33 yıl önce Kahramanmaraş'ta yaşananlar/ Video
Maraş Katliamı'nın yıldönümünde eski bakan Hasan Fehmi Güneş'in açıklamaları gündeme darbe vurdu. 19-26 Aralık 1978de çekilen fotoğraflarsa katliamın boyutunu gözler önüne serdi.
Önceki gün Habertürk televizyonuna konuşan eski İçişleri Bakanı Hasan Fehmi Güneş Maraş katliamına ilişkin çarpıcı açıklamalarda bulunmuştu. Güneş katliamın MİT' kontrolünde gerçekleştiğini ve askeri darbeye zemin hazırlanmaya çalışıldığını söylemişti.
Katliamın acı bilançosu
1978'de 19-26 Aralık günleri arasında yaşanan olaylarda 150 kişi öldürüldü.
Alevilere ait 200'ün üzerinde ev yakıldı, 100'e yakın işyeri tahrip edildi.
Savcılığa göre, katliama karışanların sayısı 1350 kişiydi. Bunların 752'si ilk etapta tutuklandı.
Davalar 23 yıl sürdü. 22 kişi idam, 7 kişi müebbet hapis, 321 kişi de 1?24 yıl arasında ceza aldı.
1991'de çıkan TMK ile ceza alanların bir kısmının yattığı yıllara sayılarak ertelendi, diğerleri serbest kaldı.
Katliamda birinci dereceden rol aldığı belirtilen 68 kişiye ise hiç ulaşılamadı.
Devlet katliamı seyretti
Maraş'ta 33 yıl önce 1978'de yaşanan vahşet olaylarını anlamak için aylar öncesinde Türkiye'de başlayan toplumsal çalkantılara bakmak gerekiyor. 1978'in son altı ayında özellikle Alevi ve Sünni vatandaşların yoğun olarak yaşadığı yerlerde bombalı ve silahlı saldıralar, Maraş'ta yaşanacak katliamın hazırlayıcısı, hatta provası niteliğindeydi. Farklı illerde çoğu ölümle neticelenen eylemler Maraş'ta bir ?iç savaşa' dönüştü. Öncesinde Malatya, Sivas, Erzincan ve Elazığ'da atılan nifak tohumları, en şiddetli Maraş'ta yeşerdi...
Maraş'taki vahşetin bu denli büyük boyutta olmasında kentte son yıllarda yaşanan değişimin de payı var. Pazarcıkmara Ovası'nda pamuğun değer kazanması, tarımla geçinen Alevilerin zenginleşerek Maraş merkezine yerleşmesi, zengin Sünnileri tedirgin ediyordu. Alevilerin sosyal yaşamda aktif yer alması daha önce sağ kesime ait olan ?statü'ye ortak olmaları, hatta zenginlikte onları geçmeleri büyük rahatsızlıklara yol açıyordu. Bu rahatsızlıklar zaman zaman ?Maraş sağcıdır, burada sol barınamaz? şeklinde dışa vurdu. O günlerin meşhur diğer bir sloganı da ?Maraş'tan ses gelmiyor?du.
Beklenen ses geldi!
Maraş'tan beklenen ses nihayet gelmişti! 19 Aralık 1978'de ülkücülerin gözde filmi, Cüneyt Arkın'ın başrol oynadığı ?Güneş Ne Zaman Doğacak?ın gösterildiği Çiçek Sineması'na ses bombası atıldı. Sinemanın ?komünistler tarafından bombalandığı' iddia edildi. Zaten şehirde Alevilerin Sünnilere saldıracağı, camileri bombalayacağı günlerdir konuşuluyordu.
19-26 Aralık 1978'de Kahramanmaraş'ta meydana gelen Maraş katliamı, Alevi ve Sünni vatandaşlar arasında yasansa da aslında ?derin devlet'in Türkiye'deki en büyük organize eylemi olarak tarihe geçti. Kontrgerillanın organize ettiği, ülkücü grupların başı çektiği saldırı sonucu resmi rakamlara göre 111, olayın şahitlerine göre ise 150 kişi yanarak, kesilerek ve kurşunlanarak öldürüldü.
?Emri Ankara'dan alırım'
Olayların başladığı ilk günden ayın 26'sına kadar hem polis hem de asker kentte yaşanan katliam karşısında aciz kaldı. Hem olaylara müdahale edecek yeterli güçleri yoktu hem de niyetleri! Olayın ikinci günü kente gelen ve eylemcilere müdahale edilmesini isteyen İçişleri Bakanı İrfan Özaydınlı'ya 2. Ordu Komutanı İbrahim Şenocak, ?Paşam, sizi severim ve sayarım ama emirleri Ankara'dan alırım? diyecekti.
Davalar 23 yıl sürdü. 22 kişi idam, 7 kişi müebbet hapis, 321 kişi de 1?24 yıl arasında hapis cezaları ile cezalandırıldı. Daha sonra bu cezalar Yargıtay tarafından bozuldu. 1991 yılında çıkarılan Terörle Mücadele Kanunu ile ceza alanların bir kısmının cezaları yattığı yıllara sayılarak ertelendi, diğerleri de serbest kaldı.
Güneş 19 Aralık'ta karanlık doğdu...
Olayların kıvılcımı 19 Aralık'ta çakıldı. Cüneyt Arkın'ın oynadığı ?Güneş Ne Zaman Doğacak' adlı filmin Çiçek Sineması'nda gösterimi sırasında sinemaya ses bombası atıldı. Ses bombasını bir iddiaya göre ülkücü Ökkeş Şendiler, diğer bir iddiaya göre de sol görüşlü Salman Ilıksu attı. 20 Aralık'ta Yeni Mahalle'de bir Alevi vatandaşa ait kahvehane bombalandı. Bir gün sonra sol görüşlü iki öğretmen Hacı Çolak ve Mustafa Yüzbaşıoğlu öldürüldü. Öğretmenlerin cenazesi olayların bir katliama dönüşmesine yol açtı. ?Aleviler, yarın Sünnilere saldıracak? yaygarası üzerine Ulu Cami etrafında toplanan ülkücü grup polis barikatını aşıp Alevilere saldırdı. Akşam saatlerinde Maraş'ta üç Sünni gencin öldürülmesi üzerine tarihin en acı olaylarından birisinin fitili ateşlendi.
Alevi evleri işaretlendi
Olaylar başlamadan günler öncesinde Alevi vatandaşlara ait ev işyerlerine nüfus sayımı yaptıklarını söyleyen bazı kişilerce işaretler konuldu. Olaylar başlayınca saldırganların elebaşları, ?Üzerinde işaretli evleri yakın, yıkın, diğerlerine dokunmayın? diyecekti.
O Milli Piyangocular kim?
Olaylardan önce Milli Piyangocu kıyafeti giymiş 26 kişi kente geldi. Otel kayıtlarında bu kişiler piyangocu olarak kaydedilmişti. Kayıtlar 1979'da Milli Piyango İdaresi'ne soruldu. İdare bu kişilerin kendi çalışanları olmadığını bildirdi.
Maraş'ta bir CIA şefi...
Katliamla ilgili en ilginç detayı olaylar başlamadan önce ABD Büyükelçiliği 1. Kâtibi Alexander Peck'in Maraş'ta bulunmasıydı. Peck'in adını vermese de dönemin Maraş Emniyet Müdürü Kazım Ulusoy da bazı ABD'lilerin Maraş olaylarından önce kente geldiklerini, otelde konakladıklarını doğruluyor. Maraş'tan sonra aynı şahıs Çorum, Tokat ve Amasya'da da görüldü.
?Mağara cephane dolu'
Türkeş, 22 Nisan'da Köşk'e telgraf çekerek ?Halk infial halindedir? dedi. İçişleri Bakanlığı'na 26 Aralık'ta ?CHP'liler' imzasıyla gönderilen bir mektupta da Nurhak'ta bir mağarada cephane ve silah olduğu bildirildi.