alım satımlara fesat karıştırma, Devlet sırlarını açığa vurma, terör eylemlerine katılma ve bu gibi eylemleri tahrik ve teşvik suçlarından biriyle hüküm giymiş olanlar, affa uğramış olsalar bile milletvekili seçilemezler."

Aynı yasak Milletvekili Seçim Kanununun 11. Maddesinde de düzenlenmiş. Ömür boyu hak yoksunluğu ceza hukukunun temel ilkelerine aykırıdır. Bu nedenle, Türk Ceza Kanununda hak yoksunluğu ilke olarak sadece cezanın infazı süresiyle sınırlı tutulmuştur. Ancak, Ceza Kanununun bu anlayışı, diğer kanunlara yansıtılamamıştır. İşte bu sakıncayı gidermek için, Adli Sicil Kanununun 13/A maddesinde "Yasaklanmış hakların geri verilmesi" düzenlenmiştir. Bu madde kapsamında, Milletvekili Seçim Kanununda öngörülen ömür boyu hak yoksunluklarının kaldırılması ve kişilerin milletvekili seçilmesi mümkündür. Yasaklanmış hakların geri verilmesi için, hükümlünün veya vekilinin talebi üzerine, hükmü veren mahkemenin veya hükümlünün ikametgahının bulunduğu yerdeki aynı derecedeki mahkemenin karar vermesi gerekir. Yüksek Seçim Kurulu'nun, adaylıklarını iptal ettiği kişiler, Adli Sicil Kanunundaki haklarını kullanarak yasaklanmış hakların geri verilmesini talep edebilirler. Bu talep üzerine, mahkeme hak yoksunluğunu kaldırılmasına hükmettiğinde, söz konusu kişiler milletvekili seçimlerine katılabilecektir."

Habertürk

YSK, yeni değil eski TCK'yı esas almış

Aday incelemelerini 14 Mart tarihli 200 sayılı genelgeye göre yapan YSK, bu genelgesinde, 2005'te yürürlüğe giren yeni TCK yerine eski TCK'yı esas alınca BDP'li adaylar yasaklı hale geldi. Mahkemeler adayların ?memnu hakların iadesi? taleplerini ?Yeni TCK'ya göre haklarınız zaten iade edilmiş? diye reddedince YSK adayları çizdi

GÖKÇER TAHİNCİOĞLU Ankara

Yüksek Seçim Kurulu'nun (YSK), deprem etkisi yaratan, aralarında 7 BDP'linin de olduğu 12 bağımsız adayı veto etmesinin altından skandal bir genelge çıktı. Aday incelemelerini 14 Mart 2011 tarihli genelgeye göre yapan YSK, bu genelgesinde, 2005'te yürürlüğe giren yeni TCK yerine eski TCK'yı esas alınca, BDP'li adaylar yasaklı hale geldi. Mahkemeler ise yeni TCK uyarınca, aralarında Leyla Zana ve Hatip Dicle'nin de bulunduğu adayların ?memnu haklarının iadesi? (seçme ve seçilme hakkı gibi hakların geri tanınması) taleplerini, 2005'teki TCK uyarınca ?Bu haklarınız zaten var? gerekçesiyle reddedince, krize yol açan kararlar çıktı.

Genelge, 12 Mart 1971, 12 Eylül 1980 hukukuna göre verilen mahkûmiyetlerin, terör suçu olmayan eylemlerin bile adaylığa engel sayılmasına yol açtı. 1990 tarihli içtihadına göre, sonradan alınan memnu hakların iadesi kararlarını da geçersiz sayan YSK'nın adaylıkları kabulü için tek yol olarak kararını ?tam kanunsuzluk? hali nedeniyle iptal etmesi kaldı. Kararla, ?korsan vekil? haline gelen Gültan Kışanak ile Sebahat Tuncel'in durumları ise ayrı bir tartışma başlattı.

1 ADAYA DAHA ÇİZİK

YSK, bağımsız adaylarla ilgili kararını il seçim kurullarına gönderdi. Karar, adayların incelenmesi sürecindeki gariplikleri de ortaya koydu. Önceki yıllarda il seçim kurulları bağımsız adayların başvurularını inceliyor, itiraz halinde dosyalar YSK'ya geliyordu. Ancak bu kez il seçim kurulları inceleme yapmadan sorunlu bulmadığı dosyaları YSK'ya gönderdi. YSK da 7 kişilik olağan kurul yerine 11 kişilik genişletilmiş kurulla adayları inceledi. Kurul, kararları oybirliğiyle aldı.

Ağrı İl Seçim Kurulu da sorunlu gördüğü bir isim dışında tüm bağımsız adayların dosyalarını YSK'ya gönderdi. Kurul, BDP'nin bağımsız adayı Murat Öztürk'ü ise veto etti. Belediye başkanlığı seçiminde aday olabilen Öztürk, mahkemeler memnu haklarının iadesine karar vermediği için bu kez aday olamadı. Böylece, seçime giremeyecek BDP'li aday sayısı 8'e yükseldi.

14 MART TARİHLİ GENELGE

BDP'lilerle ilgili kararlar, skandal bir genelgeyi de açığa çıkardı. YSK, 14 Mart tarihli, 200 sayılı genelgesinde, mahkûmiyeti bulunan adayların ?765 sayılı TCK ve Adli Sicil Kanunu'nun 13/A maddesine göre, memnu haklarının iadesi kararı alması gerektiğini kaydetti.

Oysa 2005'te yürürlükten kalkan eski TCK'daki ?memnu haklarının iadesi? kurumuna, 2005'te yürürlüğe giren yeni TCK'da yer verilmemişti. Yeni TCK'nın 53. maddesi, mahkûm olduğu cezayı çeken kişinin herhangi bir karar almadan, haklarını geri kazanmasını öngörüyor.

SÜRPRİZ DÜZENLEME

YSK'nın işaret ettiği diğer düzenleme olan, Adli Sicil Kanunu'nun, mahkûm olduğu cezayı çekenlerin, cezaları bittikten 3 yıl sonra memnu haklarının iadesi kararı almalarına yönelik 13/A maddesi ise 2007 seçiminden hemen önce 6 Aralık 2006'da yürürlüğe girdi.

Bu tabloya göre, 2005 öncesi mahkûm olup cezasını çekenler, otomatik olarak memnu haklarını kazanmış hale geliyordu. YSK ise eski TCK'yı ve yeni TCK'dan 2 yıl sonra yürürlüğe giren kanunu esas alarak, ciddi bir hak ihlaline imza attı.

ZATEN O HAKKA SAHİPSİNİZ

BDP'li adaylarla ilgili mahkeme kararları da garip durumu ortaya koydu. Zana, 11 Mart 2011'de Diyarbakır 4. Ağır Ceza Mahkemesi'nden haklarının iadesini istedi. Mahkeme ise Zana'nın 1994 tarihli cezasının 2007'de yeni TCK'ya uyarlandığını 2008'de bütünüyle tamamlandığını kayıt altına aldı. Mahkeme, ?yeni TCK'ya göre düzenleme yapılıp 53. maddenin zaten uygulanmış olduğuna? karar verdi. Bu nedenle, eski TCK uyarınca memnu haklarının iadesi kararı verilemeyeceğini belirten mahkeme, nihai değerlendirmenin YSK tarafından yapılması gerektiğini belirtti. Dicle ve Ağrı adayı Öztürk için de benzer kararlar çıktı. Mahkemeler, yeni TCK'dan dolayı, eski TCK'yı esas alan genelgedeki taleplere yanıt veremedi.

Bu kararlar, YSK'ya da sunuldu. Ancak ısrarla ?memnu haklarının iadesi? kararı arayan YSK, 7'si BDP'li 12 bağımsız adayın, Ağrı İl Seçim Kurulu da 1 BDP'linin başvurusunu reddetti.

ORTAK GEREKÇE

YSK'nın kararında, BDP adayları Zana, Dicle, Ertuğrul Kürkçü, Gültan Kışanak, İsa Gürbüz ve Salih Yıldız ile diğer bağımsızlar Harun Özcan, Abdullah Kızılay, Çiçek Otlu ve Nezir Sincar'ın adaylığının reddine ?memnu haklarının iadesine ilişkin karar ibraz etmemeleri? gerekçe gösteriliyor.

BDP'li Sebahat Tuncel'in cezasının 5 yıllık erteleme süresinin dolmadığı, bağımsız aday Şerafettin Efe'nin ise mahkûm olduğu para cezasını yatırmadığı için aday olamadığı kaydediliyor. Bu isimlerin Anayasa'nın 76 ve Milletvekili Seçimi Kanunu'ndaki gerekli koşulları taşımadıkları ifade ediliyor.

BDP'liler, YSK kararı uyarınca, mahkemelere yeniden başvurup memnu hakların iadesi talebinde bulunabilir. Mahkemeler de bu belgeyi verebilir. Ancak 1990 tarihli YSK içtihadına göre, kurul, yasal süreler bittikten sonra alınan bu tip kararları geçersiz sayıyor.

TAM KANUNSUZLUK HALİ

Kritik karar, kesin nitelik taşıdığından, kararda itiraz yolu bulunduğuna yönelik hiçbir ifade de yer almadı. Bu durumda, BDP'lilerin önünde sadece genelgenin ve kararın ?tam kanunsuzluk? hali içerdiğini belirterek yeniden görüşülmesini isteme yolu kaldı