Hakim ve Savcılar Kanununda Değişiklik Yapılmasına İlişkin Alternatif Tasarı

HÂKİMLER VE SAVCILAR KANUNUNDA DEMOKRASİ TASLAĞI

Demokratikleşme, AB'ye üyelik, insan hakları ve hukuk devleti için anayasa uyum paketleri, yasa değişlikleri, barolar, üniversiteler, meslek kuruluşları ve sivil toplum örgütlerinin çalışmaları, toplantılar, paneller, konferanslar, tv, gazete, dergi, makale, harcanan emekler, mücadeleler ?.

İyi güzelde bunları kim uygulayacak? Bunu kimse sormuyor. Yasa değiştirmekle her şey bitti sanılıyor. Oysa bu yasaları uygulayacak hâkim ve savcılar emir komuta zincirine benzer bir sistemle yönetiliyor. Hırsıza verilen hak bunlardan esirgeniyor, insan hakları bunlar için geçerli değil.

Doğru kuralları yanlışla yönetilen ellere vermekle sorunlar çözülür mü?

Meclis gündeminde Adalet Bakanlığınca hazırlanan 2802 sayılı Hâkimler ve Savcılar Kanunu değişiklik tasarısı var. Ancak, bakanlığın ileri gelenleri Yargıtay üyeliğini garantileyebilmek için suya sabuna dokunmamaya özel çaba harcadıkları tasarıdan anlaşılıyor.

Hâkim ve savcılarının maaşlardaki küçük bir artış yapılması gibi masum bir isteği heyetler halinde başbakanlığı ve meclisi gezerek kendilerinin "kürsü hakimleriyle bir" olamayacağı gerekçesiyle engelleyenlerin olduğu bir yerde değişiklik beklemek ne kadar doğrudur.

Mafya parasıyla Kıbrısda tatil yapan, Meslekten çekilmek zorunda kalan Kurul başkan vekilinin bulunduğu bir yerde Yüksek Kurul'un taşradaki hakim ve savcıların derdine derman olacağını ummak doğru bir tavır değildir.

Hukuk devleti, demokrasi olmadan yargının hak ettiği yere geleceğini, mali hakların verileceğini beklemek safdilliktir.

Yargının ve Meslek mensuplarının sorunlarını çözmek ve daha iyiye doğru ilerlemek için önce yol üzerindeki engeller kaldırmalıdır.

Anayasanın kısa sürede değişmesine yönelik bir ışık görünmediğine göre mevcut hükümleri içerisinde kalarak da demokratikleşmeye yönelik birçok değişiklik gerçekleştirmek olanaklıdır.

Türkiye'de yargı mensupları vicdanla cüzdanı arasında sıkışmaktan kurtulup gerçek anlamda adil ve demokratik yargı tartışılmalıdır. Hakim ve Savcıların hak ettiği yere gelmeleri için öncelikle bu mafyatik oligarşik yapının çözülmesi gerekir.

Ülkemizde ve yargıda demokrasi için Hâkimler ve Savcılar Kanununda Demokrasi Taslağı getirdiği yenilikler taslak olarak aşağıda sunulmuştur. Hukukçu arkadaşların bu yasa taslağına yönelik yanlış yada eksik bularak ekleme yönündeki katkıları yararlı olacaktır.

Taslağın TBMM ve Adalet komisyonu üyeleri ile Siyasi partiler nezdinde gündeme alınması için faks, e-posta, telefon vs yollarca gerekli girişimlerde bulunması için bilgilerinize saygıyla sunarım.

HÂKİMLER VE SAVCILAR KANUNUNDA DEMOKRASİ

TASLAĞININ GETİRDİĞİ YENİLİKLER

1. Yargıtay ve Danıştay tetkik hâkimliği kaldırılıyor. Bundan böyle Yargıtay ve Danıştay üyeleri dosyayı okumadan içindekileri bilgi, belge ve delilleri görmeden sadece tetkik hâkiminin anlattıklarıyla karar verme yerine dünyadaki yüksek mahkemelerde olduğu gibi kendileri dosyayı okuma zahmetine katlanıp karar verecekler.

2. Yargıtay ve Danıştay'la çalışan Avukatlık büroları için kötü haber: ?Hatır kararları? günışığına çıkıyor. AB İstişari raporunda da önerildiği üzere Yargıtay ve Danıştay kararlarının tamamı internet üzerinden yayınlanacak. İçtihatları saklayıp, kitap yazıp hâkim savcıya zorla sattırarak para kazanma dönemi bitecek.

3. Yargıtay ve Danıştay'ın hâkim ve savcılara doğrulttukları ?Not verme? silahı ellerinden alınıyor. Artık hâkimler çekinmeden ?direnme kararı? verebilecek, Yargıtay ve Danıştay'a dosya gönderme zorunluluğu kalkıyor.

4. Müfettişlerin şatoları yıkılıyor. Hal kâğıtları teftiş kurulu tarafından hâkim ve savcıya tebliğ edilmek zorunda. İtiraz yolu getiriliyor.

5. Kast sistemine darbe! Sınıflar arası geçişler, Yüksek Kurul kastlarının keyfine değil hâkim savcının çalışmasına bağlı. Sadece iki kıstas var gelen işleri sonuçlandırma ve doğru karar verme.

6. Artık anayasanın verdiği eğitim hakkını kullanmak için Yüksek Kurul iznine gerek yok.

7. Tayinlerde Yüksek Kurulu tavaf etme kalkıyor. Adalet Bakanlığı artık tavassut yapmayın genelgesi çıkarmak yükünden kurtuluyor. Hizmet yeri ve hizmet puanına göre atama geliyor.

8. Hakim ve Savcılara yüksek kurulda sözlü savunma hakkı.

9. Hırsıza verilen hak Hâkim savcıdan esirgenmeyecek. Müfettişler CMK'ya göre soruşturma yapacak ve savunma hakkının tamamı verilmek zorunda.

10. Yüksek Kurul kapalı kapılar ardında gizli çalışması dönemi bitiyor. Bütün kararlar internetten yayınlanmak zorunda.

11. Sulh ve Asliye hukuk mahkemesi ayrımı sona eriyor.

12. Ankara'nın gönlünü yaparak Başsavcı olma dönemi bitiyor. Başsavcılar bulundukları yerdeki hâkim ve savcıların seçimiyle geliyor.

13. Bölge adliye mahkemeleri Yargıtay üyelerin engelleme girişimlerine rağmen 1.1.2006 tarihinde göreve başlıyor.

---

HÂKİMLER VE SAVCILAR KANUNU İLE BAZI KANUNLARDA DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA DAİR KANUN TEKLİFİ

Madde 1.?2802 sayılı Hâkimler ve Savcılar Kanununun 3 üncü maddesinin birinci fıkrası (a) bendi birinci alt bendinde yer alan ?Yargıtay tetkik hâkimleri? ve ikinci alt bendinde yer alan ?Danıştay tetkik hâkimleri? ibareleri metinden çıkarılmıştır.

Madde 2.-2802 sayılı Hâkimler ve Savcılar Kanununun 8 inci maddesinin birinci fıkra (c) bendi ile (h) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

?Hukuk fakültesinden mezun olmak veya yabancı bir hukuk fakültesini bitirip de Türkiye?deki hukuk fakülteleri programlarına göre eksik kalan derslerden sınava girip başarı belgesi almış bulunmak,?

?Taksirli suçlar hariç olmak üzere, altı aydan fazla hapis veya affa uğramış olsa bile 5237 sayılı Türk Ceza Kanununun Millete ve Devlete Karşı Suçlar ve Son Hükümler başlıklı dördüncü kısmın üçüncü, dördüncü, beşinci, altıncı ve yedinci bölümünde düzenlenen suçlarla zimmet, irtikâp, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, güveni kötüye kullanma, hileli iflas gibi yüz kızartıcı veya şeref ve haysiyet kırıcı bir suçtan veya kaçakçılık, ihaleye fesat karıştırma suçlarından dolayı hükümlü bulunmamak veya bu suçlardan veya taksirli suçlar hariç olmak üzere altı aydan fazla hapis cezasını gerektiren bir fiilden dolayı soruşturma veya kovuşturma altında olmamak.?

Madde 3.?2802 sayılı Hâkimler ve Savcılar Kanununun 21 inci maddesinin birinci fıkra (c) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

?Ahlaki gidişleri, mesleki bilgi ve anlayışları, gayret ve çalışkanlıkları, göreve bağlılıkları ve devamları, gördükleri işlerde birikime sebep olup olmadıkları, çıkardıkları işlerin oranı ve mahiyetleri, kararlarındaki isabet oranı, örnek karar ve mütalaaları mesleki eser ve yazıları, müfettişlerce haklarında düzenlenen hal kağıtları ve Cumhuriyet savcıları için üst merciler düzenlenen sicil fişleri göz önünde tutularak Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulunca ilan edilen derece yükselme ilkelerinde aranan koşulları taşımaları,?

Madde 4.?2802 sayılı Hâkimler ve Savcılar Kanununun 24 üncü maddesine aşağıdaki fıkra eklenmiştir.

?Teftiş Kurulu Başkanlığı hal kağıdının bir suretini ilgiliye tebliğ eder. Hal kağıtlarına onbeş gün içinde Adalet Bakanlığına itiraz edilebilir.?

Madde 5.?2802 sayılı Hâkimler ve Savcılar Kanununun 26 ncı maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

?Madde 26 ? Yargıtay ve Danıştay savcıları hakkındaki siciller, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı ve Danıştay Başsavcısı tarafından düzenlenir.?

Madde 6.?2802 sayılı Hâkimler ve Savcılar Kanununun 28 inci maddesi yürürlükten kaldırılmıştır.

Madde 7.?2802 sayılı Hâkimler ve Savcılar Kanununun 31 inci maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

?Madde 31.-Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulundan meslekleriyle ilgili konularda lisansüstü öğrenimi yapmak üzere devam zorunluluğu gerektiren aşamada ücretli izin alanların derece yükselmeleri, kademe ilerlemeleri, birinci sınıfa ayrılma, aylık, ödenek, diğer mali ve sosyal hakları devam eder.

Ancak, bu şekilde öğrenime devam edenler izinli sayıldıkları süre kadar Bakanlığa karşı mecburi hizmetle yükümlüdürler. Bu yükümlülüğü yerine getirmeden görevlerinden ayrılanlar kendilerine verilen aylık, ödenek ve diğer tazminatların iki katını ödemek zorundadırlar.

Yüksek lisans öğrenimi ile Türkiye ve Ortadoğu Amme İdaresi Enstitüsünü başarı ile bitirenlere bir kademe ilerlemesi, doktora yapanlara bir derece yükselmesi uygulanır. Ancak, yüksek lisans öğrenimi ile Türkiye ve Ortadoğu Amme İdaresi Enstitüsünün yüksek lisans programını bitirip bir kademe ilerlemesinden yararlananlara, doktora yapmaları hâlinde bir kademe ilerlemesi uygulanır. Türkiye Adalet Akademisinde düzenlenen uzmanlık programlarında başarı ile geçirilen süreler, iki yılı aşmamak üzere, kademe ilerlemesi ve derece yükselmesi incelemesinde değerlendirilir. Bu uygulamada alt derece ve kademede geçen süre, üst derece ve kademede geçmiş sayılır.?

Madde 8.?2802 sayılı Hâkimler ve Savcılar Kanununun 32 inci maddesinin birinci fıkrasının (c) bendi metinden çıkarılmıştır.

Madde 9.?2802 sayılı Hâkimler ve Savcılar Kanununun 33 üncü maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

?Madde 33.-Hâkim ve savcıların derece ilerlemesine ilişkin çıkardıkları işlerin oran ve mahiyetleri ile kararlarındaki isabet oranına dair esaslar Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulunca saptanarak Resmi Gazete?de yayımlanır.?

Madde 10.?2802 sayılı Hâkimler ve Savcılar Kanununun 35 inci maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

?Madde 35 - Hâkim ve savcılar, Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulunca belirlenecek çalışma süresine göre hizmet yeri ve hizmet puanlarının hesaplanmasına dayalı Atama ve Nakil Yönetmeliğine uygun olarak, akademik unvan ve uzmanlık alanlarında öncelik tanınmak kaydıyla aynı veya başka yerlerdeki eşit veya daha üst görevlere kazanılmış hak aylık ve kadro dereceleriyle naklen atanırlar.

Hizmet yeri puanı; Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığınca hazırlanan İl ve İlçelerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Tabloları ile ekonomik, sağlık, sosyal, kültürel, coğrafi ve ulaşım şartları yönünden benzerlik ve yakınlık gösteren il ve ilçeleri gelişmişlik sırasına göre düzenlenir. Yeni il ve ilçeler kurulması halinde, yeni tablolar yayınlanana kadar, ayrılınan il ve ilçenin puanları uygulanmaya devam edilir.

Hizmet Puanı; hâkim ve savcıların çıkardığı işlerin miktarı ve oranı, kararlarındaki isabet oranı ile akademik unvan, mesleki eğitim, alınan eğitimler ve hazırlanan eserler ile unvanlı görevler göz önüne alınarak belirlenir. Alınan disiplin cezalarda ise; kesinleşmiş olmak şartıyla ve cezayla orantılı olacak şekilde hizmet puanından düşülür.

Eşitlik durumlarında bu Yönetmelikte sayılan mazeretlerden birine sahip olan atamaya hak kazanır. Böyle bir mazeret yoksa daha fazla meslek kıdemine sahip olan atanır.

Geriye doğru hesaplamalarda Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihteki tablolar kullanılır. Ücretsiz izinli olarak muvazzaf askerlikte geçirilen süreler için personele, askerliğin yapıldığı yerin hizmet puanı verilir.?

Madde 11.?2802 sayılı Hâkimler ve Savcılar Kanununun 71 inci maddesine aşağıdaki fıkra eklenmiştir.

?Hâkim ve savcılar her aşamada Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulunda sözlü savunma yapabilirler.?

Madde 12.?2802 sayılı Hâkimler ve Savcılar Kanununun 82 nci maddesinin ikinci fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

?Hâkim ve savcılar hakkında adli ve idari soruşturma 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu hükümlerine göre yürütülür.?

Madde 13.?2802 sayılı Hâkimler ve Savcılar Kanununun 84 üncü maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

?Madde 84 ? Hâkim ve savcılar 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu hükümlerine göre savunma haklarını kullanırlar. Süresi içinde veya belirtilen tarihte savunmasını yapmayan bu hakkından vazgeçmiş sayılır.?

Madde 14.?2802 sayılı Hâkimler ve Savcılar Kanununun 101 inci maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

?Madde 101.?Adalet müfettişleri 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanununda Cumhuriyet Savcısına tanınan yetkileri kullanırlar.?

Madde 15.?2802 sayılı Hâkimler ve Savcılar Kanununun 114 üncü maddesinin birinci fıkrası ?a? bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

?Bütün ilk derece adalet mahkemelerinin, adliyeye bağlı dairelerin yazı işleri müdürleri, yazı işleri müdür yardımcıları, zabıt katipleri, yardımcı hizmetler sınıfı memurları ve diğer müdür ve memurların;?

Madde 16.?2802 sayılı Kanuna bağlı (1) ve (2) sayılı cetveller aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

Burada (1) ve (2) sayılı cetveller yer almaktadır.

Madde 17.?2802 sayılı Kanuna aşağıdaki geçici maddeler eklenmiştir.

?Geçici Madde 13?Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulunun 09.06.2004 ve 278 sayılı kararı ile kapatılan 4 ve 5 inci bölgelerdeki adliye teşkilatlarında görev yapan hâkim ve savcıların niteliksiz terfileri birinci sınıf incelemesinde dikkate alınmaz. Terfi barajını nedeniyle birinci sınıfa ayrılamayanların durumları Yüksek Kurul tarafından yeniden incelenerek intibak işlemleri yapılır.

?Geçici Madde 14? Bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten önce birinci sınıf incelemesi sonucu birinci sınıfa ayrılamayacağına karar verilenlerin durumu Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulunca re'sen incelenerek birinci sınıfa ayrılmasına karar verilenlerin emsallerine göre intibak işlemleri yapılır.

Madde 18.?2461 sayılı Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu Kanununun 16 ncı maddesi başlığı ile birlikte aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

?Kararların yayınlanması

Madde 16.-Kurul kararlarının tümü elektronik ortamda ücretsiz olarak yayınlanır.?

Madde 19.?2797 sayılı Yargıtay Kanununun 26 ncı maddesi ve 36 ncı maddesi yürürlükten kaldırılmıştır. 18 inci maddesinin üçüncü fıkrası, 21 inci maddesi yedinci fıkrası, 49 uncu maddesi ikinci fıkrası, 56 ncı maddesi ikinci fıkrası, 57 nci maddesi, 61 inci maddesi ikinci fıkrası, 64 üncü maddesi, 67 nci maddesi birinci fıkrası,

Madde 20.?2797 sayılı Yargıtay Kanununun 20 nci maddesinin birinci fıkra (1) nolu bendinden sonra gelmek üzere aşağıdaki bent eklenmiş sonraki bent numaraları buna göre teselsül ettirilmiştir.

?Kurullar ve dairelerden verilen kararların tümünün elektronik ortamda ücretsiz olarak yayınlanmasını sağlamak,?

Madde 21.?2797 sayılı Yargıtay Kanununun 50 nci maddesinin ikinci fıkrası (a) bendinden sonra gelmek üzere aşağıdaki bent eklenmiş sonraki bent numaraları buna göre teselsül ettirilmiştir.

?Kurullar ve dairelerden verilen kararların tümünü elektronik ortamda ücretsiz olarak yayınlanmak,?

Madde 22.?2575 sayılı Danıştay Kanununun 11 inci maddesi ve 62 nci maddesi yürürlükten kaldırılmış, 6 ncı maddesi ikinci fıkrası, 13 üncü maddesi üçüncü fıkrası, 16 ncı maddesi altıncı fıkrası, 17 nci maddesi altıncı fıkrası, 18 inci maddesi dördüncü fıkrası, 21 inci maddesi, 47 nci maddesi, 57 nci maddesi birinci fıkrası, 63 üncü maddesi, 78 inci maddesi birinci ve ikinci fıkrası, 86 ncı maddesi üçüncü ve dördüncü fıkrası, 89 uncu maddesi ve 94 üncü maddelerinde yer alan ?tetkik hâkimliği? ibareleri metinden çıkarılmıştır.

Madde 23.?2575 sayılı Danıştay Kanununun 52 nci maddesinin birinci fıkrasına aşağıdaki (g)bendi eklenmiştir.

?Kurullar ve dairelerden verilen kararların tümünün elektronik ortamda ücretsiz olarak yayınlanmasını sağlamak,?

Madde 24.?2575 sayılı Danıştay Kanununun 88 inci maddesinin birinci fıkrasından sonra gelmek üzere aşağıdaki fıkra eklenmiş sonraki fıkra numaraları buna göre teselsül ettirilmiştir.

?Kurullar ve dairelerden verilen kararların tümünü elektronik ortamda ücretsiz olarak yayınlanmak,?

Madde 25.?5235 sayılı Adlî Yargı İlk Derece Mahkemeleri ile Bölge Adliye Mahkemelerinin Kuruluş, Görev ve Yetkileri Hakkında Kanunun 4 üncü maddesi birinci fıkrasında, 5 inci maddesinin ikinci fıkrasında, yer alan ?sulh hukuk ve? ibareleri, 6 ncı maddesinin birinci fıkrası ile aynı maddenin ikinci fıkrasında yer alan ?sulh hukuk mahkemelerinin görevleri dışında kalan ve? ibaresi, 45 inci maddesinin birinci ve ikinci fıkralarında yer alan ?veya Cumhuriyet başsavcılığına? ibareleri ile Geçici 2 nci maddesinin ikinci fıkra birinci cümlesinde yer alan ?Cumhuriyet başsavcısı ve? ibaresi metinden çıkarılmıştır.

Madde 26.?5235 sayılı Adlî Yargı İlk Derece Mahkemeleri ile Bölge Adliye Mahkemelerinin Kuruluş, Görev ve Yetkileri Hakkında Kanunun 9 uncu maddesinin birinci fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

?Ağır ceza mahkemeleri her il merkezinde ve uygun görülen Büyükşehir belediye sınırlarındaki ilçelerde, diğer ceza mahkemeleri her il merkezi ile bölgelerin coğrafî durumları ve iş yoğunluğu göz önünde tutularak belirlenen ilçelerde Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulunun olumlu görüşü alınarak Adalet Bakanlığınca kurulur.?

Madde 27.?5235 sayılı Adlî Yargı İlk Derece Mahkemeleri ile Bölge Adliye Mahkemelerinin Kuruluş, Görev ve Yetkileri Hakkında Kanunun 16 ncı maddesinin ikinci fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

?Cumhuriyet başsavcılığında, bir Cumhuriyet başsavcısı ve yeteri kadar Cumhuriyet savcısı bulunur. Ağır ceza mahkemesi Cumhuriyet Başsavcısı ile Adalet Bakanlığınca gerekli görülen yerde ve sayıda Cumhuriyet başsavcıvekili, ağır ceza merkezi Cumhuriyet savcıları arasından merkez ve mülhakat hâkim ve savcıları tarafından seçilir.?

Madde 28.?5235 sayılı Adlî Yargı İlk Derece Mahkemeleri ile Bölge Adliye Mahkemelerinin Kuruluş, Görev ve Yetkileri Hakkında Kanunun 44 üncü maddesi başlığı ile birlikte aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

?Cumhuriyet başsavcısı seçimi ve savcılarının nitelikleri ve atanmaları

Madde 44.?Bölge adliye mahkemesi Cumhuriyet başsavcıları birinci sınıfa ayrılmış ve Yargıtay üyeliğine seçilme hakkını yitirmemiş bölge adliye mahkemesi Cumhuriyet savcıları arasından bölge adliye mahkemesi Cumhuriyet savcılarının seçimi ile iki yıllık süreyle göreve gelirler.

Bölge adliye mahkemesi Cumhuriyet savcıları hâkimlik ve savcılık mesleğinde fiilen en az sekiz yıl görev yapmış ve üstün başarısı ile bölge adliye mahkemesinde yararlı olacağı anlaşılmış bulunan adlî yargı hâkim ve savcıları arasından Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulunca atanır. Bunlar, dört yıldan önce başka bir yere veya göreve atanamazlar, ancak meşru mazeretleri durumunda muvafakatları alınarak veya haklarında yapılacak soruşturma sonunda görev yeri veya görevlerinin değiştirilmesine Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulunca karar verilebilir.?

Madde 29.?5235 sayılı Adlî Yargı İlk Derece Mahkemeleri ile Bölge Adliye Mahkemelerinin Kuruluş, Görev ve Yetkileri Hakkında Kanunun Geçici 2 nci maddesinin birinci fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

?Adalet Bakanlığı, 01/01/2006 tarihine kadar 25 inci maddede öngörülen bölge adliye mahkemelerini kurar. Bölge adliye mahkemelerinin kuruluşları, yargı çevreleri ve tüm yurtta göreve başlayacakları tarih, Resmî Gazetede ilân edilir.?

Madde 30.?5235 sayılı Adlî Yargı İlk Derece Mahkemeleri ile Bölge Adliye Mahkemelerinin Kuruluş, Görev ve Yetkileri Hakkında Kanunun Geçici 2 nci maddesinin birinci fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

?01/01/2006 tarihine kadar bölge adliye mahkemeleri için ihtiyaç duyulan bina, araç ve gereçler, yapım, satın alma veya kiralama yoluyla sağlanır.?

Yürürlük:

Madde 31.?Bu Kanun yayımı tarihinde yürürlüğe girer.

Yürütme:

Madde 32.?Bu Kanun hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür.

---

HÂKİMLER VE SAVCILAR KANUNU İLE BAZI KANUNLARDA DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA DAİR KANUN TEKLİFİ

MADDE GEREKÇELERİ

Madde 1.?Maddeyle 2802 sayılı Hâkimler ve Savcılar Kanununun 3 üncü maddesinin birinci fıkrası (a) bendi birinci alt bendinde yer alan ?Yargıtay tetkik hâkimleri? ve ikinci alt bendinde yer alan ?Danıştay tetkik hâkimleri? ibareleri metinden çıkarılmaktadır.

Teklifin 19 uncu maddesiyle 2797 sayılı Yargıtay Kanunu ve 22 nci maddesiyle 2575 sayılı Danıştay Kanununda yapılan değişikliklere uyum sağlanması açısından 2802 sayılı Hâkimler ve Savcılar Kanununda değişiklik yapılmıştır.

Madde 2.?Maddeyle 2802 sayılı Hâkimler ve Savcılar Kanununun 8 inci maddesinin birinci fıkra (c) bendi ile (h) bendi değiştirilmektedir.

2802 sayılı Hâkimler ve Savcılar Kanunu hazırlandığı tarihte 6 hukuk fakültesi varken şimdi bu sayı YÖK verilerine göre 15 devlet 15 vakıf olmak üzere (KKTC hariç) toplam 30'a ulaşmıştır. Öte yandan 8 inci Beş Yıllık Kalkınma Plânında da, yargı görevini yapan hâkim ve savcıların, hukuk fakültesi mezunu olmaları gerektiği vurgulanmıştır. Belirtilen nedenlerle, maddeyle, 2802 sayılı Kanunun 8 inci maddesinin (c) bendinin ikinci paragrafında yapılan değişiklikle, idarî yargıda görev yapacak olan hâkim ve savcıların hukuk fakültesi mezunu olmalarının sağlanması amacına matuf bir düzenleme getirilmektedir.

Maddenin (h) bendinde yapılan değişiklikle, madde metni 26/9/2004 tarihli ve 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu ile uyumlu hâle getirilmiştir.

Madde 3.?Maddeyle 2802 sayılı Kanunun 21 inci maddesinin (c) bendinde yapılan değişiklikle, dünyada ve ülkemizde kamu yönetiminde uygulanmaya başlayan performansa dayalı ölçme ve değerlendirme sistemi getirilmektedir.

Yargıtay ve Danıştay'dan belirli sayıda iş geçirmeye dayalı sistemin hâkim ve savcıları gereksiz temyiz yolunu kullanmaya sevk etmesi dolayısıyla yüksek mahkemelerin işyükünün artmasına ve yargılama süresinin uzamasına ve işlerin yavaşlamasına neden olmaktadır.

Yargıtay ve Danıştay daireleri tarafından hâkim ve savcılara ?not verme? sisteminin ise yargının bağımsızlığı ilkesini zedelediği, hâkimlerin not korkusuyla ?direnme? kararı verememeleri sonucunu doğurmaktadır.

Maddeyle getirilen ?Performans kriterlerine? dayalı bu sistem hâkim ve savcıların önlerine gelen işleri zamanında ve doğru şekilde sonuçlandırmalarını hedeflemektedir. Bunun için hâkim ve savcıların önlerine gelen işlerden ne kadarını sonuçlandırdıklarını tespit için ?İş oranı? ile verilen kararların tümüne oranla kanun yollarına başvurulması sonucunda bozulan kararların oranını ifade eden ?Kararlardaki isabet oranı? getirilmiştir.

Madde 4.?Maddeyle 2802 sayılı Hâkimler ve Savcılar Kanununun 24 üncü maddesine fıkra eklenerek Teftiş Kurulu Başkanlığı hal kağıdının bir suretini ilgiliye tebliği ile ilgiliye onbeş gün içinde Adalet Bakanlığına itiraz yolu getirilmiştir. Artık dünyada kamu görevlilerine gizli sicil uygulaması terkedilmiştir. Ayrıca Bilgi Edinme Hakkı Kanununun hükümlerine karşın uygulamada hâkim ve savcıların hal kağıtlarını görebilmelerinin sağlanamamış olması nedeniyle böyle bir düzenleme ihtiyacı doğurmuştur.

Madde 5.?Maddeyle 2802 sayılı Hâkimler ve Savcılar Kanununun 26 ncı maddesi değiştirilmektedir.

Teklifin 1 inci maddesiyle 2802 sayılı Hâkimler ve Savcılar Kanunununda, 19 uncu maddesiyle 2797 sayılı Yargıtay Kanununda ve 22 nci maddesiyle 2575 sayılı Danıştay Kanununda yapılan değişikliklere uyum sağlanması açısından madde metni değiştirilmiştir.

Madde 6.?Maddeyle 2802 sayılı Hâkimler ve Savcılar Kanununun 28 inci maddesi yürürlükten kaldırılmıştır.

Teklifin 3 üncü maddesiyle 2802 sayılı Kanunun 21 inci maddesinin (c) bendi değiştirilerek performansa dayalı ölçme ve değerlendirme sistemi getirildiğinden madde metni yürürlükten kaldırılmıştır.

Madde 7.?Maddeyle 2802 sayılı Hâkimler ve Savcılar Kanununun 31 inci maddesi şekilde değiştirilmiştir.

Anayasamızın 42 nci maddesinde eğitim hakkı herkes için tanınmış olmasına ve izin sistemine bağlanmış olmamasına karşın Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu ilke kararlarıyla hâkim ve savcılar için izin şartına bağlamış olması ve kurul kararlarına karşı yargı yolunun kapalı olması nedeniyle ortaya çıkan mağduriyetleri ortadan kaldırmak üzere madde metninde değişikliğe gidilmiştir.

Değişikle meslekleriyle ilgili alanlarda ücretli izinli olarak lisansüstü eğitim yapmak için Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulundan izin alma şartı getirilmiştir.

Madde 8.?Maddeyle 2802 sayılı Hâkimler ve Savcılar Kanununun 32 nci maddesinin birinci fıkrasının (c) bendi metinden çıkarılmıştır.

Hâkimlik ve savcılık mesleği; üçüncü sınıf, ikinci sınıf, birinci sınıfa ayrılmış ve birinci sınıf olmak üzere dört sınıfa ayrılır.

Üçüncü sınıftan ikinci sınıfa normal derece ilerlemesi ile yükselme yapılmakta, birinci sınıfa ayrılmış olma aşamasından birinci sınıf olabilmeleri için yasada öngörülen süre ve Yargıtay ve Danıştay üyeliklerine seçilme hakkını da yitirmemiş şartı yeterli sayılmıştır.

Diğer sınıflara yükselmeden farklı olarak birinci sınıfa ayrılmada 2802 sayılı yasanın 32 nci maddesinde sıralanan özel koşullar getirilmiştir. Maddede aranan derece, süre, disiplin cezası almamış olmak ve hüküm giymemiş olmak şartları kaldırılan (c) bendinde getirilen ?Bilimsel güç ve yeteneği ile hizmet ve meslekteki başarısına göre emsali arasında temayüz etmiş olmak,? şartı subjektif niteliğinin yanında bu bent hükmü ayrıca Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu'nun her yıl değişen dışında ilke kararlarıyla düzenlenmiştir.

Bilimsel güç ve yeteneği ölçecek ve değerlendirecek kurum ve kurullar üniversitelerin akademik kurulları olmasına rağmen anılan bentte yer alan ?Bilimsel güç ve yeteneği ile ? emsali arasında temayüz etmiş olmak,? ibaresiyle konuyla ilgisi olmayan Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kuruluna görev ve yetki verilmiştir. Bu durumun devlet organları arasında çatışmaya ve kargaşaya yol açacağı şüphesizdir.

Belirtilen nedenlere maddenin (c) bendi hükmü yürürlükten kaldırılmıştır.

Madde 9.?Maddeyle 2802 sayılı Hâkimler ve Savcılar Kanununun 33 üncü maddesi değiştirilmiştir.

Teklifin 3 üncü maddesiyle 2802 sayılı Kanunun 21 inci maddesinin (c) bendi değiştirilerek performansa dayalı ölçme ve değerlendirme sistemi getirildiğinden uyumlaştırma açısından madde metninde değişikliğe gidilmiştir.

Madde 10.?Maddeyle 2802 sayılı Hâkimler ve Savcılar Kanununun 35 inci maddesi değiştirilmiştir.

Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu tarafından yapılan hâkim ve savcıların atamaları objektif kriterlerin olmadığı, eşit uygulama yapılmadığı, tavassut yapıldığı nedeniyle yoğun eleştirilere hedef olmaktadır. Her kararname döneminde hâkim ve savcılar Ankara'ya taşınmakta kurul üyelerini görmek zorunda kalmakta, Adalet Bakanlığı da ?tavassut yapılmaması? yönünde genelge yayınlamaktadır.

Meslek hayatını neredeyse Ankara'nın batısına geçmeden tamamlayanlar olduğu gibi Marmara ve Ege bölgelerinin gelişmiş ve turistik yerlerinde tamamlayanlarda bulunduğu dile getirilmektedir.

Bütün bu sakıncaları ortadan kaldırmak ve atamaları objektif kurallara bağlamak için diğer bakanlıklarda yıllardır uygulandığı şekilde puanlama sistemi getirilmektedir. Bu sistem, madde metninde öngörülen şekilde belirlenen hizmet yeri puanı ile hizmet puanının toplanması sonucu oluşmaktadır.

Madde 11.?Maddeyle 2802 sayılı Hâkimler ve Savcılar Kanununun 71 inci maddesine Hâkim ve savcılara savunma haklarını tam olarak kullanabilmeleri için her aşamada Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulunda sözlü savunma yapabilmelerinin yolu açılmıştır.

Madde 12.?Maddeyle 2802 sayılı Hâkimler ve Savcılar Kanununun 82 nci maddesinin ikinci fıkrası değiştirilmiştir.

Uygulamada hâkim ve savcılar hakkında yapılan soruşturma gizli olarak yürütülmekte, soruşturma dosyası, dosya içerisindeki bilgi, belge ve deliller hakkında soruşturma yapılan hâkim ve savcıya gösterilmeden sadece birkaç cümle ile savunması istenmektedir.

Bu durum hâkim ve savcıların mağduriyetine neden olduğundan hâkim ve savcılar hakkındaki soruşturmalar 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu hükümlerine göre yürütülür şeklinde fıkra metni değiştirilmiştir.

Madde 13.?Maddeyle 2802 sayılı Hâkimler ve Savcılar Kanununun 84 üncü maddesi Teklifin 12 nci maddesinde belirtilen gerekçeyle değiştirilmiştir.

Madde 14.?Maddeyle 2802 sayılı Hâkimler ve Savcılar Kanununun 101 inci maddesi Teklifin 12 nci maddesinde belirtilen gerekçeyle değiştirilmiştir.

Madde 15.?Maddeyle 2802 sayılı Hâkimler ve Savcılar Kanununun 114 üncü maddesinin birinci fıkrası ?a? bendi değiştirilmiştir.

Adli yargı adalet komisyonlarına Hâkimler ve Savcılar Kanununun 113 üncü maddesinde düzenlenmiş olup iki hâkim ve Cumhuriyet başsavcısından oluşmaktadır. Bu komisyonların görevleri arasına adliye dışındaki özel bir yapılanması olan ceza infaz kurumları ve tutukevleri, çocuk ıslah ve eğitimevleri ile müşahade merkezlerinin memur ve hizmetlileri dahil edilmekle komisyon üyesi hâkimleri yargı görevlerini yapamaz duruma getirmiştir. Bu nedenle komisyon üyelerinin yargı göreviyle doğrudan ilgisi olmayan kişilerle ilgili karar vermek zorunluluğundan kurtulmak istenmiştir.

Madde 16.?2802 sayılı Kanunda yapılan değişikliklerle paralelliğin sağlanması bakımından maddeyle, Kanuna bağlı (1) ve (2) sayılı cetvellerde değişiklik yapılmıştır. Bu cetvellerdeki sıralamalar protokol sıralaması niteliğini taşımamaktadır.

Madde 17.?Teklifle, 2802 sayılı Kanuna Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulunun 09.06.2004 ve 278 sayılı kararı ile yeni kurulan ve yeterli iş olmadığı kapatılan 4 ve 5 inci bölgelerdeki adliye teşkilatlarında görev yapan hâkim ve savcıların niteliksiz terfileri birinci sınıf incelemesinde mağduriyetine yol açmamak ve inceleme yapılanların durumları yeniden incelemelerinin yapılarak emsallerine göre terfilerinin yapılması yolunda hükümlerine yer verilmiştir.

Ayrıca Teklif, 2802 sayılı Kanunun derece yükselme koşulları, Yargıtay ve Danıştay notları, birinci sınıfa ayrılma koşul ve yöntemleri, ilke kararları konuları yeniden düzenlendiğinden, birinci sınıfa ayrılamayanların durumu kanunda yapılan değişikler doğrultusunda yeniden incelenerek şartları uyanların emsallerine göre terfilerinin yapılması yolunda geçiş hükümlerine yer verilmiştir.

Madde 18.?Maddeyle 2461 sayılı Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu Kanununun 16 ncı maddesi başlığı ile birlikte aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

Milli Güvenlik Kurulu kararlarının belirli bir süre geçmesiyle üzerindeki gizliğin kaldırılarak kamuoyuna açıklanması yolunda anayasal değişikliklerin yapıldığı bir dönemde çoğunluğu yüksek yargıçlardan oluşan bir kurulun çalışmalarını gizli yapması Türkiye Cumhuriyeti devletinin demokratiklik ve hukuk devleti niteliklerine aykırıdır.

Kurul'un disipline ilişkin kararlarının yayınlanmasıyla hâkim ve savcıların hangi eylemlerin ne tür disiplin cezasını gerektiğini öğrenmelerine sağlanmış hemde disiplin suçu işleyerek içinde bulunduğu mesleğe zarar verme niyetinde olanlara yönelik manevi yaptırım getirilmiş olacaktır.

Madde 19.?Maddeyle 2797 sayılı Yargıtay Kanununun tetkik hâkimliğine ilişkin maddeleri metinden çıkarılmıştır.

Dünyada benzer nitelikteki yüksek mahkemelerde, üyelerinin tamamının yada en az bir mahkeme üyesinin dosyası okuyup kurula sunmasının ardından karar verilmektedir. Buna karşın ülkemizdeki uygulamada, bu iş Yargıtay tetkik hâkimlerine havale edilmiştir. Tetkik hâkimi dosyayı okuyup kurula sunmaktadır. Daire üyeleri dosya içeriğini tamamını bir bütün olarak bilmeden, dosya içerisinde ne tür delil, bilgi ve belge olduğunu görmeden sadece tetkik hâkiminin anlattığı kadarıyla dosya hakkında karar vermektedir. Bu durum adil yargılama hükmüne aykırıdır.

5235 sayılı Adlî Yargı İlk Derece Mahkemeleri ile Bölge Adliye Mahkemelerinin Kuruluş, Görev ve Yetkileri Hakkında Kanunla kurulacak Bölge Adliye Mahkemelerinin ile birlikte Yargıtay'ın iş yükünün diğer değişikliklerle birlikte önemli oranda azalma olacaktır.

Yukarıdaki gerekçelerle Yargıtay kanunda düzenleme yapılmıştır.

Madde 20.?Maddeyle 2797 sayılı Yargıtay Kanununun 20 nci maddesinin birinci fıkra (1) nolu bendinden sonra gelmek üzere aşağıdaki bent eklenmiş sonraki bent numaraları buna göre teselsül ettirilmiştir.

Yargıtay yılda milyona yakın dosya hakkında karar vermesine karşın oransal bindelik sayılarla ifade edilebilecek seviyede ?kendisi tarafından seçilen? kararı Yargıtay Dergisinde yayınlamaktadır.

Diğer kararlar Yargıtay üyeleri yada tetkik hâkimleri tarafından yazılan kitaplara konulmakta ve bu kitaplar taşradaki hâkim savcılara sattırılmak üzere gönderilmektedir. Adalet Bakanlığı yılda birkaç defa genelge yayınlayarak bu kitapların satımına aracılık etmemesi için hâkim ve savcıları uyarmaktadır.

Mevcut durumda hâkim, savcı ve avukatlar ile doktrinin Yargıtay'ın kararlarını bir bütün olarak görmesi hukuki ve bilimsel olarak eleştirisi ortadan kaldırılmıştır. Bu durum Adalet Bakanlığı internet sitesinde yayınlanan Türk Yargı sistemine ilişkin AB İstişari raporunda tespit edilerek ?Yüksek Mahkemelerin Bütün kararlarının yayınlanması gerekir? şeklinde net ifadelerle dile getirilmiştir.

Anılan nedenlerle Yargıtay kararlarının tamamının internet ortamında yayınlanması zorunluluğu getirmiştir.

Madde 21.?Maddeyle teklifin 20 nci maddesiyle 2797 sayılı Yargıtay Kanununun 20 nci maddesinin yapılan değişikliğe paralel bir düzenleme getirilmiştir.

Madde 22.?Maddeyle teklifin 2575 sayılı Danıştay Kanununun tetkik hâkimliğine ilişkin maddeleri metinden çıkarılmıştır.

Dünyada benzer nitelikteki yüksek mahkemelerde, üyelerinin tamamının yada en az bir mahkeme üyesinin dosyası okuyup kurula sunmasının ardından karar verilmektedir. Buna karşın ülkemizdeki uygulamada, bu iş Danıştay tetkik hâkimlerine havale edilmiştir. Tetkik hâkimi dosyayı okuyup kurula sunmaktadır. Daire üyeleri dosya içeriğini tamamını bir bütün olarak bilmeden, dosya içerisinde ne tür delil, bilgi ve belge olduğunu görmeden sadece tetkik hâkiminin anlattığı kadarıyla dosya hakkında karar vermektedir. Bu durum adil yargılama hükmüne aykırı olması nedeniyle ilgili maddelerdeki ?tetkik hâkimliği? ibareleri metinden çıkarılmıştır.

Madde 23.?Maddeyle teklifin 20 nci maddesinde belirtilen gerekçelerin Danıştay yönünde benzeyen yönleri nedeniyle 2575 sayılı Danıştay Kanununun 52 nci maddesinin birinci fıkrasına kurullar ve dairelerden verilen kararların tümünün elektronik ortamda ücretsiz olarak yayınlanmasını sağlamak üzere (g) bendi eklenmiştir.

Madde 24.?Maddeyle teklifin 23 üncü maddesiyle 2575 sayılı Danıştay Kanununun 52 nci maddesinde yapılan değişikliğe paralel bir düzenleme yapılmıştır.

Madde 25.?Maddeyle 5235 sayılı Adlî Yargı İlk Derece Mahkemeleri ile Bölge Adliye Mahkemelerinin Kuruluş, Görev ve Yetkileri Hakkında Kanunun ilgili maddelerinde sulh hukuk asliye hukuk arasında görev ayrımını ortadan kaldırılmış ve teklifin 27 nci maddesindeki düzenlemeye paralel şekilde 45 nci maddesinin birinci ve ikinci fıkralarında yer alan ?veya Cumhuriyet başsavcılığına? ibareleri ile Geçici 2 nci maddesinin ikinci fıkra birinci cümlesinde yer alan ?Cumhuriyet başsavcısı ve? ibaresi metinden çıkarılmıştır.

Madde 26.?Maddeyle 5235 sayılı Adlî Yargı İlk Derece Mahkemeleri ile Bölge Adliye Mahkemelerinin Kuruluş, Görev ve Yetkileri Hakkında Kanunun 9 uncu maddesinin birinci fıkrası ağır ceza mahkemelerinin her il merkezinde ve uygun görülen Büyükşehir belediye sınırlarındaki ilçelerde kurulması şekilde değiştirilmiştir.

5235 sayılı Adlî Yargı İlk Derece Mahkemeleri ile Bölge Adliye Mahkemelerinin Kuruluş, Görev ve Yetkileri Hakkında Kanununda ceza mahkemelerinin görevlerine ilişkin 10, 11, 12 ve 13 üncü maddeleriyle belirlenmiştir. Bu düzenlemeyle ağır ceza mahkemelerinin görevleri önemli oranda azalmıştır. Asliye mahkemeleri genel yetkili mahkemeler haline gelmiştir. Bunun yanı sıra ulaşım alanındaki gelişmelerin ve iletişim teknolojisindeki kaydedilen ilerlemeler ilçelerdeki örgütlenmeyi gereksiz hale getirmiştir.

Madde 27.?Maddeyle 5235 sayılı Adlî Yargı İlk Derece Mahkemeleri ile Bölge Adliye Mahkemelerinin Kuruluş, Görev ve Yetkileri Hakkında Kanunun 16 ncı maddesinin ikinci fıkrası Cumhuriyet başsavcılarının ağır ceza merkezi Cumhuriyet savcıları arasından merkez ve mülhakat hâkim ve savcıları tarafından seçilir değiştirilmiştir.

Madde 28.?Maddeyle 5235 sayılı Adlî Yargı İlk Derece Mahkemeleri ile Bölge Adliye Mahkemelerinin Kuruluş, Görev ve Yetkileri Hakkında Kanunun 44 üncü maddesi başlığı ile birlikte Bölge adliye mahkemesi Cumhuriyet başsavcıları seçimle göreve gelmesi düzenlenmiştir.

Seçim sistemi TBMM, Barolar, meslek örgütlerinin yanı sıra Yargıtay, Danıştay ve Anayasa Mahkemesi başkan ve üyeleri ile Yargıtay ve Başsavcılarının görev gelmelerinde uygulanmaktadır.

Yüksek mahkemelerde geçerli olan seçim sisteminin Cumhuriyet başsavcıları için uygulanmaması nedeniyle geçmişte medyaya olumsuz haber olan ciddi sorunlar yaşanmıştır. Uygulamada Cumhuriyet başsavcıları mesleğin ve mesleğin gereklerine uygun davranmak yerine kendilerini atama yetkisini elinde tutan Yüksek kurul üyelerini memnun etme yolunu seçtikleri genel kabul haline gelmiştir.

Oysa bir başsavcının nasıl görev yaptığını, bilgisi, çalışkanlığını, tarafsızlığını, ahlaki eğilimlerini en iyi bilecek kişiler aynı yerde görev yapan ve birlikte yaşayan hâkim ve Cumhuriyet savcılarıdır.

AB'ye üyelik, demokratikleşme, adalet hizmetinin verimli yürütülmesi amacıyla Cumhuriyet başsavcılarının görev yaptıkları yerdeki hâkim ve cumhuriyet savcılarının oyu ile seçilmesi yolu getirilmiştir.

Madde 29.?Maddeyle 5235 sayılı Adlî Yargı İlk Derece Mahkemeleri ile Bölge Adliye Mahkemelerinin Kuruluş, Görev ve Yetkileri Hakkında Kanunun Geçici 2 nci maddesinin birinci fıkrası bölge adliye mahkemelerinin 01/01/2006 tarihine kadar kurulmasını sağlayacak şekilde değiştirilmiştir.

Madde 30.?Maddeyle teklifin 29 uncu maddesine paralellik sağlamak üzere 5235 sayılı Adlî Yargı İlk Derece Mahkemeleri ile Bölge Adliye Mahkemelerinin Kuruluş, Görev ve Yetkileri Hakkında Kanunun Geçici 2 nci maddesinin birinci fıkrası değiştirilmiştir.

Yürürlük:

Madde 31.?Yürürlülük maddesidir.

Yürütme:

Madde 32.?Yürütme maddesidir.

Haber Gönder yoluyla haberi yazan: Endenizler