Deprem Bilgi Bankası kurulacak
- Depremlerin fiziksel, ekonomik, sosyal, çevresel ve politik zararlarını önlemek ya da azaltmak ve depreme dirençli, güvenli ve hazırlıklı ve sürdürülebilir yeni yaşam çevreleri oluşturmayı hedefleyen Ulusal Deprem Stratejisi ve Eylem Planı-2023 (UDSEP) ile yapı yasası ve kentsel dönüşüm yasaları çıkarılacak, deprem güvenli yerleşme ve depreme dayanıklı yapılaşma sağlanacak.
Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD) koordinasyonunda çeşitli kuruluşların katılımı ve katkılarıyla oluşturulan UDSEP, Resmi Gazete'nin bugünkü sayısında yayımlandı.
Türkiye'nin jeolojik yapısı, topoğrafyası ve iklim özellikleri nedeniyle başta depremler olmak üzere insanlar için afet sonucu doğuran tüm tehlike ve tehditlerle sık sık karşılaştığı, deprem ve diğer afetlerle baş edebilme konusunda Cumhuriyet döneminden bu yana önemli gelişme ve deneyimler sağladığı belirtilen planda, 1950'li yıllardan sonra yaşanan hızlı göç ve denetimsiz kentleşmenin yanı sıra hızla gelişen sanayileşme sonucunda, şehirlerin doğal, teknolojik, çevresel ve insan kaynaklı tehlikelere karşı dirençsiz ve savunmasız şekilde büyüdüğü ifade edildi.
Planda, özellikle 1999 yılında yaşanan Marmara ve Düzce depremleri sırasında meydana gelen çok önemli düzeydeki can ve mal kayıplarıyla ekonomik, sosyal ve çevresel zararların, geleneksel yara sarma yaklaşımı yerine olası zarar azaltma çalışmalarının ön plana çıkmasına neden olduğu belirtildi.
Deprem riskini azaltmada ve depremle baş edebilmede hazırlıklı ve dirençli bir toplum yaratılmasının, bu amaca yönelik kurumsal altyapı oluşturulması ve konuyla ilgili ARGE faaliyetlerinin önceliklerinin belirlenmesi amacıyla ilk kez Ulusal Deprem Stratejisi ve Eylem Planı hazırlandığı anlatılan planda, planın ana amacının depremlerin neden olabileceği fiziksel, ekonomik, sosyal, çevresel ve politik zarar ve kayıpları önlemek veya etkilerini azaltmak ve depreme dirençli, güvenli, hazırlıklı ve sürdürülebilir yeni yaşam çevreleri oluşturmak olduğu kaydedildi.
Bu bağlamda, UDSEP'in hedef, strateji ve eylemleri ''depremleri öğrenmek'', ''deprem güvenli yerleşme ve yapılaşma'', ''depremlerin etkisiyle baş edebilmek'' olmak üzere 3 ana eksende gruplandırıldı.
-Deprem bilgi altyapısı geliştirilecek-
Deprem bilgi altyapısının geliştirilmesi, güçlendirilmesi, sürdürülebilirliğinin sağlanması, bilgi ve verinin toplumun kolaylıkla ulaşımına ve yararlanmasına sunulmasının depremin olası zararlarını azaltma çalışmalarının temelini oluşturduğu ifade edilen planda, deprem tehlikesine karşı sürekli ve etkin işleyen kayıt sistemleri ve gözlem altyapısıyla yer bilimleri konusundaki disiplinli çalışmaların işbirliği ve koordinasyon içerisinde yürütülmesi gerektiği vurgulandı. Bu amaçla, araştırıcı ve destekleyici kuruluşların katılımıyla oluşturulacak bilimsel koordinasyon kurulunun desteğinde deprem konusuyla ilgili araştırmalarda öncelikli alanlar belirlenecek ve bu alanlarda çok disiplinli ve güdümlü araştırma projeleri geliştirilecek.
Kabuk kırılma süreçleri ve deprem dalgalarının yayılım özellikleri konusundaki çalışmaların desteklenmesinin öngörüldüğü plana göre, deprem öncesi, anı ve sonrasında fay zonlarındaki yer kabuğu deformasyonları, ulusal ve yerel jeodezik ağlarla sürekli olarak izlenecek ve modellenecek. Depremlerin çok disiplinli ve sistematik araştırmalarla izlenmelerine devam edilecek ve bu çalışmaların sürekli kılınması sağlanacak.
ARGE çalışması yürüten kurum ve kuruluşlardan sağlanacak deprem konusundaki bilgi, veri ve raporlar tek elde toplanacak ve Deprem Bilgi Bankası kurulacak. Banka sürekli işlev görecek durumda olacak. Bu yolla, deprem verileri uluslararası standartlara uygun yöntemlerle işlenecek, belirli bir formatta depolanacak ve çok paydaşlı kullanıcılara tek merkezden dağıtılacak.
-Erken uyarı sistemi-
Tarihsel ve aletsel dönemlere ait deprem katalogları belirli standartlara uygun olarak güncellenecek. Türkiye ölçeğinde zayıf ve kuvvetli deprem gözlem ağları amaç, konum, nicelik ve nitelik açısından gözden geçirilecek ve geliştirilecek. Ulusal veya yerel ölçekte gözlem ağları işleten kurum ve kuruluşlar arasında işbirliği ve koordinasyon sağlanarak, ortak işletim ve paylaşım esasları belirlenecek.
AFAD sorumluluğunda, 2017 yılına kadar Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü, üniversiteler ve yerel yönetimlerin katılımıyla, ulusal deprem ön hasar tahmini ve erken uyarı sistemi geliştirilecek. Bu çalışmada kullanılacak yeni verilerin yanı sıra uydu görüntüleri ve coğrafi bilgi sistemlerinden elde edilen verilerin de sistemle bütünleştirilmesi sağlanacak.
Deprem etkinliği değerlendirilerek, yönetimler ve kamu otoriteleri tek merkezden bilgilendirilecek.
Depremlerde bilim insanları ve araştırmacılar arasında halkı olumsuz olarak etkileyen tartışmaları açıklayabilmek için deprem tahmini, kestirim alanında bilim etiği geliştirilecek ve medya aracılığıyla yaygınlaştırılacak. Bilim insanları ve sorumlu kurum ve kuruluşlar tarafından önceden belirlenmiş etik kurallara bağlı olmadan ve bilimsel olarak kabul görmüş yaklaşım ve yöntemlerle yapılmayan ve toplumlar üzerinde olumsuz etkileri olan deprem tahminleri ve kestirmelerin önüne bilim etiğiyle geçilecek.
Afet sonrasında kamuoyunun sürekli ve sağlıklı bilgilendirilmesi için basın ve halkla ilişkiler alanında yeni yaklaşım ve yöntemler gerçekleştirilecek. Bu konuda medya yetkilileri ve habercilerin eğitilmesiyle ilgili çalışma başlatılacak.
Plan uyarınca, tsunami erken uyarı sistemi kurulacak ve diğer ülkelerdeki sistemlerle uyumu sağlanacak. Bu çerçevede, tsunami risk modelleri yapılacak ve kayıp senaryoları geliştirilecek. Deniz seviyesi ölçüm ağı geliştirilecek ve seviye ölçümleri yapılacak. Sistemin etkin çalışabilmesi için gerekli olan sismik ve jeofizik ölçüm ve araştırmalar tamamlanacak. Risk altındaki yerlerde erken uyarı yapılacak ve konuyla ilgili farkındalık oluşturulacak.
-Fay haritaları-
Ülke, bölge ve yerel ölçekte deprem tehlikesinin doğru olarak tanımlanması, diri fayların neden olacağı depremlerin büyüklüğü, zamanı sıklığına ilişkin olasılıklarının bilinmesine bağlı olduğuna dikkat çekilen planda, bu nedenle deprem tehlike analizi ve haritaları hazırlanmasının, etkili deprem afeti mücadelesinin temel adımını teşkil ettiği belirtildi.
Bu doğrultuda, bölgesel ve yerel deprem tehlike haritaları için altlık oluşturmaya yönelik çalışmalar yapılacak ve tehlike haritaları hazırlanacak. Bölgeler için 1/250.000 ölçekli diri fay haritaları ve sismotektonik haritalar oluşturulacak.
Deprem kaynaklı hasar verici zemin davranışlarından biri olan sıvılaşma açısından, jeolojik-jeomorfolojik ölçütlere dayalı bölgesel ölçekte sıvılaşma potansiyeli haritaları hazırlanacak.
Yerel ölçeklerde deprem ve depremin zincirleme etkileriyle oluşabilecek risklerin analizi, değerlendirilmesi ve azaltılması konusunda ilke, yöntem ve uygulama esasları belirlenecek, yerel yönetimler için yol gösterici kılavuz yayınlar hazırlanacak.
Depreme duyarlı kentsel ve kırsal alanlarda pilot yerleşim merkezleri kurularak risk azaltma planları uygulamaya geçirilecek. Çalışmaya özellikle yapı stoğu açısından depreme dayanıksız olan doğu illerinden başlanacak.
Planın en önemli unsurlarından birini de deprem güvenli yerleşme ve yapılaşma konusu oluşturuyor. Çevre ve şehircilik çalışmalarında kalkınma ajansları, sorumluluk alanları içindeki deprem tehlike ve risklerini dikkate alacak. Ajanslar, bu riskleri artırmayacak veya azaltacak yönde faaliyet yürütecek. İl özel idareleri, il gelişme ile çevre düzeni planlarının hazırlanması öncesinde ilin tehlike ve risklerini belirleyerek risk azaltma strateji planlarını geliştirecek ve bu planlarla çevre ve gelişme planlarının uyumunu sağlayacak.
-Bina envanteri çıkarılacak-
Başta okul ve hastaneler olmak üzere binaların sayısı ve tipolojisi belirlenecek, bina kimlik sisteminin geliştirilmesine çalışılacak. Okul ve hastaneler öncelikli olmak üzere mevcut binaların hasar görebilirlikleri ve bunlarla ilgili metodolojiler belirlenecek.
Eğitim tesislerini güçlendirme çalışmalarına öncelik verilerek devam eden çalışmalar hızlandırılacak.
Depreme dayanıklı bina tasarımına ve yapımına ilişkin öncelikler belirlenecek ve konuyla ilgili projelerin geliştirilmesi teşvik edilecek ve desteklenecek.
Deprem Yönetmeliği güncelleştirilecek ve geliştirilecek.
Köprü, viyadük ve ulaşım sistemlerinin yanı sıra hayati öneme sahip gömülü ve yüzeydeki doğalgaz, elektrik, boru ve iletişim hatları gibi dağıtım sistemlerinin güçlendirilmesine yönelik düzenlemeler yapılacak.
-Tarih ve kültür mirasının korunması-
Deprem bölgelerinde yer alan tarihi yapıların envanteri çıkarılarak önem ve öncelik dereceleri belirlenecek. Tarihi yapıların düşey yükler ve deprem etkileri altında taşıyıcı sistem güvenlikleri belirlenecek. Yeterli güvenliğe sahip olmadığı belirlenen yapılar için güçlendirme yöntemleri geliştirilecek.
Müzelerin içindeki eserlerin depremlere karşı hasar görebilirliğini azaltmaya yönelik yöntemler geliştirilecek.
Planın ''depremlerin etkileriyle baş edebilmek'' başlığı altında afet ve acil durum yöntemiyle ilgilenen yöneticilerin ve karar vericilerin fikir ve dil birliğine varmasının sağlanması öngörülüyor. Mülki idare amirleri ve yerel yöneticilerin hizmet içi eğitimlerini Afet ve Acil Durum Yönetimi dersleri konulacak.
İlk ve orta öğretimde afet ve acil durum tabanlı bazı üniteler eğitim programlarına alınacak.
Büyük depremlere maruz kalan illerde deprem müzeleri kurulacak ve toplumun depremlere karşı farkındalığı sağlanacak.
Afet gönüllülük sistemi kurulacak. Deprem stratejisinin bütüncül ve etkin bir hale getirilmesi için yasal düzenlemelere gidilecek. Depremle ilgili mevzuatlar tek bir mevzuat altında toplanacak. Yapı Yasası ve Kentsel Dönüşüm yasaları çıkartılacak.
Türkiye Afet Risklerinin Azaltılması Platformu ve alt komisyonları oluşturulacak.
Deprem risk azaltım planıyla ilgili yasal düzenlemeler yapılacak. Zorunlu deprem sigortasının yaygınlaştırılması sağlanacak.
Belirli mal ve hizmetlerin üzerinden pay alınması konusunda düzenleme yapılması için fikir üretimi amacıyla ilgili kuruluşların toplantı düzenlemesini öngören plana göre, yeni bir finansman modelinin oluşturulması için çalışma yapılacak.
Özel sektör kuruluşlarının afet yönetim sistemi içine girmesi sağlanacak. Depremlere ve diğer afetlere zamanında, hızlı ve etkili müdahale edilebilmesi için ''Afet Sonrası Müdahale Sistemi'' geliştirilecek. Acil durumlarda kullanılacak sağlık tesisleri ve sosyal donatılar belirlenecek. Afetlerde sağlık organizasyonu güçlendirilecek. Tüm illerde hastane afet planlarının hazırlanması ve güncellenmesi sağlanacak. Mobil acil müdahale ve ulaştırma birimleri oluşturulacak.