Taşeronda yeni dönem

CEM KILIÇ

İki gündür değerlendirmeyi sürdürdüğümüz torba yasa tasarısı, taşeron işçiler konusunda pek çok yeni hüküm öngörüyor. Genelinde, özellikle kamuda yasa sonrası taşeron çalıştırmanın bir düzene kavuşacağı söylenebilir. Ancak taslaktaki ibareler, asıl işin bölünerek alt işverene verilmesi halinde taşeron işçisine sağlanan hakları kısıtladığı gibi, taşeron işçilere kadro değil emsal işçi ücreti ve sosyal haklarının verilmesini öngörüyor. Bu açıdan, taşeron konusunda tatmin edici bir düzenleme yapılamadığı söylenibilir. Tasarı yasalaşmadan bu eksikliklerin de giderilmesi yerinde olacak. Aksi taktirde bu kanayan yaraya sadece pansuman yapılmış olacak.

Yardımcı işler listesi oluşturulacak

Son 10 yılda kamuda taşeron kullanımı hızla arttı. Yardımcı işlerin yanında Karayolları, Sağlık Bakanlığı gibi kurumlarda asıl işlerin de taşerona verildiğini gördük. Tasarıyla bunun belirli ölçüde önüne geçilecek. Kamuda yardımcı işlerin taşerona verilmesi için kamu kurumlarında hem yeterli sayıda ve nitelikte personel olmaması, hem de taşerona verilecek işin yardımcı işler listesinde olması şartı aranacak. Teknolojik uzmanlık gerektiren işlerdeyse yeterli nitelikte ve sayıda personel olmaması, işin taşerona verilmesi için yeterli olacak.

Torba yasa tasarısı hayata geçince, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Hazine Müsteşarlığı ve Devlet Personel Başkanlığı'nın görüşü alınarak, Maliye Bakanlığı'nın teklifi üzerine Bakanlar Kurulu kararıyla taşerona verilebilecek yardımcı işlerin listesi hazırlanacak. Bu oluşturulduktan sonra listedeki işlerin dışındakilerde taşeron çalıştırılamayacak.

Liste dışında kalan işlerde halen kamuda taşeron olarak çalışan işçilerin akıbeti gündeme gelebilir. Bu işçilerin kadroya geçirilmesi yerinde olacaktır. Aksi halde, yeni mağduriyetler çıkabilir.

Kamu kurumları, yardımcı işler ve asıl işin bir bölümünü, uzmanlık gerektirdiği için taşerona verirken ihale öncesi Maliye Bakanlığı, Hazine Müsteşarlığı veya Özelleştirme İdaresi'nden uygun görüş alacak. Sadece 6 aydan az süren işler için görüş şartı aranmayacak.

Kamuda taşeron sorumluluğu

Kamuda taşeron çalıştırılmasına ilişkin hükümlere uyulmamazsa, sorumlu, bu işlemi yapanlar olacak. Kamuda taşeron işçiyi, ihalede belirtilenin dışında başka bir işte çalıştıran, çıkılmaması gerekirken ihaleye çıkan ve taşeron çalıştırılamayacak işe taşeron yerleştirenler, kamunun uğradığı zararı tazmin etmek durumunda kalacak. Ayrıca bu kişilere, net ücretlerinin 5 katı tutarında idari ceza uygulanacak.

Mahkeme, kamuda taşeron çalıştırılmasıyla ilgili aykırılık da tespit ederse, alt işveren ilişkisi hemen sonlandırılacak. Ancak bu yasalaşırsa, kamuda çalışmaması gereken bir işte çalıştırılan taşeron işçiler dava açmaktan çekinecek ve kendi kaderlerine razı olacaklar. Dava açmaları, bir hak elde etmeleri halinde işleri sonlandırılacağı için kendileri ve iş arkadaşları da işlerinden olacaklar.

Akıbeti belirsiz

Halen mahkemeler, taşeron ilişkisi hatalı kurulmuşsa kamu taşeronlarına kadro verilmesine hükmediyordu. Karayolları'nda çalışan taşeron işçilerin asıl işi yaptıklarına hükmeden Yargıtay, bu kişilerin kamuya alınmalarına karar vermişti, ancak bu işçiler henüz kadroya alınmadı. Dolayısıyla önce yargı kararlarının uygulanması, işçilere haklarının verilmesi gerekir.

Özel sektördeyse taşeron ilişkisi 'muvazaalı' ise, taşeron işçi, başından itibaren asıl işverenin işçisi olarak değerlendiriliyordu. Tasarı böylece yasalaşırsa bu mümkün olamayacak ve işçilere, sadece asıl işveren bünyesinde aynı işi yapan işçinin ücret ve hakları uygulanacak. İşçilerin diğer zararlarının tazminine ve kavuşacakları haklara mahkeme karar verecek. Bu, taşeron işçilerin sorunlarını kısmen çözecektir.

Kıdem tazminatı garantisi

Tasarıda kamuda çalışan taşeron işçilerin kıdem tazminatları devlet garantisinde olacak. Çalıştığı taşeron şirket değişse de, aynı kamu kurum ve kuruluşunda çalışan taşeron işçinin kıdem tazminatı, çalıştığı tüm süreler düşünülerek hesaplanacak. İşçi kıdem tazminatını şirket değil, devletten alacak.

Aynı taşerona bağlı, ancak farklı kamu kurum ve kuruluşlarında çalışan işçinin tazminatı da, çalıştığı son kamu kurumunca ödenecek. Aynı taşeron şirkete bağlı olarak, bir süre kamu, bir süre de özel sektörde çalışan işçi, kıdem tazminatının kamu idaresince ödenmesi gereken miktarını da devletten talep edebilecek.

Ücretin kontrolü

Taşeron işçilerin mağduriyetini önlemek için asıl işverenler, aylık olarak taşeron şirketin ödeme yapıp yapmadığını kontrol edecek. Gerekirse alacakları şirketin hakedişinden kesip doğrudan işçilere yatıracak.

Özellikle kamuda taşeron işçi çalıştırılmasına ilişkin yeni düzenlemeler, genelde olumlu. Özel sektör açısından da asıl işin bölünüp alt işverene verilmesi halinde durumun mahkemelere bırakılması, bu işçilerin haklarının belirlenmesinde sıkıntı yaratabilecek gibi. Özel sektör taşeron işçilerinin kıdemi, yıllık izinlerinin belirlenmesi ve ücret alacaklarında asıl işverenin kontrolü de yerinde...