Cumhurbaşkanı Sezer'in onayladığı İş Kanununun getirdikleri
Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer'in onayladığı İş Kanunu, bazı istisnalar
dışında işçi-işveren ilişkilerini yeniden düzenliyor.
Yasanın getirdiği ana düzenlemeler şöyle:
-''İşin gereği ve teknolojik nedenler ile uzmanlık gerektiren işler'' sınırlaması
içinde taşeronlaşmaya olanak sağlandı.
-İş ilişkisinde dil, ırk, cinsiyet, siyasal düşünce, felsefi inanç, din, mezhep
ve benzeri ayırım yapılmayacak, eşit değerde bir iş için cinsiyet nedeniyle
daha düşük ücret verilemeyecek.
-İş ve işyeri devredilebilecek. Geçici iş ilişkisi en fazla 6 ayı geçmemek üzere
ve yazılı olarak yapılacak, gerektiğinde en fazla bir defa yenilenecek.
-30'dan az işçi çalıştıran işyerleri iş güvencesi kapsamı dışında kalacak. Buna
göre, 30 veya daha fazla işçi çalıştıran işyerlerinde en az 6 aylık kıdemi olan
işçinin belirsiz süreli iş sözleşmesini fesheden işveren, feshi geçerli bir
nedene dayandırmak zorunda olacak. Irk, renk, cinsiyet, medeni hal, aile yükümlülükleri,
hamilelik, doğum, din, siyasi görüş, iş sözleşmesinin feshi için geçerli bir
neden olamayacak.
Sendika üyeliği, sendikanın işyeri temsilciliği, sözleşmeden doğan hakları takip
için işveren aleyhine adli makamlara başvurmak gibi nedenler iş akdinin feshi
için geçerli bir neden olarak sayılmayacak.
-İşveren ekonomik, teknolojik, yapısal ve benzeri işletme, işyeri veya işin
gerekleri sonucu toplu işçi çıkarmak istediğinde bunu en az 30 gün önceden bir
yazıyla işyeri sendika temsilcilerine, ilgili bölge müdürlüğüne ve Türkiye İş
Kurumu'na bildirecek. İşveren, işyerinde çalışan işçi sayısı 20-100 arasında
ise en az 10 işçinin; 101-300 işçi arasında ise en az yüzde 10 oranında işçinin;
301'den daha fazlaysa en az 30 işçinin işine son verebilecek.
-İşveren, 50 veya daha fazla işçi çalıştırılan işyerlerinde Bakanlar Kurulu'nca
belirlenecek oranda özürlü ve eski hükümlü ile terör mağduru istihdam edecek.
Bu kapsamda çalıştırılacak işçilerin toplam oranı yüzde 6 olacak.
Özürlülük oranı yüzde 80'den fazla olanların sigorta primlerinin yüzde 50'si
Hazine tarafından ödenecek.
-Ücret, Türk Lirası olarak ödenecek. Yabancı para birimiyle yapılacak ödemeler
günün kuru üzerinden Türk Lirası olarak yapılabilecek.
ÜCRET BANKA HESABINA YATIRILACAK
-Ücret en fazla aylık olarak ödenecek, bu süre sözleşmeyle bir haftaya kadar
indirilebilecek. Bono veya senetle ücret ödemesi yapılamayacak. Ücretin banka
hesabına yatırılması, yasa hükmü haline getirildi.
-İşverenin konkordato ilanı, iflas veya aciz belgesi alınması yoluyla ücret
ödeme güçlüğüne düşmesi durumunda geçerli olmak üzere, işçilerin son üç aylık
ücret alacaklarını karşılamak üzere İşsizlik Sigortası Fonu kapsamında ''Ücret
Garanti Fonu'' oluşturulacak. Bu Fon'a, sigortalının prime esas kazancının işverene
düşen bölümünün binde 5'ini aşmamak üzere işverenden kaynak sağlanacak.
-Ücret hesap defteri uygulamasına son verildi.
-Her türlü işçi asgari ücret kapsamında olacak.
-Haftalık 45 saati aşan süreler ''fazla çalışma'' sayılacak. Fazla çalışma ücreti
saat ücretinin yüzde 25 fazlası olarak uygulanacak.
İşçi, fazla çalıştığı her saat için 1.5 saatlik ''serbest zaman'' (izin) kullanabilecek.
Fazla çalışma süresi toplamı, 1 yılda 270 saati aşamayacak.
-Cumartesi günlerinin yarım gün tatil olduğuna ilişkin hüküm kaldırıldı.
-Çalışma süreleri 1-5 yıla kadar olanlar 14 gün, 5-15 yıl arasında olanlar 20
gün, 15 yıldan fazla olanlar da 26 gün ücretli izin kullanacak.
18 yaşından küçükler ile 50 yaşından büyüklerin yıllık ücretli izin süreleri
20 günden az olmayacak.
Yıllık izin süresi tarafların anlaşmasıyla 10 günden az olmamak üzere en çok
üçe bölünebilecek, izin süreleri sözleşmeyle artırılabilecek. Ücretsiz yol izni
süresi de 4 gün olacak.
-Günlük çalışma süresi 4 saat veya daha kısa süreli işlerde 15 dakika, 4-7.5
saate kadar olan işlerde 30 dakika, 7.5 saatten fazla olan işlerde bir saat
ara dinlenmesi verilecek.
GECE ÇALIŞMASI 7.5 SAATİ GEÇEMEYECEK
-20.00-06.00 saatleri arasında kalan ve 11 saati geçmeyen zaman dilimi ''gece''
olarak tanımlandı. İşçilerin gece çalışması 7.5 saati geçemeyecek. Gece çalıştırılan
işçiler, masrafları işveren tarafından karşılanmak üzere 2 yılda bir düzenli
olarak sağlık kontrolünden geçirilecek.
Gece ve gündüz işletilen, nöbetleşe işçi postası kullanılan işlerde en fazla
2 haftalık nöbetleşme esası uygulanacak. Postası değiştirilecek işçi 11 saat
dinlendirilmeden diğer postada çalıştırılamayacak.
-Temel eğitimi tamamlamış veya okula gitmeyen çocukların çalışma saatleri günde
7 ve haftada 35 saatten fazla olamayacak.
-Yer altı ve su altında çalışmayı gerektiren işlerde 18 yaşını doldurmamış erkek
ve her yaştaki kadın çalıştırılamayacak.
-Sanayi işyerlerinde 18 yaşını doldurmamış çocuk ve genç işçiler gece çalıştırılamayacak.
HAMİLELİK VE DOĞUM HAKLARI
-Kadın işçilere doğumdan önce 8 ve doğumdan sonra 8 hafta olmak üzere toplam
16 hafta izin verilecek. Çoğul gebeliklerde doğum öncesi izin süresi 10 haftaya
çıkarılacak. İsteği halinde kadın işçiye doğum izninin tamamlanmasının ardından
6 aya kadar ücretsiz izin verilecek. Bu süre yıllık izin hesabında dikkate alınmayacak.
-Kadın işçilere bir yaşından küçük çocukları için günlük 1.5 saat emzirme izni
verilecek.
-İşverenler, işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması için gerekli
her türlü önlemi almak, araç ve gereçleri noksansız bulundurmak, işçiler de
iş sağlığı ve güvenliği konusunda alınan her türlü önleme uymakla yükümlü olacak.
-Herhangi bir işyerinin tesis ve tertiplerinde, çalışma yöntem ve şekillerinde
makine ve cihazlarında işçilerin yaşamı için tehlikeli olan bir husus tespit
edilirse, bu tehlike giderilinceye kadar tehlikenin niteliğine göre iş tamamen
veya kısmen durdurulacak veya işyeri kapatılacak.
-En az 50 işçi çalıştıran ve 6 aydan fazla sürekli işlerin yapıldığı sanayi
işyerlerinde, her işveren bir iş sağlığı ve güvenliği kurulu kurmakla yükümlü
olacak.
-Devamlı olarak en az 50 işçi çalıştıran işverenler, işyerindeki işçi sayısına
ve işin tehlike derecesine göre bir veya daha fazla işyeri hekimi çalıştıracak
ve işyeri sağlık birimi oluşturacak.
-Devamlı olarak en az 50 işçi çalıştıran ve 6 aydan fazla sürekli işlerin yapıldığı
sanayi işyerlerinde işverenler, işyerinin iş güvenliği önlemlerinin sağlanması,
iş kazalarının ve meslek hastalıklarının önlenmesi için alınacak önlemlerin
belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi hizmetlerini yürütmek üzere işyerindeki
işçi sayısına, işyerinin niteliğine ve tehlikelilik derecesine göre bir veya
daha fazla mühendis veya teknik elemanı görevlendirecek.
-16 yaşını doldurmamış genç işçiler ve çocuklar ağır ve tehlikeli işlerde çalıştırılamayacak.
-Ağır ve tehlikeli işlerde çalışacak işçilerin işe girişinde veya işin devamı
süresince en az yılda bir, bedence bu işlere elverişli ve dayanaklı oldukları
işyeri hekimi, iş sağlığı dispanserleri, bunların bulunmadığı yerlerde sırası
ile en yakın SSK, sağlık ocağı, hükümet veya belediye hekimleri tarafından verilmiş
muayene raporları olmadıkça, bu gibiler işe alınmayacak veya işte çalıştırılmayacak.
-14 yaşından 18 yaşına kadar (18 dahil) çocuk ve genç işçilerin işe alınmalarından
önce işyeri hekimi, işçi sağlığı dispanserleri, bunların bulunmadığı yerlerde
sırası ile en yakın SSK, sağlık ocağı, hükümet veya belediye hekimlerine muayene
ettirilerek işin niteliğine ve şartlarına göre vücut yapılarının dayanıklı olduğunun
raporla belirtilmesi gerekecek. Çocuk ve genç işçiler, 18 yaşını dolduruncaya
kadar 6 ayda bir defa aynı şekilde doktor muayenesinden geçirilerek bu işte
çalışmaya devamlarına sakınca olup olmadığı kontrol edilecek.
KIDEM TAZMİNATI FONU
-Yasa hükümlerine aykırı davranışlar durumunda 50 milyon ile 5 milyar lira
arasında değişen para cezaları uygulanacak.
-Kamu kuruluşlarında sözleşmeli olarak istihdam edilenlere mevzuat veya sözleşmelerine
göre ''kıdem tazminatı niteliğinde'' yapılan ödemeler kıdem tazminatı sayılacak.
-50'den az işçi çalıştırılan tarım ve orman işlerinin yapıldığı işyerleri ile
Esnaf ve Sanatkarlar Kanunu çerçevesinde 3 kişinin çalıştığı işyerlerinde çalışan
işçiler hakkında, İş Yasası'nda öngörülen ücret ve ücretin ödenmesine ilişkin
esasları içeren maddeler uygulanacak.
-Çalışma barışının ve endüstri ilişkilerinin geliştirilmesinde, çalışma hayatıyla
ilgili mevzuat çalışmalarının ve uygulamalarının izlenmesi amacıyla; hükümet
ile işveren, kamu görevlileri ile işçi sendikaları konfederasyonları arasında
etkin dayanışmayı sağlamak üzere, üçlü temsile dayalı istişari mahiyette bir
danışma kurulu oluşturulacak.
-150 ve daha fazla işçi çalıştıran işyerlerinde işçilerin açacağı kantinlere
işveren yer vermek zorunda olacak.
-İş güvencesini düzenleyen madde hükümleri gazetecilere de kıyasen uygulanacak.
-''Kıdem Tazminatı Fonu'' kurulacak. Kıdem Tazminatı Fonu'na ilişkin kanunun
yürürlüğe gireceği tarihe kadar işçinin kıdemleri 1475 sayılı kanuna göre hesaplanacak.
Milliyet