Süresinde Mal Bildirimi Yapmayan Memura Uygulanacak Ceza Nedir?

657 sayılı Kanunun "mal bildirimi" başlıklı 14'üncü maddesine göre; Devlet memurları, kendileriyle, eşlerine ve velayetleri altındaki çocuklarına ait taşınır ve taşınmaz malları, alacak ve borçları hakkında, özel kanunda yazılı hükümler uyarınca, mal bildirimi verirler.

Mal bildirimi; 657 sayılı Kanunda yapılan düzenleme çerçevesinde 3628 sayılı Mal Bildiriminde Bulunulması, Rüşvet ve Yolsuzluklarla Mücadele Kanunu ve bu Kanun gereğince yürürlükte bulunan Mal Bildiriminde Bulunulması Hakkında Yönetmelik hükümleri çerçevesinde yerine getirilmektedir.

Bildirimin zamanı 3628 sayılı Kanunun 6'ncı maddesinde, bildirimin yenilenmesi 7'nci maddesinde düzenlenmiştir. Mal bildirimlerinin; bu Kanun kapsamındaki göreve atanmada, göreve giriş için gerekli belgelerle, Cumhurbaşkanı yardımcısı veya bakan olarak atanmalarda, atamayı izleyen bir ay içinde, seçimle gelinen görevlerde seçimin kesinleşmesi tarihini izleyen iki ay içinde, mal varlığında önemli bir değişiklik olduğunda bir ay içinde, yönetim ve denetim kurulu üyelikleri ile komisyon üyeliklerine seçim ve atamalarda göreve başlama tarihini izleyen bir ay içinde, görevin sona ermesi halinde, ayrılma tarihini izleyen bir ay içinde, gazete sahibi gerçek kişiler ile gazete sahibi şirketlerin yönetim ve denetim kurulu üyeleri faaliyete geçme tarihini, sorumlu müdürleri, başyazarları ve fıkra yazarları bu işe veya görevlerine başlama tarihini izleyen bir ay içinde verilmesi zorunludur. 3628 sayılı Kanun kapsamındaki görevlere devam edenler, sonu (0) ve (5) ile biten yılların en geç şubat ayı sonuna kadar bildirimlerini yenilerler.

Yönetmeliğin "ek mal bildirimi" başlıklı 10'uncu maddesine göre; 3'üncü maddede sayılan görevlerde bulunanlar, eşleri velayeti altındaki çocukları ve kendilerinin şahsi mal varlıklarında önemli bir değişiklik olduğunda, değişikliği izleyen 1 ay içinde yeni edindikleri mal, hak, gelir, alacak ve borçlara münhasır olmak üzere ek mal bildirimi vermek zorundadırlar. 8'inci maddede gösterilen mahiyet ve miktardaki malın iktisabı ile hak, alacak veya gelir sağlanması veya borçlanılması, mal varlığında önemli değişiklik sayılır.

Yönetmeliğin 8'inci maddesine göre; kendilerine aylık ödenenler, net aylık tutarının 5 katından; aylık ödenmeyenler ise Genel İdare Hizmetleri sınıfında birinci derecenin birinci kademesindeki şube müdürüne ödenen net aylığın 5 katından fazla değer ve tutarındakiler mal varlığında önemli değişiklik sayılmıştır. Genel İdare Hizmetleri sınıfında birinci derecenin birinci kademesindeki şube müdürüne ödenen her türlü zam ve tazminatlar dahil net aylık miktarı, aylıklara uygulanan katsayının belirlenmesini müteakip Hazine ve Maliye Bakanlığınca tespit ve ilan olunur (01.01.2025 tarihi itibariyle 63.128,24 TL olarak 06.01.2025 tarihli 1 Sıra No'lu Genelge ile ilan edilmiştir.).

3628 sayılı Kanunun 10'uncu maddesine göre; 6'ncı maddede belirtilen sürelerde mal bildiriminde bulunmayana bildirimlerin verileceği mercilerce ihtarda bulunulur. İhtarın kendisine tebliğinden itibaren 30 gün içinde mazeretsiz olarak bildirimde bulunmayana 3 aya kadar hapis cezası verilir. Soruşturma ile ilgili olarak verilen süre zarfında mal bildiriminde bulunmayana 3 aydan 1 yıla kadar hapis cezası verilir.

Yönetmeliğin "süresinde mal bildiriminde bulunmama" başlıklı 17'nci maddesine göre; bu Yönetmelikte belirtilen süreler içinde mal bildiriminde bulunmayanlara, bildirimin verileceği mercilerce yazılı olarak ihtarda bulunulur. Bu ihtar, ilgilisine Tebligat Kanunu hükümlerine göre tebliğ olunur. İhtarın kendisine tebliğinden itibaren 1 ay içinde bildirimde bulunmayanlar hakkında gerekli işlem yapılmak üzere yetkili Cumhuriyet başsavcılığına suç duyurusunda bulunulur. Müfettiş ve muhakkikler de, soruşturma ile ilgili olarak verdikleri süre zarfında mal bildiriminde bulunmayan hakkında yetkili Cumhuriyet başsavcısına suç duyurusunda bulunurlar.

657 sayılı Kanunun "disiplin cezalarının çeşitleri ile ceza uygulanacak fiil ve haller" başlıklı 125'inci maddesinin birinci fıkrasının (D) bendinin (j) alt bendine göre; "belirlenen durum ve sürelerde mal bildiriminde bulunmamak" fiili memurun bulunduğu kademe ilerlemesinin 1-3 yıl durdurulması cezasını gerektirmektedir.

Belirlenen durum ve sürelerde mal bildiriminde bulunmamak fiilinin disiplin cezası olarak görülmesi suç ve cezaların kanuniliği ilkesine aykırı bulunmadığından ötürü Anayasa' ya aykırı görülmemiştir (Anayasa Mahkemesi Kararı, T: 20.10.2011, E: 2010/28, K: 2011/139).

Danıştay 12. Daire kararında (T: 28.04.2003, E: 2002/3538, K: 2003/1197); daha önce sattığı ancak yeniden satın aldığı mesken için Mal Bildiriminde Bulunulması Hakkında Yönetmelik hükümleri uyarınca süresinde ek mal bildiriminde bulunmadığı anlaşıldığından bu eyleminden dolayı verilen bir yıl kademe ilerlemesinin durdurulması cezasında hukuka aykırılık görülmediği şeklinde hüküm verilmiştir.

Danıştay 3. Daire kararında (T: 05.04.1982, E: 1982/1554, K: 1982/922); mal beyannamesini süresinde ve doğru olarak vermeyen davacının disiplin cezası ile tecziyesinde mevzuata aykırılık bulunmadığı şeklinde hüküm verilmiştir.

Danıştay 3. Daire kararında (T: 09.11.1983, E: 1982/2772, K: 1983/2695); mal beyannamelerini süresinde ve doğru olarak vermeyen, bir kısım mal varlıklarını mal beyannamesinde göstermeyen davacının 16 ay uzun süreli durdurma cezası ile tecziyesinde mevzuata aykırılık bulunmadığı şeklinde hüküm verilmiştir.

Danıştay 5. Daire kararında (T: 09.05.2017, E: 2016/17722, K: 2017/12426); mal bildiriminde bulunulmadığının idarece tespiti halinde bu hususun davacıya ihtar edilmesi gerekliliğinin bir idari usul olarak düzenlenmiş bulunduğu görülmektedir. Bu usul, aynı zamanda davacının suç işleme kastıyla hareket edip etmediğinin açığa kavuşturulması bakımından da önem arz etmektedir. Dolayısıyla, mal bildiriminde bulunmadığı belirlenen davacıya ilk olarak ihtarda bulunulması, ihtara rağmen 30 gün içinde mazeretsiz olarak bildirimde bulunmadığı takdirde şartları varsa disiplin cezası tesis edilmesi yoluna gidilmelidir. Bu durumda, davacının, hakkında yürütülen soruşturma kapsamında soruşturmayı yürüten müfettiş tarafından mal beyanında bulunmasının istenilmesi üzerine ek mal beyanı ile x plakalı aracı beyan etmesi nedeniyle edindiği malı gizleme maksadı taşıdığı söylenemeyeceğinden, anılan cezanın konuluş amacı göz önünde bulundurularak suç işleme kastıyla hareket etmediği sonucuna ulaşılan davacının 12 ay uzun süreli durdurma cezasıyla cezalandırılmasına ilişkin dava konusu işlemde hukuka uyarlık, davanın reddi yolundaki İdare Mahkemesi kararında ise hukuki isabet görülmemiştir.

Danıştay 12. Dairenin bir başka iki adet (E: 2011/5213 - E: 2016/9928) kararında da; haksız ve geliri ile mütenasip olmayan mala edindiğinde ve edindiği malı gizleme maksadı taşıdığına yönelik iddia ve tespitin bulunmaması; edinme tarihinden itibaren 1 ay içinde mal bildiriminde bulunmadığı sabit ise de davacının mal varlığı incelendiğinde geliri ile orantılı olmayan herhangi bir emarenin tespit edilmemiş olması hususları birlikte değerlendirildiğinde, davacının suç işlem kastıyla hareket etmediği sonucuna ulaşıldığından dava konusu işlemde hukuka uygunluk görülmemiştir.

Danıştay 12. Dairesi kararında (T: 02.05.2014, E: 2010/4144, K: 2014/3203); cezanın konuluş amacı göz önünde bulundurulduğunda, satın aldığı aracın tescilini yaptırmış olması, aracın taşıt kredisi ile alınmış olması, haksız geliri ile mütenasip olmayan mal edindiği ve edindiği malı gizlediğine yönelik iddia ve tespitin bulunmaması nedeniyle suç işleme kastıyla hareket etmediği sonucuna ulaşıldığından dava konusu işlemde hukuki isabet görülmemiş ve memura verilen kademe ilerlemesinin durdurulması cezası iptal edilmiştir.

Danıştay 12. Dairesi kararında (T: 30.05.2016, E:2013/9422, K:2016/3389); Mal Bildiriminde Bulunulması Hakkında Yönetmeliğin, ilgilisine ihtarda bulunulmasının disiplin uygulamasına ilişkin bir zorunluluk olarak değerlendirilmesini gerektirecek bir hüküm içermediği, aksine maddenin devamında ihtara rağmen mal bildiriminde bulunmayanlar hakkında Cumhuriyet başsavcılığına suç duyurusunda bulunulacağının kurala bağlandığı, dolayısıyla bu durumun ilgili Kanun hükümleri kapsamında cezai koğuşturmaya ilişkin bir uygulama olduğu anlaşılmaktadır denilerek süresi içerisinde mal bildiriminde bulunmayan memura disiplin cezası verilebilmesinin kendisine mal bildiriminde bulunması konusunda ihtarda bulunulmasına bağlı olmadığı sonucu ortaya çıkmaktadır.

Sonuç olarak; 657 sayılı Kanuna göre "belirlenen durum ve sürelerde mal bildiriminde bulunmamak" kademe ilerlemesinin durdurulması cezasını gerektirirken, 3628 sayılı Kanuna göre geç bildirme cezalandırılmamış, ihtara rağmen süresinde beyanda bulunmayan cezalandırılmıştır. Bu bağlamda, özel kanununda (3628) doğrudan cezalandırılmayan bir durumdan dolayı kendi kanununda (657) cezası var düşüncesiyle ceza uygulamak hukuka uygun düşmeyecektir.