Osmanlı Padişahlarının Eşleri

Yaklaşık 600 yıllık bir tarihe sahip Osmanlı imparatorluğunda devlet yönetiminde perde arkasından padişahlar kadar onların gözdeleri haseki sultanlar ve valide sultanlar da söz sahibiydi.

Osmanlı Devleti'nin ilk padişahı olan Osman Gazi'nin iki eşi vardı. Osman Gazi'den sonra tahta geçen Orhan Gazi'nin annesi olan Malhun Hâtûn, Anadolu Selçuklu Veziri Ömer Abdülaziz Bey'in kızıydı. Osman Gazi'nin ikinci eşi olan Râbi'a Bala Hâtûn ise, Osman Bey'in akıl hocası Şeyh Edebali'nin kızı ve Şehzade Alâaddin'in annesiydi.

Padişah 1. Murad'ın annesi olan Nilüfer Hâtûn, Orhan Gazi'nin ilk eşiydi. Yarhisar Tekfuru Aydos'un kızı ve Şehzade Kasım'ın annesiydi. Eski adı Holofiro'yken, Osmanlı Padişahı'yla evlendirilince Nilüfer adını aldı. Orhan Gazi'nin diğer üç eşinden ikisi de diğer büyük devletlerle diplomatik ilişkilerin geliştirilmesi için evlendiği imparator kızlarıydı. Asporça Hâtûn, dönemin Bizans İmparatoru'nun kızı ve Şehzade İbrahim'in Fatma Hâtûn'un annesi, Theodora Hâtûn, Şehzade Hâlil'in annesi ve imparator kızı, Eftandise Hâtûn ise Mahmud Âlp'in kızıydı.

Murad Hüdavendigar'ın ilk eşi, Gülçiçek Hâtûn, Sultan Yıldırım Bayezid'in ve Yahşi Bey'in annesiydi. 1. Murad da diplomatik ilişkileri güçlendirmek için evlilik yapma yoluna gitti. Marya Thamara Hâtûn, Bulgar Kralı'nın kızı, Paşa Melek Hâtûn Kızıl Murad Bey'in kızı, Fûl-Dâne Hâtûn Candaroğulları'ndan bir beyin kızı, Fûl-Dâne Hâtûn ise Bulgar Beyi'nin kızıydı.

Yıldırım Bayezid'in, birer şehzade annesi olan ilk işi eşinin adları bilinmezken, Kanuni Sultan Süleyman'a kadar son nikah kıyan padişah olduğu biliniyor. Bunun sebebi ise, 1402'de yapılan Ankara Savaşı'nı kaybetmesi ve eşinin düşmanlar tarafından kaçırılması. Bayezid'in eşlerinden Angelina Hâtûn, Şehzâde Musa'nın annesiydi. Angelina, aynı zamanda, ikinci kocası Fernán González de Contreras ile María García de Segovia?nın oğlu Diego González de Contreras olan Bizans Prensesi'ydi. Toprak almak karşılığında evlendiği Devlet Şah Hâtûn ise, Germiyanoğlu Süleyman Şah?ın kızı; Mustafa Çelebi'nin de annesiydi. Bayezid'in beşinci eşi Devlet Hâtûn, Mevlânâ Celâleddin-î Rûm-î?in oğlu Sultan Veled'in kızı Mutahhara Hâtûn'un soyundan gelen Germiyanoğlu II. Yakup Bey'in kızı; bir sonraki padişah Çelebi Mehmedin de annesiydi. Diğer dört eşi de beyliklerin ve diğer devletlerin önde gelen ailelerinin kızlarıydı. Hafsa Hâtûn, Aydınoğulları Beyliği'nden İsa Bey?in kızı; Sultan Hâtûn, Dulkadiroğulları Beyliği'nin altıncı hükümdarı olan Süleyman Bey'in kızı; Mileva (Olivera Lazarević Despina) Hâtûn, Sırbistan Kralı Lazar Hrebelyanoviç'ın kızı; Maria Hâtûn ise İkinci kocası Payo Gómez de Sotomayor olan Macar Kontu János'un kızıydı.

Fetret Dönemi'nden sonra Padişah olan Çelebi Mehmed'in ilk eşi, Şeh-zade Kumru Hâtûn, Amasyalı bir Paşa'nın torunuydu. Padişah 2. Murad'ın annesi Emine Hâtûn da, Dulkadiroğulları Beyliği'nin beşinci hükümdarı olan Nasıreddin Mehmed Bey'in kızıydı.

İkinci Murad'ın eşlerinden Âlime Hâtûn, Dulkadiroğulları Beyliği'nden gelirken, Yeni Hâtûn, Amasyalı Mahmud Bey'in kızıydı. Tacünnisa Hatice Halime Hâtûn ise, Candaroğlu İsfendiyar Bey'in kızıydı. Fatih Sultan Mehmed'in annesi olan Hüma Hâtûn'un devşirme olduğu öne sürülmüştür. Sebep olarak da o dönemlerde din değiştiren kişilere çoğunlukla Abdullah isminin verilmesi ve Hüma Hâtûn'un babasının adının Abdullah olması gösterilir. Batı kaynaklarında Fatih Sultan Mehmed'in annesinin Fransız asıllı bir Yahudi olan Ester Stella olduğu kayıtlıdır. Fatih çocukken ölmüştür ve Fatih'i Mara Despina yetiştirmiştir. Çocuksuz ve Ortodoks olarak ölen ve Fatih Sultan Mehmet'in üvey annesi olan Mara Hatun, Sırbistan Despotu Corac Bronkoviç'in kızıydı.

Fatih Sultan Mehmed'in haremde etkin olduğu bilinen eşi Gül-Bahar Hâtûn, Gevher Sultan'ın annesidir. Gülşah Hâtûn ise Karamanoğullarından İbrahim Bey'in kızıdır. Fatih'in 3. eşi ve II. Bayezid'ın annesi olan Sitti Mû'kerime (Mükrime) Hâtûn, Dulkadiroğulları Beyliği'nin altıncı hükümdarı olan Süleyman Bey'in kızıdır. Diğer eşleri ise Çiçek Hâtûn (Türkmen Beyi kızı), Helene Hâtûn (Mora Despotu Demetrus'un kızı), evlilikleri kısa süren Anna Hâtûn (Trabzon İmparatoru'nun kızı) ve Bizans prenseslerinden Alexias Hâtûn'dur.

Hükümdarlığı döneminde Osmanlı devletinin sakin bir dönem geçirdiği 2. Bayezid'in 8 eşi olmuştu. Nigar Hâtûn'un 3 çocuğu olmuş, bunlardan Şehzade Korkut, büyük bir başarıyla sürdürdüğü taht savaşının en sonunda Yavuz Selim'e yenik düşmüştür. Şirin Hâtûn, Gülruh Hâtûn, Bülbül Hâtûn, Hüsnüşah Hâtûn ve Ferahşad Hâtûn'dan sonra gelen Gülbahar Hâtûn, devletin 9. hükümdarı olan Yavuz Sultan Selim'in annesidir. 2. Bayezid'in son eşi olan Ayşe Hâtûn ise, Dulkadiroğulları Beyliği'nin onbirinci hükümdarı olan Alâüddevle Bozkurt Bey?in kızıdır.

Ömrü savaşlarda geçen Yavuz Sultan Selim'in ise yalnızca iki eşi oldu. Ayşe Hâtûn, Mengli Giray'ın kızıydı ve iki kız çocuk dünyaya getirdi. Ayşe Hafsa (Hâfize) Valide Sultan ise, Kanuni Sultan Süleyman, Hatice, Fatma ve Hafsa Sultanların annesidir.

Kanunü Sultan Süleyman'ın ilk eşi Mahidevran Sultan da, devşirme olduğu iddia edilen Abdullah Bey'in kızı, genç yaşta ölen Şehzade Mustafa'nın annesiydi.

Kanuni Sultan Süleyman'ın nikah kıydığı ve uzun yıllar boyunca bağlı kaldığı Hürrem Haseki Sultan ise, Şehzade Mehmed, Bayezid, Cihangir, Mihrimah Sultan ve Padişah II. Selim'in annesiydi. Valide Sultan olabilmek için hayatı boyunca savaş veren Hürrem Sultan, Kanuni'nin ölümünden 4 yıl önce hayatını kaybetti... Kanuni'nin yine cariyelerin arasından seçtiği diğer iki eşinden de birer oğlu oldu. Gülfem Hâtûn, Şehzade Murad'ın; Fûl-Dâne Hâtûn ise Şehzade Mahmud'un annesiydi.

Afife Nûr-Banû Valide Sultan, 2. Selim'in tek eşiydi. III. Murat'ın annesi ve Venedik Dükü Sebastiano Venier'in kardeşi olan Kiklad Takım Adaları'na ait Páros adası Lordlarından Nicolò Venier ile Violanta Baffo'nun Cecilia adındaki kızı, korsanlar tarafından kaçırılarak hareme hediye edildi.

Hürrem Sultan'la iyi ilişkiler kuran adını Nurbanı olarak değiştiren Cecilia, 2. Selim'in ölümünün ardından Valide Sultan konumuna yükseldi ve Safiye Sultan'la haremde güç uzun yıllar güç savaşları yaşadı.

3. Murad'ın ilk eşi Safiye Valide Sultan, Venedikli meşhur şair senatör Zorzi (Giorgio) Baffo'nun akrabası, ve İyonya Takım Adaları'na ait Korfu adasının Venedikli valisinin Sofia Baffo ismindeki kızıydı. Osmanlı Donanması tarafından kaçırılarak Nurbanu Sultan'a hediye edilen Sofia, güzelliği ve zekasıyla 3. Murad'ı etkileyerek Haseki oldu.

Sultan 3. Mehmed'in annesi olan Safiye Sultan, hem eşinin hem de oğlunun ölümünün ardından uzun yıllar Harem'in en güçlü kadınıydı. 3. Murad'ın diğer eşleri ise Medine'de bir vakfı olan Şems-i Ruhsar Haseki, Şah-i Huban Haseki ve Naz-perver Haseki'ydi.

3. Mehmed'in ilk eşi Handan Valide Sultan, Safiye Sultan'la birlikte uzun yıllar haremde etkili oldu. Oğlu 1. Ahmed padişah olduktan sonra Safiye Sultan'ı eski saraya gönderince, Kösem Sultan'a kadar sarayda gücünü korudu. !. Ahmed'den sonra padişah olan I. Mustafa?nın da annesiydi. 3. Mehmed 'in diğer eşlerinden Fûl-Dâne Vâlide Sultan, Abaza asıllıydı ve I. Mustafa'ya manevî annelik yapmıştı. Fûl-Dâne Haseki ve Naz-perver Haseki de 3. Mehmed'e birer şehzade verdi.

Mâh-Firûze Hatice Valide Sultan, 1. Ahmed'in ilk eşi ve Genç Osman'ın annesiydi. 1. Ahmed'in diğer eşi Fatma Haseki de, saraydaki cariyelerdendi.

Meh-Peyker Kösem Vâlide Sultan , IV. Murat ve I. İbrahim'in annesiydi. Süt ninesiyle saraya geldiğinde 1. Ahmed'in gördüğü ve aşık olduğu Kösem Sultan'ın, eşi öldükten sonra Valide Sultan olabilmek için, Yeniçerilerle anlaşarak Genç Osman'ın ölümüne sebep olduğu ileri sürülmüştür. Genç Osman'ın ölümünden sonra yıllarca devleti yöneten tek kadın olan Kösem Sultan, halk tarafından yardımsever bir haseki ve valide sultan olarak tanınmıştı.

1. Mustafa'nın bilinen bir eşi yoktur ve hiç çocuğu olmamıştır.

Akile (Rukiyye) Hanım , Şeyhülislam Esad Efendi'nin kızı ve hür olduğu halde nikah ile evlenilen nadir kadınlardandır. 2. Osman'ın , Akile Hanım'dan sonraki eşi de, Pertev Paşa'nın torunu Ayşe Hanım'dır.

Devlete getirdiği yasaklarla tanınan 4. Murad'ın tek eşi, Ayşe Haseki Sultan'dı.

1. İbrahim'in yedi eşi olduğu biliniyor.

1. İbrahim, Kösem Sultan'ın kendisine hediye ettiği Turhan Hadice Valide Sultan'a aşık olmuştur. Turhan Sultan, Rus asıllı bir cariyedir ve uzun yıllar naibe-i saltanatlık yapmıştır. IV. Mehmet'in annesidir. Hatice Mu'azzez Haseki Sultan, 2.Haseki'dir ve II. Ahmet'in annesidir. Hüma Şah Haseki Sultan (Telli Haseki), 1. İbrahim'in en çok sevdiği Haseki'sidir ve Nikah ile 'Kadın'lığa alınmıştır. Haseki Saliha Dil-Âşûb Vâlide Sultan II. Süleyman'in annesidir, saraydaki diğer cariyelerin arasından seçilmiştir. 1. İbrahim'in diğer eşleri ise Ayşe Sultan, Mah-i Enver Sultan ve Şivekar Sultan'dır.

Giritli bir ailenin kızı olan Mâh-Pâre Ümmetullah Râbi'a Gül-Nûş Sultan, 4. Mehmed'in ilk eşidir II. Mustafa ve III. Ahmet'in annesi olan Gül-Nûş Sultan, oğlu tahta geçtiğinde Valide Sultan olmuştur. 4. Mehmed'in diğer eşleri Afife Kadın, Gülnar Kadın, Kaniye Haseki ve Siyavuş Haseki'dir.

2. Süleyman'ın ilk eşi, Baş Kadın olan Hatice Haseki'ydi. Aynı zamanda cariyeler Behzat Haseki, İvaz Haseki, Sülün Haseki, Şeh-süvar Haseki ve Zeyneb Haseki'de Süleyman'ın eşleri arasındadır.

2. Ahmed'in tek eşi, 'Haseki Sultan' diye alınan Rabi'â Sultan'dı.

2. Mustafa'nın 9 eşi olduğu, bunlardan Ali-cenab'ın Baş Haseki olduğu biliniyor. Şâh-Süvar (Şehsuvar) Vâlide Sultan ise 4. Haseki'ydi ve oğlu III. Osman tahta geçtiğinde Valide Sultan olmuştu. Saliha Sebkâti Vâlide Sultan da saraydaki cariyelerdendi ve I. Mahmut?un annesiydi. 2. Mustafa'nın diğer eşleri Hüma Şah Haseki, Afife Haseki, Hatice Haseki, Hafsa Sultan (Üçüncü Haseki olduğu söyleniyorsa da Kadın Efendi olması kuvvetle muhtemeldir), Hanife Hâtûn ve Fatma Şahin Hâtûn'dur.

3. Ahmed, 19 kadınla, en fazla eşi olan padişahlardandır. Nevşehirli Damat İbrahim Paşa'nın eşi Hatice Sultan'ın annesi Emetullah Baş Kadın, Baş Hasekisidir. PAdişah annesi olan eşleri, 3. Mustafa'nın annesi olan Emîne Mihr-î-Şah ve 1. Abdülhamid'in annesi olan Râbi'a Şermi Kadın Efendi'dir. Diğer eşleri ise; Rukıyye İkinci Kadın, Hatice İkinci Kadın, Zeyneb Kadın, Emine Musall Kadın, Hanife Kadın, Gülşen Kadın, Ümmü Gülsüm Kadın, Hürrem Kadın, Meyli Kadın, Fatma Hüma Şah Kadın, Nijad Kadın, Nazife Kadın, İkbal Şayeste Sultan, Ayşe Hanım ve İkbal Hatem Hâtûn'dur.

1. Mahmud'un bilinen eşleri ise Hace Ali-cenab, Hace Ayşe Kadın, Hace Verd-i Naz, Hatice Rami Haseki, Hatem Kadın, Raziye Kadın, Baş İkbal Meyyase Hanım, Fehmi Hanım, Habbabe Hanım ve Sırrı Hanım'dır.

3. Osman'ın üç eşi olmuş fakat çocuklarından hiçbiri padişah olmamıştır. Leyla Baş Kadın, Zevki Kadın ve Ferhunde Emine, 3. Osman'ın eşleridir.

3. Mustafa'nın eşlerinde Avn'ül-Hayat, Baş Kadın Efendi'ydi. Yine bir Başkadın Efendi olan Mihr-î-Şah Valide Sultan da, III. Selim?in annesiydi ve Valide Sultan olarak haremde güç kazanmıştı. 3. Mustafa'nın diğer eşleri de Rif?at Kadın Efendi, Hatice Sultan'ın annesi olan Ayşe Adil-Şah Kadın Efendi, Fehmi Kadın Efendi ve Binnaz Kadın Efendi'ydi.

1. Abdülhamid de, en fazla eşi olan padişahlar arasındadır. 15. eşinin arasından Ayşe Seniyeperver (Sinâ-Pervar) Valide Sultan,4. Mustafa'nın manevî annesiydi. 4. Mustafa'nın gerçek annesi ise İkbâl Nükhet-Sedâ Hânımefendi'ydi. Nakş-î-Dil Haseki Valide Sultan da haremde gücüyle adından uzun yıllar söz ettirmişti. Yaptığı reformlarla padişahlığı güçelndiren II. Mahmud'un annesiydi. 1. Abdülhamid'in diğer eşleri ise Hatice Ruh-şah, Hüma Şah, Ayşe, Binnaz, Dilperiz, Mehtabe, Misl-i Na-yab Kadın Efendi, Mû'teber Kadın Efendi, Nevres, Fatma Şeb-safa, Mihriban ve Ayşe Hanımefendi'ydi.

3. Selim'in bilinen 14 eşi ise Nef-i Zar, Hüsn-i Mah, Zib-i Fer, Afitab, Re?fet, Nur-i Şems, Gonca-nigar, Dem-hoş, Tab-ı Safa, Ayn-ı Safa, Mahbube, Meryem Hanımefendi, Mihriban Hanımefendi ve Fatma Fer-i cihan Hanım Efendi'ydi.

Dönemindeki padişahların birçok eşi varken, Sultan 4. Mustafa'nın sadece 4 eşi oldu: Şevr-i Nur, Dil-pezir, Seyyare ve Peyk-i Dil...

2. Mahmud'un 17 eşinden en güçlüsü ve yaptıklarıyla adından en çok söz ettireni, I. Abdülmecit'in annesi olan Bezm-î-Âlem Vâlide Sultan'dı. Pertevniyal (Pertav-Nihâl) Vâlide Sultan ise Sultan Abdülaziz'in annesi ve Beşinci Kadın Efendi'ydi. 2. Mahmud'un diğer eşleri Haciye Pertev-Piyale Nev-fidan, Ali-cenab, Fatma, Aşub-i Can, Haciye Hoş-yar, Nurtab, Misl-i Na-yab, Perviz-felek, Vuslat, Zer-nigar, Ebr-i Reftar, Hüsn-i Melek Hanımefendi, Zeyn-i Felek Hanımefendi, Tiryal Hanımefendi, Lebriz-Felek Hanımefendi'ydi.

1. Abdülmecid'in, padişah annesi olan birçok eşi vardır. 5. Murad'ın annesi Şevk-Efzâ Vâlide Sultan, II. Abdülhamit'in annesi Tîr-î-Müjgan Kadın Efendi, V. Mehmet'in annesi olan Gülcemal Kadın Efendi, II. Abdülhamit?in manevî annesi olarak Valide Sultan olan Râhime Piristû Vâlide Sultan ve VI. Mehmet'in annesi olan Gülistü (Gülistan Münire) Kadın Efendi'dir. 1. Abdülmecid'in diğer eşleri ise Servet-Sedâ Kadın Efendi, Hoş-yar Kadın Efendi, Verd-i Cenan Kadın Efendi, Düzd-i Dil Kadın Efendi, Bezmi (Bezmara) Kadın Efendi, Mahitab Kadın Efendi, Nalan-ı Dil Hanımefendi, Ceylan-yar Hanımefendi, Ayşe Ser-firaz Hanımefendi, Nergis (Nergizu) Hanımefendi, Navek-misal Hanımefendi, Nesrin Hanımefendi, Şayeste Hanımefendi, Nükhet-Sedâ Hanımefendi, Yıldız Hanımefendi, Saf-derun Hanımefendi ve Hüsn-i Cenan Hanımefendi'ydi.

Sultan Abdülaziz'in de cariyelerinin arasından seçtiği beş eşi olmuştur: Dürr-i Nev Kadın Efendi, Hayran-î-Dil Kadın Efendi, Eda-Dil Kadın Efendi, Neş'erek, (Nesrin) Kadın Efendi, Gevheri Kadın Efendi...

5. Murad'ın da cariyelikten padişah eşi olmaya yükselen 10 karısı vardı: Elru Mevhibe Kadın Efendi, Reftar-ı Dil Kadın Efendi, Şayan Kadın Efendi, Meyl-i Servet, Kadın Efendi, Resan Hanımefendi, Cevher-riz Hanımefendi, Nev-Dürr, Hanımefendi, Remiş-Naz Hanımefendi, Filiz-ten Hanımefendi ve Visal-i Nur Hanım.

En uzun süre tahtta kalan padişahlardan biri olan 2. Abdülhamid, halka uyguladığı baskı ve yasaklarla tanındı. Bu süre boyunca 16 karısı olan 2. Abdülhamid'in eşleri şöyle sıralanıyordu: Nazik-eda Kadın Efendi, Bedr-i Felek Kadın Efendi, Safi-naz Nur-efzu, Kadın Efendi, Bidar Kadın Efendi, Dilpesend Kadın Efendi, Mezide Mestan Kadın Efendi, Emsal-i Nur Kadın Efendi, Ayşe Dest-i Zer Müşfika (Kayıhan) Kadın Efendi, Saz-kar Hanımefendi, Peyveste Hanımefendi, Fatma Pesend Hanımefendi, Behice (Maan) Hanımefendi, Saliha Naciye Hanımefendi, Dürdane Hanım, Calibos Hanım ve Nazlıyar Hanım

5. Mehmed Reşad, Osmanlı Devleti'nin son padişahlarındandı. Eşleri Kam-res Kadın Efendi, Baş Kadın Efendi, Dürr-i And Kadın Efendi, Mihr-engiz Kadın Efendi, Naz-perver Kadın Efendi, Dil-firib Kadın Efendi, haremde yükselmiş, fakat devletin yıkılmasından sonra zor şartlar altında hayatlarını sürdürdüler.

Son Padişah 6. Mehmed Vahdeddin'in ise, 5 karısı vardı. Hiçbir zaman Valide Sultan olamayacak olan eşleri Emine Nazik-Edâ Kadın Efendi, Şadiye Meveddet Kadın Efendi, İnşirah Kadın Efendi, Nevvare Kadın Efendi ve son padişah eşi olan Nimet Nevzad Hanımefendi'ydi.