Ette tartışma bitmiyor: halelerde pazarlık yöntemi kamu maliyetini artırıyor

Ekonomim'den Hüseyin Gökçe'nin haberine göre Ankara Sanayi Odası (ASO) Yuvarlak Masa toplantılarının konugu 33 numaralı Hazır Yemek Sanayi Komitesi oldu.

Tum sektorlerde oldugu gibi eleman sıkıntısından yakınan yemek sanayicilerinin sektorel sorunları ise basta et olmak uzere hammadde fiyatlarının yuksekligi ve hammaddeye erisimde yogunlasıyor. Yanı sıra kamu ihalelerinde fiyat farkı sisteminde yasanan sorunlar one cıkarken, pazarlık usulunun istisnai durumlarda uygulanması gerekirken, genel yontem haline geldiginin de altı cizildi. Sektor temsilcileri, hazır yemek sanayinin de tesvik belgeli yatırımlar kapsamına alınmasını isterken sunları soylediler:

Reva Yemek Gıda San. ve Tic. A.S Yonetim Kurulu Baskanı Hakan Bozkurt "ESK et satısları marketlerle sınırlı olmamalı"

Piyasa ekonomisinin kuralları icerisinde sektorde rekabet sartlarını yerine getirmeli, genis kitlelere hizmet sunmalıdır. ESK'nın et satıslarının marketlerden ibaret olmaması, kucuk-orta ve buyuk isletmelerin toplam kırmızı et uretimi icerisindeki payının arttırılması icin calısmalar yapması gerekmektedir.

ESK hayvan ithalatını ve dagıtımını sadece kendisi yapıyor, ozel kisi ve sirketlere ithalat izni vermiyor.

Turkiye 14 yıldan beri kesintisiz olarak canlı hayvan ve kırmızı et ithalatı yapıyor. Her bakan doneminde farklı yontemlerle ithalat yapıldı. Bu ulkede her gun 7 milyonun uzerinde kisi hazır yemek tuketiyor. Yemegimizde et olmama ihtimali yoktur. Bizler sadece Et ve Sut Kurumuna yogunlasıyoruz. Ithal ettigi etten talep yaptıgımızda, talebimizi karsılamamaktadır.

Nasıl baska bir sektor, ihtiyacı olan urunu Cin'den getirebiliyorsa, kırmızı eti de uygun kosullarda, gerekli sartları tasımak kosuluyla bizim de getirebilmemizin yolu acılmalıdır.

Ihbar tazminatı uzerinden gelir vergisi ve damga vergisi kesilmektedir. Burada beklentimiz ihbar tazminatlarına da tavan sınırı konulmasıdır.

Ayrıca Hukumetin kıdem tazminatı fonu hususunda calısma yapmasını beklemekteyiz.

Yıldız Yemek Sanayi ve Ticaret Ltd.Sti YKB Adnan Keskin: "Sartnameye uygun uretim yapmayan firmalar siyaseten korunuyor"

1990 yılından beri sektor icerisindeyim, sektorun en eskilerinden birisiyim.

Sektorumuzdeki en onemli sorunlardan birisi ihaleler ve ihalelerdeki fiyatlar. Zaten Turkiye'deki en buyuk sorunlardan birisi Kamu Ihale Kanunu'nun yuzlerce defa degismesi. Yasa icerisinde cok ciddi bosluklar var, o nedenle ihaleleri istedikleri kisilere verebiliyorlar.

Firma, ihaleyi dusuk fiyata alıyor, kamu kurumuna ihale hizmeti baslıyor, ihale hizmetinde ihale sartnamesine uygun sekilde ve gramajlarda uretim yapmıyor. Nedeni: Firmaların siyasallasması. Gerekli uretimi yapmıyor, hizmeti vermiyor fakat kurum o ihaleyi alan firmanın uzerine gidemiyor cunku siyasi.

"Et yıgılmıs durumda fiyatı yukseltmek için piyasaya sunmuyorlar"

Evet, et yıgılmıs durumda fakat besiciler piyasada fiyatları yukseltmek icin malı kesip piyasaya surmuyor. Simdi besiciler ellerini kollarını sallayarak, malları dolu, malı kestirmiyorlar, kestirmedikleri icin fiyatlar cok ciddi sekilde sismis durumda. Dunyadaki et fiyatları ile Turkiye'deki et fiyatlarını doviz 35 lira olmasına ragmen lutfen bir karsılastırın. Su an karkas 350 lira. Pirzola 900 lira. Dunyanın hicbir yerinde boyle bir fiyat sişirmesi yok. Yurt dısındaki et fiyatları 4 Euro.

Turkiye'de asgari ucretin yuz- de 50 arttıgı, gıda malzemele- rinin yuzde 300'e yakın arttıgı donemlerde enflasyon rakamı acıklanıyor, yuzde 55. Biz firmaya fiyat artısına gidiyoruz, "Devlet yuzde 55 acıklamıs, ben sana yuzde 55 yapabilirim" diyor.

Su an bizim sektorden et al- mak isteyenler toptancı etcilere muracaat ediyor, vallahi billahi hicbir toptancı yemekciye et vermiyor. 2 milyon limitiniz var, bankaya gidiyorsun banka "Kullandırmıyorum." diyor. Burası muz cumhuriyeti mi?

"Ithal hayvanın kesimi için sure ust sınırı getirilmeli"

Bana, organize sanayi bolgesine "Arsa tahsis ettim size, iki sene icerisinde yuzde 25'ini bitirmezsen tahsisini geri alırım, iptal ederim." diyor. Hayvanda da "Ithal ettikten sonra uc ay icerisinde kesmek zorundasın." demesi lazım. Bak o zaman et fiyatları ne oluyor, dunya fiyatlarına geliyor mu gelmiyor mu?

Mademki ulkede eti urettiremiyorsunuz, et ithalatının her- kes tarafından yapılabilecek sekle getirilmesi lazım. Bu standardı devlet belirlesin, ona gore ithalat yapılsın.

"Bankalar bankacılık yerine tefecilik yapıyor"

Modern tefeci bunlar. Bankalar bankacılık yapmıyor, tefecilik yapıyor zaten. Ceki goturuyorsunuz su an, cekin uzerinden faktoring gibi geriye dogru hesapladıklarında yaklasık 10 puan, 15 puan daha fazla bankaya kalıyor. Size 2 milyon liraya karsılık vadesine gore 1 milyon 600 bin lirayı veriyor, onu kullanıyorsunuz.

Ayrıca bankalar elinizdeki ceklerden garantili olanları alıyor. Saglam olanları seciyor ona gore kredi kullandırıyor.

"Asgari ucret belirlenirken diğer yükselişler de hesaplanmalı"

Asgari ucret artırılırken diger rakamların da yukselecegini hesaplamak lazım. Secimden kaynaklandı hep bunlar zaten. Adam asgari ucret 1.000 lirayken 400 liraya oturuyordu, asgari ucreti 1.500 lira yapınca kira 1.250 lira oldu. Bende 50 bin liraya calısan bircok ascı var. Universitede 2 cocugu okuyor, o adamın 50 bin liraya gecinmesi mumkun degil.

EMML Restoran Turizm Tic.Ltd.Sti Genel Muduru Mustafa Nafiz Turk: "Maliyet kaynaklı fiyat degişim geregine kimseyi inandıramıyoruz"

Biz son tuketicilere hizmet veren restoranlar zinciriyiz. Toplu yemek ihalelerine girmiyorum ama genel olarak butun arkadaslarımızın anlattıkları gibi, personel sıkıntısı bizde de had safhada. Kendi yetistirdigimiz personelleri de diger firmalar daha fazla maas teklif ederek transfer ediyor.

Pandemide kapalı kaldıgımız donem ve sonrasında kredi temininde buyuk sıkıntılar yasadık. Yasanan donemin "mucbir sebep" sayılacagı ve yasanan sı- kıntıların duzeltilecegi soylenmesine ragmen hicbir sey duzelmedi.

Bizim yasadıgımız enflasyon ile piyasada yasanan enflasyonun arasında cok fark var. Yani her hafta fiyatlar degisiyor, hicbir sekilde biz bunları fiyatlara yansıtamıyoruz. Gelen insan sayısı azaldıgı gibi tuketim de her gecen gun azalmaktadır.

Restoranlar ve kafeler icin fiyat tabelaları asılması, fiyatlı menuler bastırılması ve musteriye bunların sunulması icin genelge yayınladılar. Bu uygu- lamaları gerceklestirebilmemiz icin de yeterli sure verilmeden denetlemeler baslatıldı.

Ellerindeki genelgeleri bile anlamayan yetisiz kisilerce denetlendik. Bazı isletmeler ceza odemek zorunda kaldı.

Ayrıca artan maliyetlerden dolayı fiyatı degistirmemiz gerektigine kimseyi inandıramıyoruz, hep durduk yere zam yapılıyor zannediliyor. Duzenli olarak butun gıda urunlerini bizler de zamlı fiyatlar ile alıyoruz ama her aldıgımızda daha farklı, her ay daha farklı olarak.

Alkollu ickilere her yıl ocak ve temmuz aylarında yapılan OTV artısları da sektoru cok olumsuz etkiliyor. Oysa en fazla dolaylı verginin toplandıgı ve en fazla denetlenen sektoruz. Cogu isletme KDV ve vergi oduyor, issizligin azalmasına yardımcı oluyor. Destek olunmadıgı gibi bi- zim onumuz kesiliyor maalesef.

Feslegen Toplu Yemek Hizmetleri Ltd. Sti Genel Muduru Hasan Toral: "Ihaleni iptal ettiririm diyen itirazcı firmalar turedi"

Sirket olarak sehir hastaneleri, kamu hastaneleri, ozel kolejler ve fabrikalar gibi kurumların yemek hizmetlerini veriyoruz.

Kamu ihalelerinde ihalelere girdiginiz zaman "dokumana itiraz" diye bir durum var. Son zamanlarda itirazcı firmalar diye adlandırılan firmalar turedi piyasada. Bu firmalar sektorumuze ve kamuya ciddi zararlar vermektedir. Soyle ki; Bir ihaleye gireceksiniz, itirazcı firma bu ihalenin dokumandaki eksikliklerine itiraz ediyor. Ihaleyi biz alırsak diyor ki: "Bana bu kadar bedel vermezsen ben senin ihaleni iptal ettiririm."

Ihalelerin iptal olması sebe- biyle dort yıldır pazarlık ihaleleriyle devam eden kamu hastaneleri var. Dort yıl pazarlık ihalesiyle gitmesi demek, ka- munun cok buyuk zararı demek cunku acık ihalede ornek veriyorum 100 lira fiyat veriyorsan, pazarlık ihalesinde bu isler en az 150 TL'den gidiyor.

Bununla ilgili cozum onerimizde, dokumana itiraz surelerinin ilan suresine itirazlarla aynı surede olması gerekiyor.

"Su anda pazarlık usuluyle ihale yapılamaz"

Ihale Kanunu degisikligiyle ilgili hazırlıklar olduguna yonelik bilgiler var. Istisna ihaleleriyle ilgili... Bizim sektorde Milli Savunma Bakanlıgının ihaleleri sadece istisna olarak yapılıyor.

Aslında Su anda da pazarlık ihaleleri yapılamaz. Normalde ongorulmeyen bir durum icin yapmanız gerekiyor.

"Onceden ayarlayan ihaleyi alıyor"

Bir de ihalelerde yeterlilik kriterleri belirleniyor. Ornegin, X Ilinde kamu hastanesi ihaleye cıkıyor, ihalede TSE 13075, TSE 8985 gibi belgeleri olan mutfaga sahip olma sartı getiriyor. Sizin X ilinde bir mutfagınız olması lazım. Burada nasıl rekabeti saglayacaktır? Mumkun degil. Orada bunu onceden ayarlayan firma bu ihaleyi alıyor zaten.

Zaten bir tane mutfak var o ilde sen onu nasıl kiralayıp da o ihaleye katılacaksın. Aslında boyle bir sey de yok kanunda. Bu durumu itirazlar da cozmuyor.

"Tum hastane ihalelerinde aynı gramaj aranmalı"

Ankara'da ve Konya'daki fizik tedavi hastanelerinde yemek yiyen hastanın aynı yemegi yedigi ortamda tas kebabını yaparken bir idare 150 gram et yazıyor, Ankara'da 90 gram et yazıyor. Keyfi bir uygulama var.

Buradan Saglık Bakanlıgına "81 ildeki hastanelerde tek tip gramaj listesi, tek tip bir sartname cıkartın" diyoruz.

Bir de su anda 1 yılın uzerindeki yemek ihalelerinde fiyat farkı zorunlu. Su an boyle bir enflasyon ortamında onumuzdeki 1 ayı goremiyoruz. 1 yılın ustundeki fiyat farkı zorunlulugunun en azından 3 aya indirilmesi gerektigini dusunuyoruz.

Diger bir sorun ozellikle Sehir hastanelerinde 5 yıl once 10 TL yemek fiyatı verdiniz. Bu fiyat her yıl sonunda fiyat farkı formulune gore arttırılıyor.

Formul baslangıc fiyatına gidiyor yani. Ben sahsım adına bolgesel asgari ucretin bu ulke icin dogru oldugunu dusunuyorum. Kıdem tazminatı fonunun da mutlaka olmazsa olmaz oldugunu dusunuyorum.

Akpınar Kurumsal Yemek ve Gurmen Hazır Yemek Firma Kurucusu Fikret Akpınar: "Yıllardır haksız rekabetin onune gecemedik"

Kalifiye personel sıkıntımız cok fazla. Son on yıldır, bu sek- torde calısacak eleman yetismiyor, emeklilerle ya da eski elemanlarla calısıyoruz. Meslek liselerinin halk gozunde oneminin azalmıs olması bu sıkıntıyı karsımıza cıkarmıstır.

Yıllardır haksız rekabetin onüne gecemedik. Biz bu sektorde, profesyonel olarak ve sektorun gerektirdigi son teknolojileri kullanarak, 1200 m2 alanda ure- tim yapmaktayız. Fabrikada yetkin idarecilerin yanında Gıda Muhendisi ve diyetisyen calıs- tırmaktayız. Sektorde merdiven altı olarak anılan firmalar bulunmakta ve bu durum baslı basına ciddi bir sorun teskil etmektedir. Insan saglıgını olumsuz etkileyecek duzeyde hijyenik olmayan ortamlarda guvenilirligi belli olmayan gıdalarla yapılan yemekler, kayıt dısı egitimsiz kacak isci calıstırma gibi haksız rekabet unsurları sozkonusu.

Sadece kayıtlı olan firmalar denetleniyor. Merdiven altı, kayıtsız olan firmalar denetlenmiyor ve bunlar faaliyetlerine daha dusuk maliyetlerde devam ediyor. Bu da haksız rekabete sebep oluyor.

"Tagsislere uygulanan cezalar caydırıcı olmuyor"

Tarım Bakanlıgı ile yapılan go- rusmelerde ruhsat verilirken mutfagın denetlenmesi esnasında sektorden bir bilirkisinin de bulunmasının gerekliligi hususunda oneride bulunduk. Bu se- kilde yapılacak olan denetim daha yeterli ve yararlı hale gelecektir. Sektorde yetersiz denetim, yaptırımı dusuk cezalar ve kayıt dısı calısmalar var. Gıda sektorundeki tagsislere uygulanan cezalar caydırıcı olmuyor.

"Tesvik belgeli yatırımlar kapsamına girmek istiyoruz"

Kamu kurumlarında yapılan islerde sorunlar bulunmaktadır. Sektorumuz gun gectikce dusuk karlılık karsısında erimektedir. Aslında zarar goren isini dogru ve duzgun yapan firmalar ve saglıklı yemek hizmeti almak isteyen halktır diyebiliriz.

Hazır yemek sektoru ciddi yatırım ve emek gerektiren istihdam saglan onemli bir sektordur. Reel sektore verilen destekler gibi bizler icin de devletin destek vermesi sektorun gelisimini hızlandıracaktır. Bizler de tesvik belgesi kapsamında yatırım yapmak istiyoruz ancak sektorumuz desteklenen sektorler arasında olmadıgı icin tesvik belgesi alamıyoruz. Gıda firmaları basvuruyor ancak hazır yemek firmaları tesvik icin basvuramıyor. Bunun saglanmasını istiyoruz.

Son 2 yıldır Kurlardaki artısla birlikte, bizim maliyetlerimiz de yuzde %100 ile %300 aralıgında artıslar olmustur. Oysa enflasyon bunun altında yukseldi. An- cak biz maliyet artıslarını fiyata yansıtamadık ve dusuk karlılıkla giderek zarar eden bir sektor haline gelmis bulunmaktayız.