Vergi ve sosyal güvenlik alanına ilişkin düzenlemelerin mali etkisi ne olacak?

TBMM Plan ve Bütçe Komisyonunda yarın görüşmelerine başlanacak teklifin yasalaşması halinde meydana gelebilecek mali etkileri ortaya koyan analize göre, söz konusu düzenlemelerin, gelir arttırıcı etkilerinin yanı sıra vergi güvenliği, gönüllü uyumu ve kayıt dışı ekonomiyle mücadeleye katkı sağlaması bekleniyor.

Düzenleme kapsamında kayıt dışılıkla mücadele amacıyla kayıtsız faaliyetlere artırımlı ceza uygulamasıyla, vergi dairesinin bilgisi dışında mükellefiyet tesis ettirmeksizin kayıt dışı faaliyette bulunmak suretiyle vergi zıyaına sebebiyet verilmesi durumunda kesilecek vergi ziyaı cezası yüzde 50 artırımlı uygulanacak. 2023 yılında yapılan denetimlerde 30 bin 378 kişinin mükellef olmadan çalıştığı tespitine yer verilen analizde yapılan düzenlemenin kayıt dışı ekonominin azaltılmasına katkı sağlamasının öngörüldüğüne yer verildi.

Vergi Usul Kanunu'na bağlı usulsüzlük cezalarına ait cetvelde değişiklik yapılmasıyla kayıt dışılıkla mücadelenin güçlendirilmesi öngörülüyor. Bu kapsamda 2023 yılında yaklaşık 566 bin kişiye toplam 280 milyon lira, 2024 yılının ilk altı ayında ise yaklaşık 288 bin kişiye toplam 237 milyon lira usulsüzlük cezası kesildiği etki analizinde yer aldı.

Teklifle, bazı özel usulsüzlük cezalarının artırılması ve tekrarında artırılmış ceza uygulanması kapsamında da düzenleme yapılıyor. 2023 yılında yaklaşık 130 bin kişiye toplam 1 milyar 876 milyon lira, 2024 yılında ise yaklaşık 53 bin kişiye toplam 974 milyon lira özel usulsüzlük cezası kesildiği kaydedildi.

Bazı özel usulsüzlük cezalarının artırılması ile başkalarına ait banka hesaplarının, ödeme kaydedici cihazların ve POS cihazlarının kullanılması durumunda uygulanacak cezaların da mali etki analizi çıkarıldı. Bu kapsamda 2023 yılında yaklaşık 524 bin kişiye toplam 3 milyar 385 milyon lira, 2024 yılında ise yaklaşık 210 bin kişiye toplam 1 milyar 516 milyon lira özel usulsüzlük cezası kesildiğine işaret edildi.

Düzenlemeyle, Gelir İdaresi Başkanlığının normal mesai saati haricinde ve daire dışında fiilen çalışan personeline, bu şekilde çalıştıkları her bir saat için 160 gösterge rakamının memur aylık katsayısı ile çarpımı sonucu bulunacak tutarda fazla çalışma ücreti ödenecek, bu ödeme aylık 50 saati, ödeme yapılacak personel sayısı da Gelir İdaresi Başkanlığı taşra teşkilatı kadro ve pozisyonlarında bulunan toplam memur ve sözleşmeli personel sayısının yüzde 20'sini geçemeyecek. Buna göre, Gelir İdaresi Başkanlığı taşra teşkilatı kadro ve pozisyonlarında bulunan 4 bin personelin tamamının bu ödemeyi alması durumunda düzenlemenin bütçeye toplam etkisi yıllık 348,6 milyon lira olarak hesap edildi.

Düzenlemeler kapsamında hayata geçirilmesi beklenen, ticari olmayan gezi, eğlence, spor gibi faaliyetlerde kullanılan deniz taşıma araçlarına limanlarda verilen kiralama, bakım gibi hizmetlere KDV istisnası uygulanmaması ve mevcut istisnanın kısmi istisnaya dönüştürülmesi halinde de yıllık toplam etkinin 5,4 milyar lira olacağı tahmin ediliyor.

Kanun teklifiyle, serbest bölgelerde faaliyet gösteren kurumların yurt içine yaptıkları satışlardan elde edilen kazançlara tanınan gelir ve kurumlar vergisi istisnasının kaldırılması, sadece bu bölgelerde imal edilen ürünlerin yurt dışına satışından elde edilen kazançların gelir veya kurumlar vergisinden müstesna olması öngörülüyor. İstisnanın ihracat ile sınırlandırılması durumunda 2025 yılı için 2,5 milyar lira gelir etkisi olması bekleniyor.

- SGK'nin gelirlerinde yüzde 12,5 artış tahmin ediliyor

Düzenleme kapsamında kısa vadeli sigorta kolları prim oranının yüzde 2,25 olarak belirlenmesiyle SGK'nin gelirlerinde yaklaşık yüzde 12,5 artış sağlayabileceği tahmin ediliyor.

Bu yılın mart ayı verilerine göre kısa vadeli sigorta kollarına tabi olup prim oranı yüzde 2 olan 18 milyon 225 bin 229 sigortalı bulunduğu, yüzde 2 olan kısa vadeli sigorta prim oranının yüzde 2,25 olması halinde tüm sigortalıların prime esas kazanç alt sınırı üzerinden bildirildiği varsayımı altında prim gelirlerinde aylık 911 milyon 375 bin 357 lira, beş aylık dönemde yaklaşık 4,6 milyar lira, bir yıllık süreçte ise yaklaşık 10,9 milyar lira artış olması öngörülüyor.

En düşük emekli aylığı düzenlemesiyle aylıkları yükseltilecek kişi sayısının 3,7 milyon olacağı; en düşük emekli aylığı ödeme tutarının 2024 yılı temmuz ödeme dönemi itibarıyla 12 bin 500 liraya yükseltilmesi halinde 2024 yılı için 33,2 milyar lira maliyet öngörülüyor.

Teklifle, 8 Eylül 1999 öncesinde sigortalı sayılanlardan, ilk defa yaşlılık veya emekli aylığı bağlananların, aynı iş yerinde sosyal güvenlik destek primine tabi çalışmaya devam etmeleri halinde işverenlere sağlanan 5 puanlık sosyal güvenlik destek priminin Hazine tarafından ödenmesine ilişkin uygulama sonlandırılıyor. Bu indirimin 2024 yılı ağustos ayı/dönemi itibarıyla kaldırılması halinde kamu giderlerinde aylık 1 milyar 140 milyon lira, beş aylık 5,7 milyar lira, yıllık da 13,7 milyar lira azalma tahmin ediliyor.

Düzenleme kapsamında, Kurumlar Vergisi Kanunu'nda yapılan değişiklikle, Türkiye'de kurulmuş olmaları şartıyla kurumlar vergisinden istisna tutulanlardan taşınmazlara yatırım yapan fon ve ortaklıkların, ticari mal niteliğinde olanlar dahil sahip oldukları taşınmazlardan elde ettikleri kazançların yüzde 50'sinin, elde edildiği hesap dönemine ilişkin kurumlar vergisi beyannamesinin verilmesi gereken ayı izleyen ikinci ayın sonuna kadar kar payı olarak dağıtılması gerekecek. İstisna kazancın yüzde 50'sinin dağıtıldığı varsayımında, ortaklara dağıtılan kar paylarından alınacak gelir ve kurumlar vergisinin etkisinin 7,2 milyar lira olması bekleniyor.

- Yurt dışına çıkış harcının arttırılmasıyla yıllık 4,3 milyar lira gelir etkisi

Etki analizine göre yap-işlet-devret modeli ile kamu özel işbirliği projeleri kapsamında elde edilen kazançlardan alınan yüzde 25'lik kurumlar vergisi oranı yüzde 30'a çıkarılacak. Böylelikle 557 milyon lira kurumlar vergisi etkisi oluşacak.

Kurumlar Vergisi Kanunu'nda yurt içi asgari kurumlar vergisi uygulamasına yönelik düzenleme yapılması durumda 62 bin kurumlar vergisi mükellefinin etkilenmesi ve ilave 70 milyar liralık yıllık gelir etkisi olması bekleniyor.

Çok uluslu şirketlerde küresel asgari kurumlar vergisi uygulamasına yönelik düzenlemelerin bütününden de 40 milyar lira gelir etkisi tahmin ediliyor.

Yurt Dışına Çıkış Harcı Hakkında Kanun ile Çeşitli Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun'da yapılan değişiklikle, yurt dışına çıkış yapan vatandaşlardan çıkış başına alınacak harç tutarı 500 liraya yükseltilecek, harç, her yıl bir önceki yıla ilişkin olarak Vergi Usul Kanunu'nun ilgili hükümleri uyarınca belirlenen yeniden değerleme oranında artırılarak uygulanacak.

2023 yılında 8 milyon 743 bin 760 kişinin yurt dışına harç ödeyerek çıkış yaptığı, 2024 yılında da aynı sayıda kişinin yurt dışına harç ödeyerek çıkış yapacağı varsayımı ile yıllık gelir etkisinin 4,3 milyar lira olacağı öngörülüyor.