Adıyaman Üniversitesi, ilin eğitim tarihini mercek altına aldı

Eğitim Fakültesi Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Murat Gökhan Dalyan'ın yürütücülüğünü yaptığı proje kapsamında Adıyaman ve ilçelerinin Osmanlı ve Cumhuriyet dönemindeki eğitim, Müslüman ve azınlık okulları, kız çocuklarının okullaşması ile ilgili önemli verilere ulaşıldı.

Araştırmada Adıyaman'ın Osmanlı döneminde ilçeleriyle birlikte farklı illere bağlı olmasının ve ana yollara sapa kalmasından dolayı eğitim öğretim olarak diğer illerin seviyesine ulaşamadığı tespit edildi. Eğitimdeki bu manzaranın oluşmasında ulaşımın yanında Adıyaman'ın o dönemde küçük bir kaza merkezi olmasının ve halkın eğitim ve öğretime yeterli derecede önem vermemesinin de etkili olduğu sonucuna ulaşıldı.

Osmanlı eğitim öğretim kurumlarının genellikle camiler, cami bitişiğinde medrese olarak adlandırılan hücrelerden oluştuğu tespitinde bulunulan araştırmada, eğitimin içeriğinin de daha çok okuma yazma ve dini bilgilerin öğrenilmesinden ibaret olduğu sonucuna varıldı.

Araştırma sonuçlarını değerlendiren Yrd. Doç. Dr. Murat Gökhan Dalyan, Tanzimat döneminde eğitimde yapılan reformların Adıyaman'a da yansımaları olduğunu belirterek, ?Tanzimat dönemindeki reformların Adıyaman'a yansımaları olmuştur. Bu dönemde Adıyaman'da Sıbyan ve Rüştiye gibi okullar açılmıştır. Ancak maddi yetersizlikler ve halkın ilgisizliği bu okulların açılış ve işleyişlerinde bir takım sorunlar meydana getirmiştir. Bu nedenle bu okullar tam olarak verimli çalışmamıştır. Zaman zaman açılıp kapanmışlardır? dedi.

Tanzimat döneminde açılan okulların sahiplenilmesinde ve eğitime önem verme bakımından Adıyaman ve ilçelerinin durumuna değinen Dalyan, ?Bu okulların açıldığı yerlerden, özellikle Besni ilçesini ayrı tutmak gerekir. Çünkü bu kaza (Besni) halkı okulların açılması için diğer yerlere göre daha çok istekli olmuştur. Rüştiye mektebinde olduğu gibi bağışlarda bulunarak eğitim ve öğretime ön ayak olmuşlardır. Bu sayede Osmanlı döneminde eğitim öğretimde Besni başı çekmektedir. Kahta, Samsat, Çelikhan ise halkın ilgisizliği nedeniyle eğitim konusunda oldukça geri kalmışlardır. Adıyaman şehir merkezi ise Besni'nin ardından eğitimde ikinci sırada bulunmaktadır. Bunda çarşı merkezinde iki dükkanın eğitim masrafları için kiralarının kullanılmasının önemi büyüktür.? değerlendirmesinde bulundu.

Araştırmada Adıyaman'daki Hıristiyan azınlık okulları hakkında da önemli verilere ulaşıldığını kaydeden Yrd. Doç. Dr. Murat Gökhan Dalyan; ?Adıyaman'da bulunan Süryani ve Ermeni azınlık okulları da Müslüman okulları gibi kilise bitişiğindeki ek binalarda eğitimlerini papaz veya misyonerler gözetiminde sürdürmüşlerdir. Nüfus ve okullaşma oranı azınlıkların Müslümanlara göre daha yüksek olup, komşularından farklı olarak -özellikle de Protestanlarda- kız çocuklarının eğitim ve öğretime devam ettikleri görülmektedir. Azınlıklar içinde özellikle de Ermenilerin eğitim öğretime daha çok önem verdiği görülmüştür? ifadelerini kullandı.

Araştırmada köylerdeki eğitim ile ilgili önemli verilere ulaşıldığını belirten Dalyan, ?Özellikle ilköğretimde II. Abdülhamit döneminde belli başlı köylerde okullar açılmış ise de halkın ilgisizliği ve maddi yetersizlikler nedeniyle bunlar düzensiz işlemişlerdir. İlginç olan bu okullarda nerdeyse tamamen erkek çocuklarının eğitim görmesidir. Bu durum cumhuriyet dönemine de aksedecek ve yeni dönemde kızların okullaşması erkeklere rağmen oldukça geriden başlayacaktır. Bu konuda da Kahta, Gerger, Samsat ve Çelikhan Adıyaman'ın ve Besni'nin gerisinde kalmıştır? dedi.

Cumhuriyet döneminde Adıyaman eğitimi ile ilgili araştırma sonuçlarına değinen Dalyan, bu dönemde de Besni ilçesinin okullaşma ve kız çocuklarının eğitiminde Adıyaman ve diğer ilçelerin ilerisinde bulunduğunu kaydetti.

Dalyan: ?Aynı Osmanlı dönemi gibi Besni yeni dönemde de okullaşma ve kız çocuklarının eğitiminde Adıyaman'daki en ileri bölge olarak görülmektedir. Bu bağlamda Besni'de 1960'larda okullarda kız çocukları bulunurken, Kahta'daki ortaokulda bir veya iki kız çocuğu görülmektedir. Muhtemeldir ki, bunlarda bölgeye gelen memur çocuklarıdır. Yani bölgedeki kız çocuklarının okumasına yönelik büyük bir önyargı bulunduğu görülmektedir. Hatta bu nedenle 1950'lere kadar ilköğretimdeki kız çocukların bir kısmının ilköğretimi bile bitiremediği görülmektedir. 1970'lerde bile okuryazar olan kız çocuğunun oranı okuryazarlar içinde yüzde otuzlar civarındadır. Aynı dönemde genel okuryazarlık oranında ise Adıyaman Türkiye'yi 30-40 yıl geriden takip etmektedir? değerlendirmesinde bulundu.

Adıyaman'ın günümüzdeki eğitim seviyesine değinen Yrd. Doç. Dr. Murat Gökhan Dalyan, 2000'li yıllara doğru gerek halkın ilgisi ve gerekse de bölgemizde açılan eğitim kurumlarının etkisiyle eğitimde ve okullaşmada hızlı bir ilerleme görülmesine rağmen hala eğitim konusunda Adıyaman'ın birçok ilin gerisinde bulunduğunu söyledi.