TOKİ, artık kredici değil, inşaatçı kuruluş
Kurulduğu ilk yıllarda konut kredisi ağırlıklı faaliyet gösteren, yaptığı konutları satmakta zorlanan Toplu Konut İdaresi (TOKİ), artık proje üzerinden satış yapıyor.
Önceden konut maliyetlerinin yarısından fazlası için, yüzde 80'ine kadar kredi veren TOKİ, şimdi, şehit aileleri ve maluller hariç sadece kooperatif konutlarının tamamlanmasını sağlamak amacıyla, sınırlı sayıda ve miktarda kredi veriyor.
1984'TEN BU YANA DEVREDE
Ekonomide 1980 yılında başlatılan liberalleştirme sürecinin ardından, hızlı nüfus artışı ve hızlı kentleşme sebebiyle oluşan konut ve kentleşme sorunlarının çözülmesi ve konut üretiminin artırılarak işsizliğin azaltılması amacıyla, 1984 yılında, Toplu Konut ve Kamu Ortaklığı İdaresi adıyla kurulan idarenin faaliyetleri, büyük şehirlerde yoğunlaşıyor.
Kurulduğu dönemde bütçe dışından gelir kaynakları bulunan idare, kaynaklarının büyük bölümünü kredi vermekte kullandı.
Toplu Konut Fonu'nun imkanları ile 1984-2002 döneminde, 549 bini Turgut Özal döneminde olmak üzere yaklaşık 944 bin konutun üretimine kredi desteği veren idare, bu dönemde, kendi arsaları üzerinde 8 bölgede 35 bin 293 konutu üretti.
Emlak Bankası'ndan devralınan 7 bin 852 konut ile toplamda 43 bin 145 konuta ulaştı.
Ancak, 1993 yılından itibaren Toplu Konut Fonu'nun genel bütçe kapsamına alınması, idare kaynaklarının azalmasıyla idareyi konut üretiminden uzaklaştı.
Kredilerin payı da azaldı.
Uzun yıllardır bütçeden sadece "iz ödeneği" alan idare, son yıllarda uyguladığı hasılat paylaşımı projeler ve konut satışlarından sağladığı gelirler ile kendi kaynağını yaratır hale geldi.
1984-2002 döneminde 944 bin konutu kredilendiren, 43 bin 145 bin konut yapan
TOKİ, 2002'den itibaren sadece 56 bin konuta kredi kullandırdı.
120 BİN KONUT, TAMAMLANMA AŞAMASINDA
TOKİ verilerine göre, 2003 yılı başından 1 Mart 2007 itibariyle Türkiye genelinde 629 şantiyede toplam 228 bin 353 konutun ihaleleri tamamlandı, büyük kısmının inşaatları başlatıldı. Konutlardan yaklaşık 120 bini tamamlanma aşamasında. Bu yıl sonuna kadar başlanan konut sayısının 250 bine ulaşması hedefleniyor.
Ocak 2003?ten itibaren 40 bin konuta tamamlama kredisi verilirken, halen 15 bin 695 konut için kredi kullandırımı sürüyor.
Artık inşaat ağırlıklı çalışan idare, dar ve orta gelir grubu için 75?130 metre kare büyüklüğünde, yüzde 10-25'i peşin, 10 yıla kadar vadelerle konut üretiyor. Alt gelir grubu ve alt gelir grubunda yer alan dullar, yaşlılar, yetimlere, 65?75 metre kare büyüklüğündeki konutları, ortalama 200 YTL taksitlerle 15 yıl vadeli satıyor.
TOKİ, konutlarla birlikte projelendirilen sosyal donatılar kapsamında, 250 ilköğretim okulu, lise ve anaokulu, 46 spor salonu, 198 ticaret merkezi, 7 hastane, 48 sağlık ocağı, 34 kütüphane, 164 cami, 1 santral binası yapıyor.
Emlak bankası'nın ardından "uydu kent" uygulamasını başlatan idare, ilk yıllarda yaptırdığı konutları satmakta çok zorlandı. Özellikle Ankara Eryaman'daki toplu konutlara, "Ankara'ya uzak olduğu" için vatandaşlar ilgi göstermezken, ilk etaplardaki konutların büyük bölümü, üst düzey bürokratlar ve hükümete yakın iş adamları ve kişilere neredeyse zorla satıldı. İlk etaplardan sonra vatandaşların bu konuta ilgisi arttı.
Halen, özellikle sosyal konut ve alt gelir grubuna yönelik konutlara, daha proje aşamasında, konut sayısının birkaç katı başvuru geliyor.
PROJELER BÜYÜKŞEHİRLERDE YOĞUNLAŞIYOR
TOKİ verilerine göre, 2003-2007 döneminde projelendirilen, uygulanan yaklaşık 230 bin konutun büyük bölümü büyük şehirlerde ve Doğu ve Güneydoğu'da.
TOKİ, İstanbul'da 51 bin 916, Ankara 26 bin 722, İzmir'de 9 bin 978, Adana'da 8 bin 62, Kocaeli'nde 5 bin 849, Diyarbakır'da 5 bin 581, Bursa'da 5 bin 138, Konya'da 4 bin 645, Kayseri ve Gaziantep'te 3 bin 943'er, Sakarya'da 3 bin
358, Eskişehir'de 3 bin 293 konut projelendirdi, inşaatı sürüyor veya teslim
edildi.
Erzurum'da 2 bin 899, Şanlıurfa'da 2 bin 858, Kütahya'da 2 bin 754, Malatya'da 2 bin 719, Balıkesir'de 2 bin 681, Tekirdağ'da 2 bin 185, Batman'da 2 bin 66, Bingöl'de 2 bin 597, Çorum'da 2 bin 391, Samsun'da 2 bin 223, Sivas'ta 2 bin 308, Erzincan'da 2 bin 70, Trabzon'da 2 bin 154, Van'da 2 bin 55 konut, TOKİ sorumluluğunda yapılıyor.
Tokat'ta bin 807, Niğde'de bin 715, Kırıkkale'de bin 592, Adıyaman'da bin 532, Denizli'de bin 576, Bilecik'te bin 378, Ordu'da bin 497, Afyon'da bin 922,
Manisa'da bin 384, Mardin'de bin 368, Mersin'de bin 670, Nevşehir'de bin 591, Bitlis'te bin 67, Kırklareli'nde bin 298, Burdur'da bin 310, Karabük'te bin 331, Kars'ta bin 274, Düzce'de bin 208, Osmaniye'de bin 223, Rize'de bin 183, Gümüşhane'de bin 144, Hatay'da bin 360, Isparta'da bin 471, Uşak'ta bin 124, Yalova bin 319, Yozgat'ta bin 887 konut projelendirildi veya üretildi.
Bu dönemde projelendirilen veya üretilen konutların 181 bin 851'i sosyal konut niteliğinde. Kaynak geliştirmek amacıyla uygulanan projeler kapsamında ise 43 bin 149 konut bulunuyor.
İdare, satışa sunduğu 174 bin 406 konutun 151 bin 903'üne müşteri buldu.