Refakat izninde 6 ay sınırı aşılabilir mi?

Memurlara ücretli refakat izni verilmesine ilişkin düzenleme 657 sayılı Kanunda 2011 yılında yapılan kapsamlı değişiklikler bağlamında yürürlüğe girdi. Devlet Memurları Kanunu'nun 105. maddesinin son fıkrasında, "Ayrıca, memurun bakmakla yükümlü olduğu veya memur refakat etmediği takdirde hayatı tehlikeye girecek ana, baba, eş ve çocukları ile kardeşlerinden birinin ağır bir kaza geçirmesi veya tedavisi uzun süren bir hastalığının bulunması hallerinde, bu hallerin sağlık kurulu raporuyla belgelendirilmesi şartıyla, aylık ve özlük hakları korunarak, üç aya kadar izin verilir. Gerektiğinde bu süre bir katına kadar uzatılır." denilmektedir.

Devlet Memurlarına Verilecek Hastalık Raporları İle Hastalık Ve Refakat İznine İlişkin Usul Ve Esaslar Hakkında Yönetmelik ile de uygulama esasları belirlenmiştir. Yönetmeliğin 10. maddesinde, "(1) Memurlara 657 sayılı Kanunun 105 inci maddesinin son fıkrası uyarınca izin verilebilmesi için memurun;

a) Bakmakla yükümlü olduğu ana, baba, eş ve çocuklarından birinin,

b) Bakmakla yükümlü olmamakla birlikte refakat edilmediği takdirde hayatı tehlikeye girecek ana, baba, eş ve çocuklarıyla kardeşlerinden birinin,

ağır bir kaza geçirdiğinin veya tedavisi uzun süren bir hastalığı bulunduğunun sağlık kurulu raporuyla belgelendirilmesi zorunludur.

(2) Birinci fıkra çerçevesinde düzenlenecek ve refakat sebebiyle izin verilmesine esas teşkil edecek sağlık kurulu raporunda; refakati gerektiren tıbbi sebepler, refakat edilmediği takdirde hayati tehlike bulunup bulunmadığı, sürekli ve yakın bakım gerekip gerekmediği, üç ayı geçmeyecek şekilde refakat süresi ve varsa refakatçinin sahip olması gereken özel nitelikler yer alır. Gerekli görülmesi halinde üç aylık süre aynı koşullarda bir katına kadar uzatılır.

(3) Aynı kişiyle ilgili olarak aynı dönemde birden fazla memur refakat izni kullanamaz.

(4) Aynı kişi ve aynı vakaya dayalı olarak verilecek refakat izninin toplam süresi altı ayı geçemez.

(5) İzin süresi içinde refakati gerektiren durumun ortadan kalkması halinde memur iznin bitmesini beklemeksizin göreve başlar. Bu durumda veya izin süresinin bitiminde, göreve başlamayan memurlar izinsiz ve özürsüz olarak görevlerini terk etmiş sayılarak haklarında 657 sayılı Kanun ve özel kanunların ilgili hükümlerine göre işlem yapılır.

(6) Refakat izni kullanılırken memurun aylık ve özlük haklan korunur." hükümleri yer almaktadır.

Yukarıda yer alan dördüncü fıkra hükmü önemli. Refakat iznine konu olan bakıma muhtaç kişinin birden fazla memur yakını olsa hepsi ayrı ayrı 6 ay izin kullanamıyor, hepsinin kullanabileceği toplam izin süresi 6 ay. Ancak bakıma muhtaç kişinin hastalığı farklılaşır yeni hastalık için refakat izni verilmesine ilişkin koşullar oluşursa yeniden 6 ay izin hakkı doğabilir.

Memurlara paralel olarak 2018 yılında yapılan bir düzenleme ile sözleşmeli personele de refakat izni hakkı geldi. Sözleşmeli Personel Çalıştırılmasına İlişkin Esasların 9. maddesine eklenen fıkra ile sözleşmeli personelin de refakat izni hakkından yararlanması sağlandı. Ancak memurlardan farklı olarak izin süresi azami 6 ay değil 3 ay olarak belirlendi.

Bilindiği üzere 2023 yılında 657 sayılı Kanuna eklenen geçici 48. maddeye dayalı olarak sözleşmeli personel isteğe bağlı olarak memur kadrolarına geçirilmiştir. Kadroya geçmeden önce azami üç ay olan refakat iznini kullanan sözleşmeli personel kadroya geçtikten sonra memur için 6 ay olarak uygulanan refakat iznini aynı yakını için talep edebilir mi?

Mevcut mevzuat hükümlerine göre memur için verilecek refakat izninin 3 ay artı 3 ay olmak üzere toplamda 6 ay ile sınırlandırıldığı, geçici 48. madde ile sözleşmeli statüde geçen hizmetlerin memuriyette geçmiş gibi sayıldığı dikkate alındığında sözleşmeliden memur kadrosuna atananların izin hakkı 3 aydan 6 aya çıkmış durumdadır. Sözleşmeli olduğu dönemde 3 ay refakat izni kullanan bu durumdaki personele sağlık kurulu raporuna dayalı olarak 3 ay daha refakat izni verilmesi gerekmektedir. Ancak bakım ihtiyacı bulunan kişi için birden fazla yakını tarafından toplamda 6 izin kullanılmış ise bu süre aşılamayacağından, bu durumda memur kadrosuna atanmış olma gerekçe gösterilerek refakat izni talep edilmesi halinde izin verilemeyeceğini değerlendirmekteyiz.