Amir Durumda Olan Memurların Görev ve Sorumluluklarının Sınırı

657 sayılı Kanunun "amir durumda olan devlet memurlarının görev ve sorumlulukları" başlıklı 10'uncu maddesine göre;

" Devlet memurları amiri oldukları kuruluş ve hizmet birimlerinde kanun ve diğer mevzuatla belirlenen görevleri zamanında ve eksiksiz olarak yapmaktan ve yaptırmaktan, maiyetindeki memurlarını yetiştirmekten, hal ve hareketlerini takip ve kontrol etmekten görevli sorumludurlar.

Amir, maiyetindeki memurlara hakkaniyet ve eşitlik içinde davranır. Amirlik yetkisini kanun ve diğer mevzuatta belirtilen esaslar içinde kullanır.

Amir, maiyetindeki memurlara kanunlara ve Cumhurbaşkanlığı kararnamelerine aykırı emir veremez ve maiyetindeki memurdan hususi bir menfaat temin edecek bir talepte bulunamaz, hediyesini kabul edemez ve borç alamaz."

Madde hükmü çerçevesinde amir durumundaki memurların görevleri ve sorumluluklarını aşağıda maddeler halinde şöylece belirtebiliriz:

- Amiri oldukları kuruluş ve hizmet birimlerinde kanun ve diğer mevzuatla belirlenen görevleri zamanında ve eksiksiz olarak yapmak ve yaptırmak
- Maiyetindeki memurlarını yetiştirmek
- Maiyetindeki memurların hal ve hareketlerini takip ve kontrol etmek
- Maiyetindeki memurlara hakkaniyet ve eşitlik içinde davranmak
- Amirlik yetkisini kanun ve diğer mevzuatta belirtilen esaslar içinde kullanmak
- Maiyetindeki memurlara kanunlara ve Cumhurbaşkanlığı kararnamelerine aykırı emir vermemek
- Maiyetindeki memurdan hususi bir menfaat temin edecek bir talepte bulunmamak
- Maiyetindeki memurun hediyesini kabul etmemek ve borç almamak

Yukarıdaki düzenleme dikkate alındığında, görevini hiç yerine getirmeyen ya da eksik yerine getiren memur sorumluluğu yanında amirlerin de bu husustan dolayı elbette sorumlulukları yasa gereğidir. Şöyle ki, amirlerin memurları üzerinde 657/10 madde kapsamında görev ve sorumlulukları bulunmakta olup, memurların mevzuata ve kurallara uygun hareket etmemesinden ötürü amirlerinin disiplin işlemlerini uygulamaları söz konusu olabilecektir.

Amirler, memurlarının görevleri ile ilgili konularda eğitilmelerini, gelişmelerini sağlamaları gerekir.

Amirler, memurlarının sadece görevle sınırlı kalmayıp itibarını ve güvenini sarsacak boyuttaki davranışlarını da takip etmelidir.

Memurun kılık ve kıyafetinden, işini düzgün yapıp yapmamasından, memuriyete uygun olmayan davranışlarından da amirler sorumludur.

Amirler memurlarına kanunlara aykırı emir veremeyeceği gibi bunların yapılmasını da isteyemeyeceklerdir. Aksi takdirde verilen emrin memuru tarafından yerine getirilmesindeki sorumluluğu amirine ait olacaktır. Konusu suç teşkil etmemek kaydıyla, kanunsuz emre itiraz eden, ancak amirinden aldığı yazılı emir üzerine bu emri yerine getiren memur disiplin suçu işlemiş olmaz şöyle ki bu hüküm, memur yönünden bir hukuka uygunluk sebebi sayılır. Başka bir ifade ile; memur amirinden aldığı emri Anayasa, kanun, tüzük ve yönetmeliklere aykırı görürse emri yerine getirmeyerek bu aykırılığı emri verene bildirir. Ancak, amir emrinde ısrar eder ve bu emrini yazı ile yenilerse memur emri yerine getirmek mecburiyetindedir. Yazılı olarak verilmiş bir emre karşı memurun direnmesi disiplin suçu olarak kabul edilmiştir. Memur sadece konusu suç teşkil eden emri yerine getirmeyecektir. Bu itibarla memurun ilk emre karşı Anayasa, kanun, tüzük ve yönetmeliklere aykırılık ileri sürmesi suç sayılmaz. Ancak emir yazılı olarak tekrarlandığı halde memurun emri yapmaması kasten emirleri yapmamak anlamına gelir.

Amirler memurlarından özel bir menfaat temin edilecek talepte bulunması da yasaktır. Mesela, amirin memurundan çocuğunu hastaneye götürmesini talep etmesi yasaklanmıştır.

Bir başka örnek olarak yıllık izinler, amirin uygun bulacağı zamanlarda, toptan veya ihtiyaca göre kısım kısım kullanılabilmektedir. Yıllık izin kullanımında takdir haklarını kötüye kullanan amirler, daha üst amirlere şikayet edilebileceği gibi olayın özelliğine göre gerekirse konuyu idari yargıya taşıyarak iptal davası açılabilir. Buradan çıkan sonuç şudur. Amirler kendilerine tanınan takdir yetkilerini hakkaniyet kuralları içerisinde tüm memurlarına eşit bir şekilde kullanmaları gerekmektedir diyebiliriz.

Amirlerin maiyetindekilere karşı küçük düşürücü veya aşağılayıcı fiil ve hareketler yapmaması, mahiyetindekilere hakarette bulunmaması veya tehdit etmemesi gerekir. Aksi takdirde, kademe ilerlemesinin durdurulması cezası ile cezalandırılır.

Görevinden uzaklaştırılan memur hakkında görevden uzaklaştırmayı izleyen 10 iş günü içinde soruşturmaya başlanması şarttır. Memuru görevden uzaklaştırdıktan sonra, memur hakkında derhal soruşturmaya başlamayan, keyfi olarak veya garaz veya kini dolayısıyla bu tasarrufu yaptığı, yaptırılan soruşturma sonunda anlaşılan amirler hukuki, mali ve cezai sorumluluğa tabidirler.