Dolar daha düşecek mi?
Yiğit Bulut'un yazısı
Yaman Törüner günlerdir Milliyet'te anlatıyor; IMF'nin Türkiye'den istediği ?yeni rezerv? şartının tek bir odak noktası var; 2001 sonrası başlayan ve düşen dolar kuru ile sıcak paranın kârını katlayan süreç bittiğinde yabancıların parasını alabilecekleri kadar dövizimizin olması... Dünya genelinde bu işleri iyi bilen bir kurumda yetişip, bakan olarak Türk ekonomisinin böğrüne oturan Mehmet Şimşek ile istediklerini almaları da zor olmasa gerek!
Her neyse biz sorumuza dönelim; Türkiye'de kur daha düşer mi?
Soruya ?teknik bir cevap vermeyeceğim?. Sadece Türkiye'de kuru aşağı basan yapının önemli detaylarını kendime göre anlatıp, birkaç ilave ile ?sentezi? size bırakacağım.
İlk etapta bir tez yaratalım; 11 Eylül saldırısı sonrası ortaya çıkan ?ABD ve karşısında Ortadoğu kaynaklı? terörün olduğu ?kutuplaşma? kayıyor ve yerini ?Rusya-Hindistan-Çin-İran? karşısında ?ABD-AB ve stratejik ortaklarının? olduğu yapı alıyor. Tez sonrası soralım; ?kayan ama halen varolan kutuplaşma?, 1929 krizinden sonrasını dikkate alırsak nasıl şekillenmişti? Dönemsel olarak ayıralım ve analiz edelim;
1- 1929-1932 arasında yaşanan ?ekonomik çöküş? ve 1932-1945 oluşan ?çift kutuplu? dünya düzeni: Bu zaman diliminde dünya düzeninin en önemli dört kurumu ortaya çıktı; IMF, NATO, BM ve Dünya Bankası. Bu oluşum kime yaradı ve nasıl şekillendi derseniz, size 1929-1932 arasında 400'den 40 seviyesine kadar düşen 1932-1945 döneminde toparlanan ve düşmeye başladığı noktaya 1945 sonrası gelebilen Dow Jones endeksinin grafiğini gösterebilirim.
Dikkat ederseniz ?dünya düzeni kuruluyor? ve yapı ?çöktüğü noktaya? dönüyor.
2- 1945-1980 arası dönem. Bu dilimde ?dünya çift kutuplu? yapı içinde tez-antitez arasında kaldı ve dinamikler ?bu vadide? şekillendi.
3- 1980'ler sonrası. Duvarın yıkılması ile ortaya çıkan yapıda Dünya ?tek kutuplu? kaldı ve ABD tek süper güç algılaması ile ABD ekonomik anlamda ciddi anlamda genleşti. Örnek olarak grafik dikkate alınabilir.
4- 11 Eylül saldırısı ile ?yeniden çift kutuplu sisteme? geçilmesi ve ?ABD karşısında Ortadoğu kaynaklı terörün tanımlandığı? dönem. Bu yapı içinde artan petrol fiyatları ve ortaya çıkan fazla para gelişmekte olan piyasaları genleştirdi. 2006'da bir ara kırılan genleşme devam ediyor.
5- 2006 sonrasında Putin'in adımları ?çift kutuplu? sistemde yeni bir tanımın oluşumunun ilk sinyallerini verdi. ABD-AB-Stratejik ortakları ve karşısından Rusya-Hindistan-Çin-İran ?hayata geçti?. Bu noktada soralım; Türkiye hangi kutupta?
Sonuç 1: 2001 sonrası oluşan ?tehdit ve kutuplaşma?, içinde bulunduğumuz ?varolan finansal genleşmeyi? yarattı. Son maddede aktardığım yapı oluşmaya devam eder ve Bush sonrası iktidar da ?askeri-endüstriyel? destekli olursa, girişte sorduğumuz soruya şu yanıtı verebiliriz; varolan zorlama içinde özellikle ?diğer bloğun? parçası olan İran ile ciddi bir çatışma olur ve ?petrol fiyatları? başta olmak üzere ?finansal coşku sağlayan? dinamikler yeni bir kanala girerse; Türkiye'de kur ne olur?
Sonuç 2: Doların düşmesinin diğer bir sebebi daha var; 2001 sonrası Türkiye gibi ülkelerde pozisyon açan yabancılar doları o ülkelerde daha da aşağı iterek kârlarını dolar bazında katladılar. Yukarıdaki yapı devam ettiği sürece kârlarını azdırmak için, bu arkadaşlar kura basmaya devam edecekler. Ayrıntı sistemin ne zaman toptan kırılacağında gizli. Kırılmadan ?dolar almaya? yani ?çıkmaya? çalışacaklar. Bu noktada IMF'nin Türkiye'den ?istediği? yeni rezerv şartını hatırlatayım...
Son söz: Anlatmaya çalıştığım; sistem sürdüğü ve ?babalar? kazandığı sürece Türkiye'de ?kur düşecek? veya en azından yerinde sayacak...