Akaryakıtta fiyatı vergi yükseltiyor
Ham petrol fiyatlarının aşırı artış gösterdiği son yıllarda bir taraftan ülkeler fiyatların yüksekliğinden şikayet ederken, diğer taraftan da araç sahiplerinin ödedikleri rakamların çok daha büyük olmasının, akaryakıttan alınan vergi ve harçların fazlalığından kaynaklandığı görülüyor.
Avrupa Birliği (AB) üyesi 27 ülkeden 16'sında benzin fiyatının yarıdan fazlasını vergi ve harçlar oluşturuyor. Vergi ve harç oranı AB ülkeleri içinde yüzde 58,3 ile Almanya'da en yüksekken, Kıbrıs Rum kesiminde bu oran yüzde 39,6'da kalıyor. Türkiye'de ise vergi ve harç oranı yüzde 59,7'yi buluyor.
Avrupa Komisyonu'nun Haziran 2008 tarihli verilerinden derlenen bilgilere göre, AB ülkelerinde tüketicinin 1 litre benzine ödediği rakamın ortalama yüzde 54,8'i vergi ve harç yoluyla devletlerin kasasına giriyor.
AB ülkeleri arasında, benzinde litrede en yüksek fiyat Hollanda'da uygulanırken, en yüksek vergi ve harç ödenen ülke ise yüzde 58,3 ile Almanya.
Almanya'yı litrede ödenen yüzde 58,2 vergi ve harç ile İsveç, yüzde 57,8 ile Finlandiya, yüzde 57,3 ile İngiltere, yüzde 57 ile de Fransa izliyor.
Danimarka ile Portekiz'de benzinde ödenen vergi oranı yüzde 55,8'i bulurken, Hollanda yüzde 55,5, Belçika yüzde 55,4, İtalya yüzde 53,7 oranında vergi ve harç uyguluyor.
İtalya yüzde 53,7, Slovakya yüzde 53,6, Polonya yüzde 53,3, Avusturya yüzde 52,7, Çek Cumhuriyeti yüzde 52, İrlanda yüzde 51,5, Macaristan yüzde 50,4, Lüksemburg yüzde 48, Bulgaristan yüzde 47,1 vergi ve harç oranı uyguluyor.
Düşük vergi ödeyen ülkeler
AB ülkeleri arasında 95 oktan benzinde en düşük oranda vergi ve harç uygulanan ülke ise yüzde 39,6 ile Kıbrıs Rum kesimi. Onu yüzde 41,1 ile Malta, yüzde 41,8 ile Letonya, yüzde 43,4 ile Litvanya, yüzde 43,6 ile Romanya takip ediyor.
Komşu Yunanistan'da benzinde litrede yüzde 44,5 vergi ve harç ödenirken, Slovenya'da yüzde 46,4, İspanya'da 46,1, Estonya'da yüzde 45,8 oranında vergi ve harç ödeniyor.
Türkiye'de 12 Ağustos 2008 tarihli verilere göre, 95 oktan benzinin vergisiz fiyatı 1,35 YTL, vergili fiyatı ise 3,35 YTL düzeyinde. Bu durumda benzindeki vergi ve harç oranı yüzde 59,7'yi buluyor.
"Yüzde 5-6 karla bayi nasıl rekabet yapsın?"
Petrol Ürünleri İşverenler Sendikası (PÜİS) Başkanı Muhsin Alkan, yüksek vergiler nedeniyle sektörde tam bir
rekabetin yaşanamadığını ifade etti.
Akaryakıt fiyatlarının yüzde 50-60'ının vergi olduğunu, bunun yanı sıra dağıtıcı payı, TÜPRAŞ'ın karı gibi unsurlar da çıkarıldığı zaman yüzde 5-6 kar marjı kaldığını kaydeden Alkan, "Yüzde 5-6 karla bayi nasıl kar
yapsın, nasıl rekabet yapsın. Zaten rekabetin en büyüğünü bayi promosyonda yapıyor, bunun dışında rekabet yapacak bir kar marjımız kalmıyor" diye konuştu.
Türkiye Akaryakıt Bayileri Petrol ve Gaz Şirketleri İşveren Sendikası (TABGİS) Başkanı Atıf Ketenci ise yüksek vergilerin rekabet için önemli bir tahribat yaptığını, piyasa yapısını bozduğunu ve kaçak akaryakıtı teşvik ettiğini söyledi.
Bayiler olarak promosyonlara ve sadakat kartlarına önemli rakamlar ödediklerini ifade eden Ketenci, bu nedenle promosyon dışında rekabet etmenin çok zor olduğunu vurguladı.
Piyasanın açık ve şeffaf olabilmesi için TÜPRAŞ'ın ana dağıtım şirketlerine yaptığı satış rakamlarının da bilinmesi gerektiğini kaydeden Ketenci, şöyle konuştu:
"TÜPRAŞ'ın ana dağıtım şirketlerine yaptığı satış maalesef piyasalar tarafından ve bayiler tarafından bilinmemektedir. TÜPRAŞ bunu 'müşterimle kendi aramdaki ilişkidir, gizlidir' gerekçesiyle açıklamamaktadır. Bunu da 5015 sayılı Petrol Piyasası Kanunu'na aykırı buluyoruz."
BP Türkiye Genel Müdürü Tahir Uysal da, Türkiye'nin benzinde dünyanın birinci, motorinde ise üçüncü en pahalı yakıtını kullandığına dikkat çekerken, "Farkı yaratan da vergiler, pahalılıktan bahsediyorsak akaryakıt fiyatlarının düşmesi için öncelikle vergiler üzerinde odaklanmak lazım" dedi.
Yıllardır yüksek vergilerin akaryakıt kaçakçılığını teşvik ettiğini söylediklerini, fakat vergilerin olduğu yerde kaldığını söyleyen Uysal, "Aslında piyasada çok ciddi bir rekabet var, neredeyse karlılık bile kalmadı. Pompa fiyatları arasında fiyat farkı az, fakat Avrupa pazarında da fiyat farkları birkaç sent. Fakat rekabet promosyonlarla çok ciddi şekilde yapılmaktadır. Belki bunu EPDK'ya daha iyi anlatmamız gerekiyor" diye konuştu.
Shell Türkiye Genel Müdürü Canan Ediboğlu, akaryakıt fiyatlarında vergilerin çok büyük bir yüzdeyi oluşturduğunu, onun dışında vergiler düşüldüğü zaman Türkiye'de akaryakıt ürünlerinde İtalya fiyatlarının referans alındığını söyledi.
EPDK'nın bütün dağıtım şirketlerinin uyguladıkları fiyatların aynı olduğu yönündeki söylemlerine katılmadığını ifade eden Ediboğlu, "Sektörle promosyonlarla çok ciddi bir rekabet var. Avrupa ülkelerinin çoğunda da fiyatlar arasında çok büyük farklılıklar yok. Fakat Türkiye'de vergi oranları çok yüksek olduğu için bu ufak farklılıklar kayboluyor" dedi.
Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) Başkanı Hasan Köktaş da, AA muhabirine daha önce yaptığı bir açıklamada, kurşunsuz benzinde yüzde 58-60 civarında vergi bulunduğuna işaret etmiş, dağıtıcı ve bayinin geriye kalan yüzde 42'lik kısıtlı bir bölüm içerisinde rekabet etmek zorunda olduğunu söylemişti.
Köktaş, "Madem ki dünya petrol fiyatlarına müdahale edemiyoruz, o zaman kendi iç pazarımızda oluşan fiyatların bileşenlerinin durumuna bakmamız lazım. Enerji ürünlerinin piyasa paylarının oluşumunda ve gerekli hallerde yapılacak yönlendirmelerde en önemli aracı vergidir. Türkiye'de enerjinin vergilendirilmesine ilişkin politikalarda değişim ihtiyacı var" dedi.