Belediyeler muhtarlara maaş gibi nakdi yardım ve ikramiye verebilir mi?

Sayıştay: Kanun koyucunun iradesi de belediyelerin muhtarlıklara nakdi yardım ve destek sağlamaması yönündedir

Muhtarlara aylık ödenek tahsis edilmiş ve muhtarların düzenlemiş oldukları belgelerden harç geliri elde etmelerine de imkan sağlanmıştır. Muhtarlık işlerinin yürütülmesi için gerekli giderlerin bu harç gelirlerinden karşılanması gerekmektedir. Diğer yandan belediye, mahallenin ve muhtarlığın ihtiyaçlarını göz önüne alarak bütçe imkanları doğrultusunda ayni yardımda bulunabilmektedir. Mevzuatta geçen "destek" ifadesi de ayni nitelikteki yardımları kapsamaktadır. Bu bağlamda, Kanun'un lafzında geçen "destek" ibaresinden, muhtarların tahsil ettiği harçlardan elde ettikleri gelirlerin giderlerini karşılamaya yetmemesi halinde telefon, aydınlatma, ısınma, kira gibi ayni nitelikteki genel giderlerin anlaşılması yasal düzenlemeye uygun olandır.

Ayrıca Kanun'un yasalaşma sürecinde Plan ve Bütçe Komisyonunda görüşme aşamasında, yapılacak yardımların sadece ayni nitelikte olabileceğine açıklık getirilmesi amacıyla dördüncü fıkrasında yer alan "bütçe imkanları ölçüsünde gerekli" ibaresinden sonra gelmek üzere "ayni" ibaresinin eklenmesi hususu Komisyon tarafından kabul edilmiş, TBMM Genel Kurulundaki görüşmeler sonucunda, söz konusu hüküm, Plan ve Bütçe Komisyonunun kabul ettiği şekliyle yasalaşmıştır. Dolayısıyla kanun koyucunun iradesi de belediyelerin muhtarlıklara nakdi yardım ve destek sağlamaması yönündedir.

Yılı: 2021
Daire: 7
Dosya No: 53490
Tutanak No: 56446
Tutanak Tarihi: 07.02.2024

KARAR

Muhtarlıklara, düzenli olarak maaş niteliğinde nakdi yardımlar yapılması.

GEREĞİ GÖRÜŞÜLDÜ:

70 sayılı İlamın 4'üncü maddesi ile; ... ... ilçesinde bulunan tüm muhtarlıklara ayni yardımların dışında düzenli olarak maaş ödemesi niteliğinde nakdi yardım yapılması ve bayram ikramiyesi adı altında ödemede bulunulması suretiyle ... TL kamu zararına sebebiyet verildiği iddiasına ilişkin olarak,

Esas yönünden yapılan inceleme;

4541 sayılı Şehir ve Kasabalarda Mahalle Muhtar ve İhtiyar Heyetleri Teşkiline Dair Kanun'un 20'nci maddesinde; "Mahalle muhtarları ve ihtiyar heyetleri tarafından görülecek hizmetlere karşılık olarak iş sahiplerinden harç alınır ve alınan harç miktarı, evrak ve vesikalar üzerinde gösterilir." hükmüne yer verilmiştir.

Aynı Kanun'un 21'inci maddesinde; "Harçlar münhasıran muhtarlara aittir. Muhtarlık işlerinin tedviri için lüzumlu kira, ısıtma, aydınlatma, hademe ücreti gibi masraflar bu harçlardan ödenir." denilerek, muhtarlık işlerinin yönetilmesinde kira, ısıtma, aydınlatma, hademe ücreti gibi zorunlu giderlerin bu harçlardan ödeneceği belirtilmiştir.

Diğer yandan, 2108 sayılı Muhtar Ödenek ve Sosyal Güvenlik Yasası'nın 1'inci maddesinde;

"Köy muhtarları ile şehir ve kasaba mahalle muhtarlarına, 14.750 gösterge rakamının memur aylık katsayısı ile çarpımı sonucu bulunacak miktarda aylık ödenek verilir.

Bu ödenek damga vergisi hariç herhangi bir vergi ve kesintiye tabi tutulmaz. Bu ödeneğin net tutarının net asgari ücret tutarının altında kalması halinde aradaki fark, ödenek için öngörülen usul ve esaslar çerçevesinde herhangi bir vergi ve kesintiye tabi tutulmaksızın ayrıca ödenir.

Bu ödeneğin karşılığı her yıl İçişleri Bakanlığı bütçesine konulur ve yılı içinde söz konusu bütçeden il özel idare ile yatırım izleme ve koordinasyon başkanlıkları bütçelerine aktarılır.

Muhtar ödeneği, her ayın onbeşinci günü il özel idareleri tarafından ilgililere peşin olarak ödenir." denilerek,

Köy muhtarları ile şehir ve kasaba mahalle muhtarlarına aylık ödeneklerinin il özel idareleri ile yatırım izleme ve koordinasyon başkanlıkları tarafından verileceği belirtilmiştir.

5393 sayılı Belediye Kanunu'nun "Mahalle ve Yönetimi" başlıklı 9'uncu maddesinin üçüncü fıkrasında;

"Belediye, mahallenin ve muhtarlığın ihtiyaçlarının karşılanması ve sorunlarının çözümü için bütçe imkanları ölçüsünde gerekli ayni yardım ve desteği sağlar; kararlarında mahallelinin ortak isteklerini göz önünde bulundurur ve hizmetlerin mahallenin ihtiyaçlarına uygun biçimde yürütülmesini sağlamaya çalışır." hükmüne yer verilmiş ve belediyenin, mahallenin ve muhtarlığın ihtiyaçlarının karşılanması ve sorunlarının çözümü için bütçe imkanları ölçüsünde gerekli ayni yardım ve desteği sağlayacağı ifade edilmiştir.

Yukarıda yer verilen mevzuat hükümlerinden görüleceği üzere; muhtarlara aylık ödenek tahsis edilmiş ve muhtarların düzenlemiş oldukları belgelerden harç geliri elde etmelerine de imkan sağlanmıştır. Muhtarlık işlerinin yürütülmesi için gerekli giderlerin bu harç gelirlerinden karşılanması gerekmektedir. Diğer yandan belediye, mahallenin ve muhtarlığın ihtiyaçlarını göz önüne alarak bütçe imkanları doğrultusunda ayni yardımda bulunabilmektedir. Mevzuatta geçen "destek" ifadesi de ayni nitelikteki yardımları kapsamaktadır. Bu bağlamda, Kanun'un lafzında geçen "destek" ibaresinden, muhtarların tahsil ettiği harçlardan elde ettikleri gelirlerin giderlerini karşılamaya yetmemesi halinde telefon, aydınlatma, ısınma, kira gibi ayni nitelikteki genel giderlerin anlaşılması yasal düzenlemeye uygun olandır.

Ayrıca Kanun'un yasalaşma sürecinde Plan ve Bütçe Komisyonunda görüşme aşamasında, yapılacak yardımların sadece ayni nitelikte olabileceğine açıklık getirilmesi amacıyla dördüncü fıkrasında yer alan "bütçe imkanları ölçüsünde gerekli" ibaresinden sonra gelmek üzere "ayni" ibaresinin eklenmesi hususu Komisyon tarafından kabul edilmiş, TBMM Genel Kurulundaki görüşmeler sonucunda, söz konusu hüküm, Plan ve Bütçe Komisyonunun kabul ettiği şekliyle yasalaşmıştır. Dolayısıyla kanun koyucunun iradesi de belediyelerin muhtarlıklara nakdi yardım ve destek sağlamaması yönündedir.

Yapılan inceleme neticesinde; Belediye Meclisinin ... tarihli ve ... sayılı Kararı'nda mahalle muhtarlıklarına gerekli desteklerin sağlanmasına karar verildiği ve bu Karar'a istinaden ... tarihli Başkanlık Oluru ile ... yılının Ocak ayında 22 muhtarlığa ... TL; Belediye Meclisinin ... tarihli ve ... sayılı Kararı'nda her muhtarlıkta bir personel görevlendirilmesine ve giderlerinin belediye bütçesinden karşılanmasına karar verildiği ve bu Karar'a istinaden ... tarihli Başkanlık Oluru ile ... yılının diğer aylarında her muhtarlığa ... TL ve ... tarihli Başkanlık Oluru ile de temmuz ayında her bir muhtarlığa ... TL bayram ikramiyesi adı altında ödemede bulunulduğu anlaşılmıştır.

5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu'nun "Kamu Zararı" başlıklı 71'inci maddesinde; "Kamu zararı; kamu görevlilerinin kasıt, kusur veya ihmallerinden kaynaklanan mevzuata aykırı karar, işlem veya eylemleri sonucunda kamu kaynağında artışa engel veya eksilmeye neden olunmasıdır.

Kamu zararının belirlenmesinde;
.
g) Mevzuatında öngörülmediği halde ödeme yapılması,

Esas alınır." denilmektedir.

Bu bağlamda; muhtarlıklara düzenli olarak maaş niteliğinde nakdi yardım yapılması ve bayram ikramiyesi adı altında ödemede bulunulması, mevzuatında öngörülmeyen ödemelerdir. Dolayısıyla, söz konusu ödemelerin mevzuata aykırı olarak yapılması suretiyle kamu zararına neden olunmuştur.

Sorumluluk yönünden yapılan inceleme;

Daire Kararında, tespiti yapılan kamu zararından üst yönetici olarak Belediye Başkanı ve başkanlık olurunda imzası bulunan başkan yardımcısı ile ödeme emri belgelerinde imzası bulunan harcama yetkilisi ve gerçekleştirme görevlileri sorumlu tutulmuştur.

Belediye Meclisinin ... tarihli ve ... sayılı Kararı'nda; ". mahalle muhtarlıklarına gerekli ihtiyaç ve desteğin sağlanması ." kararlaştırılmıştır. Söz konusu Belediye Meclis Kararında, gerekli ihtiyaç ve desteğin nakdi yardım şeklinde sağlanacağına ilişkin herhangi bir hüküm bulunmamaktadır. Bu nedenle, somut uygulamada oluşan hukuka aykırılıkta, Belediye Meclis üyelerinin sorumluluğu bulunmadığı değerlendirilmektedir.

5018 sayılı Kanun'un "Üst yöneticiler" başlıklı 11'inci maddesinin ikinci fıkrasında;

"Üst yöneticiler, idarelerinin stratejik planlarının ve bütçelerinin kalkınma planına, yıllık programlara, kurumun stratejik plan ve performans hedefleri ile hizmet gereklerine uygun olarak hazırlanması ve uygulanmasından, sorumlulukları altındaki kaynakların etkili, ekonomik ve verimli şekilde elde edilmesi ve kullanımını sağlamaktan, kayıp ve kötüye kullanımının önlenmesinden, mali yönetim ve kontrol sisteminin işleyişinin gözetilmesi, izlenmesi ve kanunlar ile Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinde belirtilen görev ve sorumlulukların yerine getirilmesinden Bakana; mahalli idarelerde ise meclislerine karşı sorumludurlar." hükmüne yer verilmiş,

5393 sayılı Belediye Kanunu'nun 38'inci maddesi birinci fıkrasının (a) bendinde "Belediye teşkilatının en üst amiri olarak belediye teşkilatını sevk ve idare etmek, belediyenin hak ve menfaatlerini korumak" belediye başkanının görev ve yetkileri arasında sayılmıştır.

5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu'nun; "Harcama talimatı ve sorumluluk" başlıklı 32'nci maddesi;

Harcama yetkilileri, harcama talimatlarının bütçe ilke ve esaslarına, kanun ve diğer mevzuata uygun olmasından, ödeneklerin etkili, ekonomik ve verimli kullanılmasından ve bu Kanun çerçevesinde yapmaları gereken diğer işlemlerden sorumludur."

Aynı Kanun'un "Giderin gerçekleştirilmesi" başlıklı 33'üncü maddesi de;

"Gerçekleştirme görevlileri, harcama talimatı üzerine; işin yaptırılması, mal veya hizmetin alınması, teslim almaya ilişkin işlemlerin yapılması, belgelendirilmesi ve ödeme için gerekli belgelerin hazırlanması görevlerini yürütürler.
.
Gerçekleştirme görevlileri, bu Kanun çerçevesinde yapmaları gereken iş ve işlemlerden sorumludurlar." hükümlerini içermektedir.

Ayrıca, Sayıştay Genel Kurulunun 14.06.2007 tarihli ve 5189-1 no.lu Kararı'nda da, harcama yetkilileri ve gerçekleştirme görevlilerinin, giderin gerçekleştirilmesi ve harcamanın yapılması süreçlerinde, yapılacak olan giderin mevzuat hükümlerine uygun olduğunu kontrol etmekle yükümlü olduğu ifade edilmiştir.

Dolayısıyla, söz konusu kamu zararından belediye başkanı ve başkanlık olurunda imzası bulunan başkan yardımcısı ile ödeme emri belgelerinde imzası bulunan harcama yetkilileri ve gerçekleştirme görevlilerinin sorumlulukları bulunmaktadır.

Bu itibarla, ... ... ilçesinde bulunan tüm muhtarlıklara, ayni yardımların dışında düzenli olarak maaş ödemesi niteliğinde nakdi yardım yapılması ve bayram ikramiyesi adı altında ödemede bulunulması suretiyle kamu zararına sebebiyet verildiğinden, sorumluların temyiz talebinin REDDİ ile 70 sayılı İlamın 4'üncü maddesi ile verilen ... TL tutarındaki tazmin hükmünün TASDİKİNE, (Temyiz Kurulu Başkanı ..., .. Daire Başkanı ..., Üye ..., Üye ..., Üye ... ve Üye ...'un aşağıda yazılı azınlık görüşleri karşısında) oy çokluğuyla,

...85 sayılı Kanun'un 57'nci maddesi gereği bu Kararın yazılı bildirim tarihinden itibaren on beş gün içerisinde Sayıştay'da karar düzeltilmesi yolu açık olmak üzere,

Karar verildiği 07.02.2024 tarih ve 56446 sayılı tutanakta yazılı olmakla işbu ilam tanzim kılındı.