AİHM'i de bizim adliyeye çevirdik

AVRUPA Konseyi üyesi 46 ülkenin hukuk sorunlarıyla ilgilenen Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), her yıl artan dava sayısı yüzünden işleyemez hale geldi.

AİHM'de sonuçlanmayı bekleyen her 7 davadan biri Türkiye'den. İş yükü nedeniyle tıkanan ve bir davanın sonuçlanması neredeyse 5 yılı bulan Türkiye'nin davaları AİHM'i de etkiledi.

Vatandaşların iç hukuktan doğan mağduriyetlerini gidermek amacıyla kurulan mahkeme, yapısal sorunlar yüzünden bu işlevini yerine getiremiyor. Mahkemenin maddi sorunlar ve personel yetersizliği nedeniyle çalışmalarını güçlükle yürüttüğü belirtiliyor. Bu yüzden artık her başvuru için belirli bir miktar harç parası alınması gündeme geldi. Dava sürecini kısaltmak için de başvuruların sadece İngilizce ve Fransızca dillerinde kabul edilmesi düşünülüyor.

AİHM'de 77 bin dava sonuçlanmak için sırasını bekliyor. Bu 77 bin davanın 10 bin tanesi Türkiye'den yapılan başvurular oluşturuyor.

Dava süresi aynı

Türk yargıçlar personel yetersizliği ve iş fazlalığı nedeniyle sık sık yakınıyorlar. Türkiye'deki bir davanın sonuçlanma süresi 5 ile 10 yıl arasında değişiyor. Davanın derinliğine göre dava süresi 10 yılı da geçebiliyor. AİHM'deki bir davanın karar aşamasına gelmesinin ise 8-9 yılı bulduğuna dikkat çekiliyor. AİHM, her yıl on binlerce başvuru kabul ediyor. AİHM'de sonuçlanmayı bekleyen her 7 davadan birisi Türkiye'den geliyor. 1998 yılında 975 başvuru yapılırken, bu sayının 2005'te 33 bin 500'e çıktığına dikkat çekiliyor.

Bu sorunları çözmek için harekete geçen Avrupa Konseyi, öncelikle AİHM'in reform sürecini yönetecek 11 kişilik Akil Adamlar Komitesi kurdu. Dava yükünü hafifletmek için de Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'ne yeni bir protokol ekleme kararı aldı.

Türk yargıç komitede

46 üye ülke tarafından kabul edilen 14'üncü protokole göre, daha önce reddedilmiş davalarla benzerlik taşıyan şikayetler, 3 yargıç tarafından tek duruşmada reddedilebilecek. Ciddi bir hak ihlaline uğramayanların başvuruları kabul edilmeyecek. İşkence ve ifade özgürlüğü ihlalleri gibi davalara öncelik tanınacak.

Komite, mayıs ayında ön rapor, 2006 sonunda da kesin raporunu hazırlayacak. Daha önce Bosna İnsan Hakları Mahkemesi'nde 8 yıl görev yapan Türk yargıç Prof. Dr. Rona Aybay da komiteye seçildi.

tercüman