Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması Yönetmeliği
GÜVENLİK SORUŞTURMASI VE ARŞİV ARAŞTIRMASI YÖNETMELİĞİ
(14.2.2000 tarih ve 2000/284 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan
bu Yönetmelik 15.11.1990 tarih ve 20696 sayılı Resmi Gazete?de yayımlanmıştır.)
BİRİNCİ BÖLÜM
Genel Hükümler
Amaç
Madde 1 - Bu Yönetmeliğin amacı; yetkili olmayan kişilerin bilgi sahibi olmaları
halinde Devletin güvenliğinin, iç ve dış menfaatlerinin, ulusal varlığın ve
bütünlüğün zarar görebileceği veya tehlikeye düşebileceği bilgi ve belgelerin
bulunduğu bakanlıklar ile kamu kurum ve kuruluşlarının gizlilik dereceli birim
ve kısımlarını belirlemek, Türk Silahlı Kuvvetlerinde, emniyet ve istihbarat
teşkilatlarında, ceza İnfaz kurumları ve tutukevlerinde çalışacak personel hakkında
yapılacak güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasını düzenlemektir.
Kapsam
Madde2- Bu Yönetmelik; yetkili olmayan kişilerin bilgi sahibi olmaları halinde
Devletin güvenliğinin, iç ve dış menfaatlerinin, ulusal varlığın ve bütünlüğün
zarar görebileceği veya tehlikeye düşebileceği bilgi ve belgeleri, bunların
toplanmasını ve işlemini yürüten bakanlıklar ile kamu kurum ve kuruluşların
ilgili birim ve kısımlarının belirlenmesini, Türk Silahlı Kuvvetlerinde, emniyet
ve istihbarat teşkilatlarında, ceza İnfaz kurumlan ve tutukevlerinde çalışacak
personeli, âyrıca bakanlıklar ile kamu kurum ve kuruluşlarının yurtdışı teşkilatlarında
sürekli görevlendirilecek bütün personel için yapılacak güvenlik soruşturması
ve arşiv araştırmasının esas ve usullerini, bunu yapacak mercileri, hakkında
güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması yapılacak gizlilik dereceli yerlerde
çalışan kamu personeli ile meslek grupları ve üst kademe yönelicilerini kapsar.
Dayanak
Madde3- Bu Yönetmelik 26/10/1994 tarihli ve 4045 sayılı Kanunun 1 nci maddesine
dayanılarak çıkarılmıştır.
Tanımlar
Madde 4 - Bu Yönetmelikte geçen;
a) Gizlilik dereceli bilgi ve belgeler: Bakanlıklar ile kamu kurum ve kuruluşlarında
yetkili olmayan kişilerin bilgi sahibi olmaları halinde Devletin güvenliğini,
iç ve dış
menfaatlerini, ulusal varlığını ve bütünlüğünü zarara uğrayabilecek veya tehlikeye
düşürebilecek mesaj, doküman, rapor, araç, gereç, tesis ve yerler hakkında kayıt
edilmiş veya edilmemiş bilgi ve belgeleri,
b) Gizlilik dereceli birim ve kısım: Gizlilik dereceli bilgi ve belgelerin bulunduğu
bakanlıklar ile kamu kurum ve kuruluşlarındaki makam sıralamasını,
c) Gizlilik dereceli yer: Gizlilik dereceli mesaj, doküman, rapor, araç, gereç
ve tesisler ile korunmaması halinde iç ve dış menfaatlerin zarar görebileceği
materyallerin muhafaza edildiği, bulundurulduğu ve bunların korunması için güvenlik
tedbirleri alınmış olan her türlü dolap, kasa, oda ve sınırlandırılmış bölgeyi,
d) Gizlilik dereceleri: Yetkisiz kimselere açıklanması sakıncalı görülen bilgilerin
önem derecesine göre sıralanması ve adlandırılmasını,
e) Bilmesi gereken: Bir gizli evrakı veya dokümanı ancak görevinden dolayı öğrenen,
onu inceleyen, uygulayan ve korumaktan sorumlu bulunanları,
f) Arşıv araştırması: Kişinin kolluk kuvvetleri tarafından halen aranıp aranmadığının,
kolluk kuvvetleri ve istihbarat ünitelerinde ilişiği ile adli sicil kaydının
ve hakkında herhangi bir tahdit olup olmadığının mevcut kayıtlardan saptanmasını,
g)Güvenlik soruşturması : Kişinin kolluk kuvvetleri tarafından halen aranıp
aranmadığının, kolluk kuvvetleri ve istihbarat ünitelerinde ilişiği ile adli
sicil kaydının ve hakkında herhangi bir tahdit olup olmadığının yıkıcı ve bölücü
faaliyetlerde bulunup bulunmadığının, ahlaki durumunun, yabancılar ile ilgisinin
ve sır saklama yeteneğinin mevcut kayıtlardan ve yerinden araştırılmak suretiyle
saptanması ve değerlendirilmesini,
h) Mesaj: Açık veya kapalı olarak her türlü haberleşme araçlarıyla gönderilmek
üzere hazırlanmış bilgi veya haberleri,
i) Doküman: Mesaj dışında kalan her türlü yazılı. basılı veya teksir edilmiş
kitap, dergi, brosür, etüd, mektup. program, emir, mumlu kağıt, plan, harita,
film, fotoğraf, teyp ve video kaseti, manyetik bant, disket ve benzeri diğer
belgelerle kayıl edilmiş veya kayıt edilmemiş her türlü bilgi ve belgeleri içeren
materyalleri,
j) İstihbarat: Çeşitli kaynak ve araçlardan elde edilen haberlerin sınırlandırılması,
kaydı, kıymetlendirilmesi ve yorumlanmasından çıkarılan sonucu,
k) Yıkıcı ve bölücü faaliyet: Devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğünü
bozmayı, Devletin ve Cumhuriyetin varlığını tehlikeye düşürmeyi, temel hak ve
hürriyetleri yoketmeyi hedefleyen faaliyetleri,
l) Üst kademe yöneticileri: Bakanlıklar ile kamu kurum ve kuruluşlarının üst
kademelerinde görev alan ve genel devlet politikası içerisinde kuruma verilmiş
olan kamu hizmetlerinin sevk ve idaresinde yetkiyi haiz olup. sorumluluk taşıyan,
en üst düzeyde yönetsel politika konularında karar verme sorumluluğuna sahip
olan kuruluşun planlama örgütlendirme personel ve kadrolarını yönetme, denetimi
ve temsil gibi işlevlerini yapan en az genel müdür ve benzeri düzeyde kişileri,
ifade eder,
Gizlilik Derecelerinin Sınıflandırılması:
Madde 5-Gizlilik dereceleri aşağıda belirtildiği şekilde dört sınıfa ayrılır,
a) Çok gizli: Bilmesi gerekenlerin dışında diğer kişilerin bilmelerinin istenmediği
ve izinsiz açıklandığı takdirde Devletin güvenliğine, ulusal varlık ve bütünlüğe,
iç ve dış menfaatlerimize hayali bakımdan son derece büyük zararlar verecek
yabancı bir devlete faydalar sağlayacak ve güvenlik bakımından olağanüstü önemi
haiz mesaj, rapor. Doküman, araç, gereç, tesis ve yerler için kullanılır.
b) Gizli: Bilmesi gerekenlerin dışında diğer kişilerin bilmelerinin istenmediği
ve izinsiz açıklandığı takdirde Devletin güvenliğine, ulusal varlık ve bütünlüğe,
iç ve dış menfaatlerimize ciddi şekilde zarar verecek, yabancı bir devlete faydalar
sağlayacak nitelikte olan mesaj, rapor, doküman, araç, gereç, tesis ve yerler
için kullanılır.
c) Özel: İzinsiz açıklandığı takdirde, Devletin menfaat ve prestijini haleldar
edecek veya yabancı bir devlete faydalar sağlayacak nitelikte olan mesaj, rapor,
doküman, araç, gereç, tesis ve yerler için kullanılır.
d) Hizmete Özel: Kapsadığı bilgi itibarıyla çok gizli, gizli veya özel gizlilik
dereceleri ile korunması gerekmeyen fakat bilmesi gerekenlerden başkası tarafından
bilinmesi istenmeyen mesaj, rapor,doküman,araç, gereç, tesis ve yerler için
kullanılır.
Gizlilik dereceli birim, kısım ve görevler
Madde 6-Bakanlıktar ile kamu kurum ve kuruluşları; varsa, gizlilik dereceli
birim ve kısımlarıyla görevlerin neler olduğunu belirleyen gizlilik dereceli
yönergelerini(Değişik:2.3.2001 tarih ve 2001/2090 sayılı B.K.K., R.G.29.3.2001/24357)
yürürlüğe koyarlar ve güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasını yapacak makamlara
gönderirler.
İKİNCİ BÖLÜM
Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırmasını Yapacak Makamlar ve Uygulanacak
Esaslar
Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasını yapacak makamlar
Madde 7 - Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması, Milli İstihbarat Teşkilatı
Müsteşarlığı, Emniyet Genel Müdürlügü ve mahalli mülki idare amirlikleri tarafından
yapılır.
İçişleri Bakanlığı Kaçakçılık İstihbarat Harekat ve Bilgi Toplama Dairesi Başkanlığı'ndaki
bilgi kayıtlan ile Adalet Bakanlıgı Adli Sicil ve İstatistik Genel Müdürlüğü'ndeki
adli sicil kaydı, talepleri üzerine, güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasını
yapacak makamlar ile Türk Silahlı Kuvvetlerinin ilgili birimlerine verilir.
Hakkında güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması yapılacak personel
Madde 8- Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması; gizlilik dereceli birim
ve kısımlar ile askeri, emniyet, istihbarat teşkilatlarında ve ceza infaz kurumları
ve tutukevlerinde çalıştırılacak personel hakkında yapılır.
Emniyet Genel Müdürlüğü ve mahalli mülki idare amirlikleri güvenlik soruşturması
ve arşiv araştırmasını; bakanlıklar, kamu kurum ve kuruluşlarının gizlilik dereceli
birim ve kısımları ile yurt dışı teşkilatında ve askeri, emniyet, istihbarat
teşkilatlarında ve ceza infaz kununu ve tutukevlerinde çalıştırılacak personel
hakkında yapar.
Milli İstihbarat Teşkilatı Müsteşarlığı; Emniyet Genel Müdürlüğü ve mahalli
mülki idare amirliklerinin görev ve yetkileri saklı kalmak kaydıyla, güvenlik
soruşturmasını Milli İstihbarat Teşkİlalında, Türk Silahlı Kuvvetlerinin kadro
ve kuruluşlarında çalışacak personel ile bakanlıklar ve kamu kurum ve kuruluşlarının
gizlilik dereceli birim ve kısımlarının hiyerarşık olarak bağlı bulunduğu üst
kademe yöneticilerinden müsteşar, genel müdür, vali, büyükelçi ve müstakil birim
amirleri ile bunların yardımcıları ve ayrıca yurtdışı teşkilatında sürekle görevlendirilecek
bütün personel hakkında, arçiv araştırmasını ise sadece gizlilik dereceli birim
ve kısımlarda görev alacaklar ile bunların bu fıkrada sayılanlar dışında kalan
yöneticileri ve ceza infaz kurumları ve tutukevlerinde çalışacak personel hakkında
yapar.
(Değişik:28.9.200 tarih ve 2000/1391 sayılı B.K.K., R.G.18.10.2000/24204)Ayrıca,
müşterek kararname ile atanacak personelden hakkında güvenlik soruşturması yapılmamış
olanlar için Başbakanlıkça arşiv araştırması yaptırılır.
Milli İstihbarat Teşkilatı Müsteşarlığı ile Emniyet Genel Müdürlüğünün birbirlerinin
personeli hakkında yapacaklan güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasının
esas ve usulleri ile bu Yönetmeliğin uygulanmasında kullanılacak bilgi ve belgelerin
karşılıklı değişimi Başbakanın onayıyla yürürlüğe konulacak esaslar ile düzenlenir.
Türk Silahlı Kuvvetlerince yapılacak güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması
Madde9- Türk Silahlı Kuvvetlerinin kadro ve kuruluşlarında yer alacak personelin
güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması, Türk Silahlı Kuvvetlerince bu Yönetmeliğe
uygun olarak hazırlanacak yönerge uyarınca yapılır.
Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasının yenilenmesi
Madde10- Gerekli görülen hallerde ilgili bakanlıklar ile kamu kumm ve kuruluşları,
güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasının yenilenmesini isleyebilirler.
Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasında araştırılacak hususlar
Madde 11- Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasında kişinin içinde bulunduğu
ortam da dikkale alınarak;
a) Kimlik kontrolü, kimlik kayıtlarının doğruluk derecesi, uyrukluğu, geçmişte
yabancı bir devletin uyrukluğuna girip girmedigi,
b) Kolluk kuvvetleri tarafından halen aranıp aranmadığı, kolluk kuvvetlerinin
ve istihbarat ünitelerinin arşivlerinde bilgiler bulunup bulunmadığı, adlı sicil
kaydının ve hakkında bir tahdidin olup olmadıgı,
c) Yıkıcı faaliyellerde buiunııp bıılunmadığl ve 5816 sayılı Atatürk Aleyhine
İşlenen Suçlar Hakkında Kanuna ve Atatürk ilke ve inkılaplarına aykırı davranıp
davranmadığı,
d) Şeref ve haysiyetini ihlal edecek ve görevjne yansıyacak şekilde kumara,
uyuşturucuya, içkiye, paraya ve aşırı bir şekilde menfaatine düşkün olup olmadığı,
ahlak ve adaba aykırı davranıp davranmadığı,
e) Yabancılarla, özellikle hasım ve hasım olması muhtemel Devlet mensupları
ve temsilcileriyle ilgi derecesinin iç yüzü ve nedeni,
f)Sır saklama yeteneğinin olup olmadığı, araştırılır.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırmasında İzlenecek Yöntem
Yöntem
Madde 12- Bu Yönetmelik kapsamına giren bakanlıklar ile kamu kurum ve kuruluşlarınca
yaptırılacak güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasında aşağıdaki yöntem
izlenir:
a) Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması formundaki sorular nüfus kayıtlarında
yapılan tashih ve değişiklikler belirtilmek ve isimler açıkça yazılmak suretiyle
cevaplandırılır ve nüfus cüzdanı örneği noksansız olarak doldurularak istek
yazısı ekinde soruşturmayı yapan makama bildirilir.
b) Hakkında güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması yapılması istenilen kişiler
için kurum ve kuruluşunca Adalet Bakanlığı Adli Sicil ve Istatistik Genel Müdürlüğünden
sağlanan adli sicil kaydıyla ekteki formdan bir örneği kişinin nüfusa kayıtlı
olduğu il valiliğince, bir örneği ikamet ettiği il valiliğine, bir ömegi Emniyet
Genel Müdürlügüne, bir örneği de ilgisine göre Milli İstihbarat Teşkilatı Müsteşarlığına
gönderilir. Bir örneği de istekte bulunan kurum ve kuruluşun dosyasında saklanır.
Türk Silahlı Kuvvetlerince yaptırılacak arşiv araştırmalarında forma adli sicil
kaydının eklenmesi zorıınlu değildir.
c) Güvenlik soruştunnası ve arşiv araştırması yapılması istenilen ilgili makama
ulaşılmasından itibaren arşiv araştırması sonuçları en geç 30 gün, güvcnlik
soruşturması sonuçlan en geç 60 gün içinde cevaplandırılır. Soruşturma ve araştırma
sonucunu içeren bilgi ve belgeler ilgilinin güvenlik makamlarındaki dosyasında
asgari "gizli" gizlilik derecesinde saklanır.
d) Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasını isteyen makama, kişi hakkında
karar vermeye yeterli bilgiler aktarılır.
e) Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasının nasıl ve ne şekilde yapılacağı,
soruşturma ve araştırma yapmaya yetkili makamların görev talimatları ile belirlenir.
f) Mahalli mülki idare amirliklerince yapılmış olan güvenlik soruşturması vc
arşiv araştırmasında olumsuz durumu saptananların evrakının bir ömeği dosya
açılmak üzere Emniyet Genel Müdürlilğüne gönderilir.
g) Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasında olumsuz durumu saptananlarla
ilgili bilgiler Milli İstihbarat Teşkilatı Müsteşarlığı ve Emniyct Genel Müdürlüğünce
karşılıklı olarak birbirlerine aktarılır.
h) Milli İstihbarat Teşkilatı Müsteşarlığınca yapılacak güvenlik soruşturması
ve arşiv araştırması işlemleri, Türk Silahlı Kuvvetlerinin istemleri harici
doğrudan Başbakanlığa iletilir .
Gizliliğe Uyma
Maddel3-Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasının her evresinde kesinlikle
gizliliği uyulur. Soruşturma ve araştırma evre ve sonucu bilmesi gerekenlerden
başkasına açıklanmaz.
DÖRDÜNCÜ BÖLÖM
Çeşitli Hükümler
Sorumluluk
Madde 14-İlgili bakanlık ile kamu kurum ve kuruluşlarının amirleri güvenlik
soruşturması ve arşiv araştırmasını bu Yönetmelik hükümlerine göre yaptırmaktan
sorumludurlar.
Değerlendirme
Madde 15-(Değişik:2.3.2001 tarih ve 2001/2090 sayılı B.K.K., R.G.29.3.2001/24357)
Yaptırılan güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması sonucunda elde edilen
bilgilerin olumsuz olması halinde, kişinin gizlilik dereceli birim, kısım ve
gizlilik dereceli yerler ile askeri, emniyet ve istihbarat teşki1at1arı, ceza
infaz kurumları ve tutukevlerinde çalıştırılıp çalıştırılmamaları, yer değiştirerek
bu görevlere devam edip etmemeleri gibi hususları incelemek ve sonucunu sorumlu
amirin takdirine sunmak üzere; bakanlıklarda müsteşarın, diğer kamu kurum ve
kuruluşlarında en üst amirin, üniversitelerde rektörün, illerde valinin başkanlığında,
personel birim amiri, hukuk müşaviri ve varsa güvenlik işlerinden sorumlu birim
amirinden oluşan "Değerlendirme Komisyonu" kurulur. Başbakanlıkta
kurulacak Değerlendirme Komisyonu Müsteşar veya görevlendireceği müsteşar yardımcısının
başkanlığında, Kanunlar ve Kararlar Genel Müdürlüğü ile Personel ve Prensipler
Genel Müdürünün katılımıyla oluşur. Türk Silahlı Kuvvetlerinde ise bu Komisyonun
oluşumu kendi yönergeleri ile belirlenir. Değerlendirme Komisyonunun çalışma
tutanakları ve kararları gizlidir.
Yürürlükten kaldırılan hükümler
Madde 16- 8/3/1990 tarihli ve 90/245 sayılı Bakanlar Kunılu Karan ile yürilrlüge
konulan Güvenlik Soruşlurması Yönetmeliği yürürlükten kaldırılmıştır.
Geçici Madde 1-(Değişik:2.3.2001 tarih ve 2001/2090 sayılı B.K.K., R.G.29.3.2001/24357)
Bu Yönetmeliğin 6 ncı maddesinde öngörülen yönergeler 1/7/2001 tarihine kadar
yürürlüğe konulur.
Geçici Madde 2 - Bu Yönetmelik hükümleri uyarınca güvenlik soruşturması ve arşiv
araştırması yapılacak olanlar dışında kalanlar hakkında, 26/10/1994 tarihli
ve 4045 sayılı Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten önce yapılmış bulunan güvenlik
soruşturması ve arşiv araştırması sonucunda ilgililerin dosyasına konulmuş olan
ve mahkemelerce verilen cezalara ilişkin adli sicil kayıtları dışındaki kayıt
ve fişler ilgilinin başvurusu aranmaksızın dosyasından çıkartılır ve imha edilir.
Geçici Madde 3- Bu Yönetmelik hükümlerine göre güvenlik soruşturması ve arşiv
araştırması yapılacak olanlar hakkında daha önce yapılmış olan güvenlik soruşturması
ve arşiv araştırması sonuçları geçerliliğini korur.
Yürürlük
Madde 17 - Bu Yönelmelik yayımı tarihinde yürilrlüge girer.
Yürütme
Madde 18 ?Bu Yönetmelik hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür.