Asgari ücret domino etkisine yol açmadı

Asgari ücret artışı tartışmalarında öne sürülen argümanların çoğu gerçekleşmedi. İşverenler artışı gerekçe göstererek işgücünde kısıtlamaya gitmedi. Aksine TÜİK verilerine göre ilk çeyrekte ücretli çalışan sayısında büyük artış görüldü. Kayıt dışı çalışma patlamadı. Geçen seneye göre yatay bir seyir izledi. Gerçekleşen öngörü iç talepte yaşanan canlanma oldu. Ancak onun da ne kadarının ücret artışından ne kadarının ise Suriyeli mültecilerin ekonomiye daha giderek fazla entegre olmasından kaynaklandığı net bir biçimde hesaplanamıyor.

Gerçekleşmeyen bir diğer beklenti ise asgari ücret artışının sadece bu düzeyde maaş alanları değil tüm çalışanları etkileyeceği idi. Ancak bu beklenti de büyük ölçüde gerçekleşmedi. Ortalama ücret artışı yüzde 8.2 ile asgari ücret artışı önceki projeksiyonlara paralel gerçekleşti Bunda başta MESS gibi işveren örgütlerinin genel ücret artışına gösterdikleri sert direniş etkili oldu.

228 şirket araştırıldı

Willis Towers Watson Türkiye, şirketlerin 2016 yılında gerçekleşen ücret artış bütçelerini ve söz konusu bütçelerin asgari ücret artışından nasıl etkilendiğini araştırdı. Araştırmaya, ilaç ve sağlık, teknoloji, hızlı tüketim, perakende, üretim, finansal hizmetler, otomotiv sektörleri ve holdingler olmak üzere toplam 228 şirket katıldı.

"Asgari ücret değişikliği sonrasında ücret artış bütçenizde değişiklik yaptınız mı?" sorusuna katılımcıların yüzde 30'unun "Asgari ücret değişikliğinden etkilenmediğimiz için bütçelerimizde değişiklik yapmadık" yanıtını verdiğini belirten Willis Towers Watson Türkiye Ücret Araştırmaları Yöneticisi Kerem Tuzlacı şöyle konuştu: "Şirketlerin yüzde 32'si asgari ücret değişikliğinden etkilendiklerini ancak artışları mevcut bütçeleri içerisinde gerçekleştirdiklerini, yüzde 38'i ise asgari ücret artışı karşısında ek bütçe kullandıklarını paylaştı. Tablonun geneline bakıldığında, katılımcı şirketlerin yüzde 70'inin asgari ücret artışından etkilendiğini, ücret artış bütçelerinde ek bütçe kullanımı nedeniyle değişikliğin ise nispeten kısıtlı bir oranda gerçekleştiğini görüyoruz."

En düşük artış teknolojide

Araştırmada hem genel endüstri hem de sektörler bazında ücret artış oranlarını mercek altına alındığını ifade eden Tuzlacı şu yorumu yaptı:

"Genel endüstri için asgari ücrette gerçekleşen değişikliğin etkisinin de dahil edildiği 2016 yılı gerçekleşen toplam ücret artış bütçesi oranı yüzde 8.2'dir. Sektörel kırılımlara bakıldığında ise mavi yaka ve asgari ücretli çalışanların oranlarının artmasına paralel olarak ücret artış oranlarının da yükseldiği görülüyor. Bu kapsamda, teknoloji sektörü yüzde 7.7 ile en düşük ücret artış oranına sahipken, hızlı tüketim ve perakende yüzde 9.7 ile en yüksek orana sahip. Araştırmamız, özellikle asgari ücret artışından daha fazla etkilenen sektörlerin toplam bütçe artışlarının genel endüstriden 1-1.5 puan aralığında daha yüksek olduğunu ortaya koyuyor."

Olumlu etkilenen gruplar

Willis Towers Watson Türkiye'nin araştırmasından elde edilen diğer bir bulgu da "domino etkisi"ne yönelik oldu. Asgari ücret artışının etkisiyle şirketlerin gerçekleştirdiği ücret artışları belirli seviyelerde domino etkisine sebep oldu. Domino etkisini tüm çalışan gruplarına yansıtan şirketlerin oranı yüzde 4 ile sınırlı kaldı.

Beklendiği gibi domino etkisi en çok "Teknik ve İş Destek" ve "Üretim ve Mavi Yaka" çalışanlarının olduğu ücret seviyelerinde sınırlı kaldı. Şirketinde hem "Teknik ve İş Destek" hem de "Üretim ve Mavi Yaka" çalışan grubu birlikte bulunan 59 katılımcı şirketin yüzde 27'si domino etkisini her iki çalışan grubunu kapsayacak şekilde ücret politikalarına yansıttı. Aynı şirketler içerisinde domino etkisini sadece "Üretim ve Mavi Yaka" çalışan gruplarına yansıtan şirketlerin oranı ise yüzde 17 oldu.

Ücret politikaları ve yan haklarda yapıan değişiklikler

Araştırma ile şirketlerin asgari ücret değişimi karşısında ücret politakaları ve yan haklarında uyguladıkları değişiklikler de incelendi. Kerem Tuzlacı'nın verdiği bilgilere göre asgari ücret artışından etkilenen şirketlerin yüzde 23'ü kademeler arası ücret geçişlerini ve/veya ücret bant geçişlerini daralttıklarını belirtirken söz konusu değişikliklerin özellikle destek ve mavi yakalı çalışanların ücret politikalarında uygulandığı katılımcılar tarafından paylaşıldı. Şirketlerin yüzde 12'si yan hak paketlerinde ve öğle yemeği, yol yardımı gibi ödeneklerde değişikliğe gittiğini belirtti. Asgari ücret değişikliğini etkileyen diğer bir konunun da SGK tavan ücretinin artması olduğunu kaydeden Tuzlacı, "Tavan ücretin artması sebebiyle vergi kesintisinden etkilenen çalışanları için ek artış uygulayan şirketlerin oranı yüzde 8, ancak bu şirketler kaybı tamamen karşılamak yerine, kaybı azaltacak şekilde artışlar yaptıklarını belirtiyorlar" değerlendirmesinde bulundu.