Anayasa Mahkemesinden üst kademe kamu yöneticilerine dair önemli karar

ANAYASA MAHKEMESİNİN ÜST KADEME KAMU YÖNETİCİLERİ HAKKINDAKİ KARARI

Bu yazımızda, Anayasa Mahkemesi'nin üst kademe kamu yöneticilerinin atanma usul ve esaslarını düzenleyen 3 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi hakkındaki 1 Aralık 2023 tarihli ve 32386 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren 11/10/2023 tarihli Kararı incelenecektir. Kararın gerekçelerinin çok sayıda mevzuat maddesine atıfta bulunması sebebiyle kısa özetler halinde karar gerekçeleri açıklanacaktır.

Anayasa Mahkemesi, üst kademe kamu yöneticileri hakkındaki 3 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi konusunda bazı unvanların bu CBK ile atanması, Kanun ve CBK arasında uyuşmazlık olduğu veya aynı konuda birden fazla düzenleme olması konusunda hangisinin uygulanacağı, bu CBK'ya ekli (II) sayılı cetvelde yer alan unvanların iptali konusunda, CBK ile sözleşmeli yönetici çalıştırılması hususunda ve bazı önemli konularda çarpıcı bir karara imza atmıştır!

-3 sayılı CBK'ya ekli (II) sayılı cetvelde yer alan unvandakilerin atanmasında Cumhurbaşkanı onayıyla atama yapıldığından münhasıran Cumhurbaşkanına ait olması gereken atama yetkisinin tek başına kullanılamayacağı göz önüne alınarak bunların üst düzey kamu yöneticisi olmadığı gerekçe gösterilerek Anayasanın 104 üncü maddesinde Cumhurbaşkanına tanınan üst düzey kamu yöneticilerini atama yetkisi kuralına aykırılık sebebiyle bu hükmün iptali talep edilmiştir.

-3 sayılı CBK'nın eki (II) sayılı cetvelde yer alan Spor Müşavirlerinin atanmasında aynı zamanda 3289 sayılı Gençlik ve Spor Hizmetleri Kanununda da atamaya ilişkin hususlar yer almaktadır. Dava konusu CBK hükmü olmasa dahi Kanunda atama yetkisi yer almaktadır.

-İlgili kuruluşlar daha önce 3046 sayılı Kanunda tanımlanmışken 4 sayılı CBK'da ilgili kuruluşlara yer verilmemiştir. Ancak Kamu İktisadi Teşekkülleri de Bakanlık ilgili kuruluşları arasında yer almaktadır.

-KİTlerin mevzuatı 233 ve 399 sayılı KHK'dır. Bu mevzuatlarda da 399 sayılı KHK'ya ekli (I) sayılı cetveldeki unvanlara yönetim kurulu kararıyla atama yapılacağı hükme bağlanmıştır. KİT'lerin I. Hukuk Müşavirleri de bu kapsamdadır.

-Dolayısıyla 3 sayılı CBK eki (II) sayılı cetvelde yer alan KİT Hukuk Müşavirleri de bu CBK olmasa dahi 399 sayılı KHK'nın ilgili hükmü gereğince ataması yapılabilmektedir. Aynı şekilde dava konusu kural KHK'da açıkça düzenlenen bir konuya ilişkindir.

-Bu sebeple, kural, Spor Müşavirleri ve I. Hukuk Müşavirleri (Bakanlık bağlı, ilgili ve ilişkili kuruluşları) satırları yönünden Anayasanın 104 üncü maddesine aykırı görülerek iptalinin gerektiği belirtilmiştir.

-3 sayılı CBK'ya ekli (II) sayılı cetvelin kalan kısmı yönünden incelemede ise Anayasanın 104 üncü maddesine aykırı herhangi bir aykırılık görülmemiştir.

-Üst kademe kamu yöneticilerinin belirlenmesinde zorluk bulunduğu Mahkemenin daha önceki kararlarında da açıkça görülmektedir. Ancak yeni hükümet sistemiyle birlikte Anayasada yer alan üst kademe kamu yöneticileri kavramının belirlenmesi zorunlu hale gelmiştir.

-Kurum içerisinde yönetim yetkisine sahip olmakla birlikte politika belirleme sürecine katılmayan, bu politikaları uygulayan, kamu politikalarının tayininde sadece istişari nitelikte rol üstlenen kişileri Mahkeme daha önceki kararıyla üst düzey kamu yöneticisi saymamaktadır.

-CBK'nın eki (II) sayılı cetvelde, Başkan ve Yönetim Kurulu üyeleri gibi üst kademe yönetici olarak değerlendirilen unvanlar olduğu gibi, müfettiş, hazine kontrolörü, sayıştay savcısı ve daimi temsilci yardımcıları gibi diğer unvanlar da bulunmaktadır. (Belirlilik ilkesine aykırılık)

-Aynı CBK'da kurumların yurtdışında görevlendirilecek personelinin de Cumhurbaşkanınca çıkarılacak Yönetmelikle seçiminin, atanmasının ve özlük işlerinin düzenleneceği belirtilmiştir. Bu CBK'da üst kademe yöneticisi sayılmayan daimi temsilci yardımcısı gibi unvanlar da bulunmaktadır.

-Aynı CBK'nın eki (I) sayılı cetvelde yer alan en üst düzey kamu görevlilerinin 657 sayılı Kanun ve diğer Kanun hükümlerindeki sözleşme hükümlerine bağlı olmaksızın sözleşmeli olarak çalıştırılacağı hükmünün CBK ile düzenlenmesi hususunun Anayasaya aykırı olduğu, Kanuni düzenlemeyle sözleşmeli personel çalıştırılması gerektiği belirtilmektedir.

-Ayrıca bu hususta 375 sayılı KHK'da da hüküm olduğundan aynı konuda Kanun ve CBK arasındaki uyumsuzluklarda Kanun hükmünün uygulanması gerektiğinden bu hususun da iptali gerekmektedir. KHK'nın açıkça düzenlediği bir konuda CBK ile düzenleme yapılması uygun görülmemektedir.

-Öte yandan sözleşme ücreti, kamu görevlisi olmayanlar arasından atananların görevden alındığında bunlara tazminat ödenmesi vb. konular Anayasa Mahkemesinin çeşitli kararlarında mülkiyet hakkı kapsamında değerlendirilmektedir. Dolayısıyla CBK ile düzenlenemez.

-Anayasada CBK ile yürütme yetkisine ilişkin konular düzenlenmelidir. Bu sebeple yürütme yetkisi dışındaki bir konuda CBK ile düzenleme yapılmaması gerekmektedir.

-3 sayılı CBK yürürlüğe girmeden önce atanan ekli (I) sayılı cetveldeki unvandakilerinde görev süresini Cumhurbaşkanının görev süresiyle sınırlı hale getiren uygulama da hak kaybı bakımından aykırı görülmektedir.

-Bu CBK'da görev süresi dolmadan görevden alınabilen yöneticiler arasında üst kurulların yöneticileri de yer almaktadır. Ancak bu kurumları özerkliği gereğince ve kendi teşkilat kanunlarında ilgili yöneticilerin görev süresi dolmadan görevden alınamayacağı belirtildiğinden bu hususta CBK'da yer alan düzenleme de aykırı görülmektedir.

Bu gerekçelerle,

-3 sayılı CBK'nın eki (II) sayılı cetvelde yer alan kadrolara Cumhurbaşkanı onayı ile atama yapılması ibaresinin iptaline,

- Bu CBK'nın eki (II) sayılı cetvelde yer alan I.Hukuk Müşavirleri ve Spor Müşavirleri' nin iptaline,

-Bahsedilen cetvelin kalan kısmı yönünden konu bakımından yetki yönünden Anayasa'ya aykırı olmadığına ve iptal talebinin reddine,

-Bahsedilen cetvelin kalan kısmının içeriği itibarıyla Anayasaya aykırı olduğuna ve iptaline kararın resmi gazetede yayımlanmasından itibaren dokuz ay sonra yürürlüğe girmesine,

-Yurtdışı teşkilatında daimi bir göreve atanacak kamu görevlilerinin seçimi, atanması, çalışma usül ve esasları ile disiplin ve diğer özlük işlerine ilişkin usül ve esaslar Cumhurbaşkanınca çıkarılacak yönetmelikle belirlenir ibaresinin konu bakımından yetki yönünden Anayasaya aykırı olduğuna ve iptaline kararın resmi gazetede yayımlanmasından itibaren dokuz ay sonra yürürlüğe girmesine,

-657 sayılı Kanun ve diğer kanunların sözleşmeli personel çalıştırılmasına ilişkin hükümlerine bağlı olmaksızın sözleşmeli personel çalıştırılmasıyla ilgili kısmın konu bakımından yetki yönünden Anayasaya aykırı olduğuna ve iptaline,

-Bu CBK ya göre sözleşmeli çalıştırılacakların sözleşme ücretlerinin Cumhurbaşkanı tarafından belirlenmesi bölümünün konu bakımından yetki yönünden Anayasaya aykırı olduğuna ve iptaline, kararın resmi gazetede yayımlanmasından itibaren dokuz ay sonra yürürlüğe girmesine

-Kamu görevlisi olmayanlar arasından atanan sözleşmeli yöneticilere görevden alındığında ödenecek tazminat miktarı vb. ile ilgili hususların konu bakımından yetki yönünden Anayasaya aykırı olduğuna ve iptaline kararın resmi gazetede yayımlanmasından itibaren dokuz ay sonra yürürlüğe girmesine,

- Bu Cumhurbaşkanlığı Kararnamesine ekli (II) sayılı cetvelde yer alan kadro, pozisyon ve görevlerde bulunmakta iken görevden alınanlardan; daire başkanı kadro ve pozisyonunda bulananlar ile genel müdürden daha alt düzeydeki kadro, pozisyon veya görevlerde bulunanlar ve taşra teşkilatında il müdürü ve bölge müdürü kadro, pozisyon ve görevlerinde bulunanlardan görevden alınanların atanacağı ünvanlar hakkındaki iptal talebi konusunda karar verilmesine yer olmadığına,

-Üst kademe kamu yöneticileri hakkında bu CBK ile düzenlenen hususlara ilişkin olarak, diğer mevzuatın bu CBK'ya aykırı hükümlerinin uygulanmayacağı ibaresinin konu bakımından yetki yönünden Anayasaya aykırı olduğuna ve iptaline,

-Bu CBK'nın yürürlüğe girmesinden önceki üst kademe yöneticilerinin (ekli I sayılı cetveldeki) de Cumhurbaşkanının görev süresiyle sınırlı görev yapacağına dair ibarelerin de konu bakımından yetki yönünden Anayasaya aykırı olduğuna ve iptaline karar verilmiştir.