Akciğer bağışı 3 kat artmalı

Tülin Açıkbaş - Türkiye'de Organ Nakli Gerçeği

Akciğer nakli ilk olarak 1963 yılında ABD'nin Mississippi eyaletinin başkenti Jackson'da yapıldı. Müebbet hapse mahkum KOAH hastası operasyondan 18 gün sonra öldü. Ancak ölüm nedeni akciğer değil böbrek yetmezliğiydi. Daha sonraki 20 yıl içinde 44 akciğer nakli gerçekleşti ama hiçbirinde gerçek bir başarı elde etmek mümkün olmadı.

Kanada'da yapılan 45'nci nakil, dünya tıp tarihine ilk başarılı akciğer nakli olarak geçti. Hasta, ameliyatın ardından 5.5 yıl yaşadı, o da böbrek sorunları nedeniyle hayatını kaybetti.

2000'li yıllarda akciğer nakliyle ilgili gelinen son noktada iki önemli konu tartışılıyordu: 'Başarılı bir nakilden sonra yaşam sürelerini daha fazla nasıl uzatabiliriz?' ve 'Donör akciğer sayısını nasıl artırabiliriz?'

İyi başladık ama...

Yeni Yüzyıl Üniversitesi Gaziosmanpaşa Hastanesi'nden Göğüs Cerrahisi Uzmanı Doç. Dr. Cemal Asım Kutlu, Türkiye'deki gelişmelerle ilgili bilgiler verdi.

"Türkiye'de ilk akciğer nakli, 1999 yılında yapıldı. 2008'e kadar üç nakil daha gerçekleşti. Bu ameliyatların hiçbirinde hastalar solunum cihazından ayrılamadı. 5'inci nakil girişimi 6 Mart 2009 gecesi başlayan ve ertesi Sabah erken saatlerde biten bir ameliyattı. Hasta, aynı gün solunum cihazından ayrıldı ve 21 gün sonra evine gitti.

İleriki yıllarda akciğer nakli konusundaki başarımız, Amerika ve Avrupa'nın gerisinde kaldı. Dünyada akciğer naklinin beşinci yılında 74, yedinci yılında 407 olguya nakil yapılmışken, bu rakamlar bizde 31 ve 42 oldu. Dünyada akciğer nakli merkezlerinin yüzde 90'ı bu ülkelerde bulunuyor. Geriye kalan merkezlerin büyük bölümü Japonya, Çin ve Avustralya gibi standartları yüksek ülkeler.

Dünyada akciğer naklinden sonra bildirilen uzun dönem yaşam oranları, her geçen yıl biraz daha yükseliyor. 10 yıl önce yüzde 50 oranında 5 yıllık bir yaşamdan söz ederken, artık bu oran yüzde 70'ler düzeyinde. Türkiye'de başarıyla nakil olan ve en uzun yaşayan hasta, 6.5 yıllık bir hayat sürdü."

Süreç nasıl işliyor?

Akciğer nakli yapılan hastalıklar neler?

Akciğer nakli, 'son dönem akciğer hastalığı' bulunanlara yapılır. Yani ilerleyici hastalığı olan ve solunum sıkıntısına gireceği bilinen her hasta nakil açısından değerlendirilir. Akciğer nakli adayı olan hastalıklar kabaca dört gruba ayrılır:

1-KOAH

2-Kistik fibröz ve diğer iltihabi hastalıklar

3-Akciğer sertleşmesi

4-Akciğer dolaşımındaki yüksek tansiyon

- Bunların içinde akciğer kanseri yok mu?

Akciğer kanseri için dünyada nakil yapılmış olgular var. Nakil sonrası kullanılması gereken ilaçlar, bağışıklık sitemini etkilediği için uzun dönemde başka sistemlerde kanser gelişme olasılığını az da olsa artırır. Bu gruptakiler genellikle nakil adayı olmaz. Yine de çok sık görülmeyen bir akciğer kanseri türünde nakil yapılması mümkün. Bu tür, diğerlerine göre yavaş seyreder, akciğer dışına yayılmaz ve genellikle her iki akciğerde birden fazla odakta bulunur.

- Saydığınız hastalıklar uzun yıllar devam eden ilerleyici sorunlar. Hasta nakil için ne zaman değerlendirmeye alınıyor?

Nakil için hastalar nakil listesine alınmıyor... Hem nakil bekleyen hasta listesi hem de 'kontrol bekleme listesi' var. Burada hastalarımızı takip edip, zamanı geldiğinde bekleme listesine alıyoruz. Amaç, hastanın diğer tüm tedavilerini en iyi hale getirmek ve fizik-kondisyonunu mümkün olan en iyi düzeyde tutmak. Ardından en uygun zamanda bekleme listesine almak ve başarılı bir nakil yapmak.

- Listeye alınan bir hastanın bekleme süresi ne kadar?

Ortalama bekleme süresi 3.5 ay. Ancak sabah bekleme listesine girip akşam nakil olan hasta da oldu. Listede iki yıl bekleyen hasta da oluyor.

- Bekleme listesinde belli bir sıra var mı?

Doğal olarak bağışlanan organın özellikleriyle alıcının özelliklerinin birbiriyle uyumlu olması gerekiyor. Burada karar bilimsel kriterler ışığında en uygun alıcı belirlenerek veriliyor. Bu aşamalardan sonra iki hasta kalıyorsa, zamanı daha kısa olan hasta öncelik kazanıyor.

- Süreç nasıl işliyor?

Hazırlıkların ardından 8-10 saatlik bir ameliyat süresi var. Ekip çalışmasıyla gerçekleitirilen operasyon sonrası hasta yoğun bakıma alınıyor. İşler iyi giderse, hasta her gün önemli ilerlemeler kaydediyor ve 2-3 gün sonra servise alınıyor.

- Normal hayata ne zaman dönülüyor?

Yaklaşık üç ay içinde hastalar 'sıkıntısız' günlük yaşamlarına dönebiliyor. Tabii en iyi iyilik hali için bir yıla ihtiyaç var. Bu süre, vücudun kas gücünün eski haline dönmesiyle ilgilidir.