Yeni Anayasa taslağında halk iradesi ne kadar belirgin?

PARTİ KAPATMA TALEBİ MECLİS İZNİNE BAĞLANIYOR

1- Şuanki yapı:

Hali hazırda bir siyasi partinin kapatılması, Yargıtay Cumhuriyet Bassavcısının açacağı dava ile mümkün olmaktadır.

2- Oluşacak yeni yapı:

Yapılacak yeni Anayasal düzenlemede,
- Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısının talebi üzerine, TBMM'de grubu bulunan her bir siyasî partinin beşer üye ile temsil edildigi ve Meclis Baskanının baskanlıgında olusturulacak Komisyonun üye tam sayısının üçte iki çogunlugu ve gizli oyla verecegi izin üzerine,
dava açılabilecektir.

DEĞERLENDİRME: Siyasi parti kapatma davaları, bir anlamda, halkın oylarıyla Meclise girmiş milletvekillerinin iradesine bağlanmaktadır. Mecliste gurubu bulunan (grup için bir siyasi partinin en az 20 milletvekilinin olması gerekmektedir) her parti beş üye temsil edilecek olup, üye tamsayısının 2/3'ünün kararına bağlı olarak dava Anayasa Mahkemesine götürülebilecektir.

ANAYASA MAHKEMESİNİN YAPISI

1- Şuanki yapı:

Hali hazırdaki yapıda, Anayasa Mahkemesi onbir asıl ve dört yedek üyeden oluşmaktadır.
Cumhurbaşkanı,
-iki asıl ve iki yedek üyeyi Yargıtay,
-iki asıl ve bir yedek üyeyi Danıştay,
-birer asıl üyeyi Askerî Yargıtay, Askerî Yüksek İdare Mahkemesi ve Sayıştay genel kurullarınca kendi Başkan ve üyeleri arasından üye tamsayılarının salt çoğunluğu ile her boş yer için gösterecekleri üçer aday içinden;
-bir asıl üyeyi ise Yükseköğretim Kurulunun kendi üyesi olmayan yükseköğretim kurumları öğretim üyeleri içinden göstereceği üç aday arasından;
-üç asıl ve bir yedek üyeyi üst kademe yöneticileri ile avukatlar arasından seçmektedir.

Söz konusu bu uygulamada halkın iradesi bulunmamaktadır.

2- Oluşacak yeni yapı:

Yeni düzenleme ise şu şekildedir:

Anayasa Mahkemesi ondokuz üyeden oluşur.

Türkiye Büyük Millet Meclisi;
- iki üyeyi Sayıstay Genel Kurulunun kendi baskan ve üyeleri arasından, her bos yer için gösterecekleri üçer aday içinden,
- bir üyeyi ise baro baskanlarının avukatlar arasından gösterecekleri üçer aday içinden yapacagı gizli oylamayla seçer.

Cumhurbaskanı;
- üç üyeyi Yargıtay,
- iki üyeyi Danıstay,
- bir üyeyi Askeri Yüksek İdare Mahkemesi
genel kurullarınca kendi baskan ve üyeleri arasından her bos yer için gösterecekleri üçer aday içinden;
- üç üyeyi Yüksekögretim Kurulunun kendi üyesi olmayan yüksekögretim kurumları ögretim üyeleri arasından gösterecegi üçer aday içinden;
- bes üyeyi üst kademe yöneticileri, serbest avukatlar veya Anayasa Mahkemesi raportörleri arasından;
- iki üyeyi ise yüksek ögrenim görmüs Türkiye Cumhuriyeti vatandasları arasından seçer.

DEĞERLENDİRME:

* Hali hazırdaki yapıda, Anayasa Mahkemesi üyelerini bir anlamda sadece yargı seçmektedir. Cumhurbaşkanı sadece kendisine önerilenler arasından bir seçim yapmaktadır.

* Yeni yapıda ise 3 üye Meclis iradesi tarafından seçilebilecektir. Bu seçim sınırsız olmayıp, Sayıştay veya baro başkanlarının iradesine bağlanmıştır. Yeni sistem halkın temsil edildiği en önemli organ olan TBMM'nin etkinliğini çok az arttırmıştır. 3/16 gibi bir yapı oluşturulmuştur.

* Cumhurbaşkanının seçtiği üye sayısı yine çoğunluğu oluşturmaktadır. Ancak halk tarafından seçilecek olan Cumhurbaşkanının yargı başkanlarının iradesine bağlılığı azaltılmıştır. Cumhurbaşkanı 6 üyeyi yargı organlarının kendi belirledikleri arasından, 3 üyeyi YÖK'ün belirledikleri arasından, 7 üyeyi ise kendi takdirine göre seçecektir.

* Meclisin nispi yetkisi ve Cumhurbaşkanının kendi takdirine göre yaptığı belirleme sonrasında tespit ettikleri üyeler göz önüne alındığında 10/9 gibi bir halk iradesi ortaya çıkmaktadır.

HAKİMLER VE SAVCILAR YÜKSEK KURULUNUN (HSYK) YAPISI

1- Şuanki yapı:

Kurulun Başkanı, Adalet Bakanıdır. Adalet Bakanlığı Müsteşarı Kurulun tabiî üyesidir.
Kurulun;
üç asıl ve üç yedek üyesi Yargıtay Genel Kurulunun,
iki asıl ve iki yedek üyesi Danıştay Genel Kurulunun kendi üyeleri arasından,
her üyelik için gösterecekleri üçer aday içinden Cumhurbaşkanınca, dört yıl için seçilir. Süresi biten üyeler yeniden seçilebilirler.

2- Oluşacak yeni yapı:

Yeni düzenleme ise şu şekildedir:

Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu 21 asıl ve 10 üyeden olusur; üç daire halinde çalısır.

Kurulun Baskanı Adalet Bakanıdır. Adalet Bakanlıgı Müstesarı Kurulun tabiî üyesidir.
Kurulun,
- dört asıl üyesi, nitelikleri kanunda belirtilen; yüksek ögretim kurumlarının hukuk, iktisat ve siyasal bilimler dallarında görev yapan ögretim üyeleri, üst kademe yöneticileri ile avukatlar arasından Cumhurbaskanınca,
- bir asıl ve bir yedek üyesi Anayasa Mahkemesi raportörleri arasından Anayasa Mahkemesince,
- üç asıl ve iki yedek üyesi Yargıtay üyeleri arasından Yargıtay Genel Kurulunca,
- bir asıl ve bir yedek üyesi Danıstay üyeleri arasından Danıstay Genel Kurulunca,
- yedi asıl ve dört yedek üyesi birinci sınıf olup, birinci sınıfa ayrılmayı gerektiren nitelikleri yitirmemis adlî yargı hâkim ve savcıları arasından adlî yargı hâkim ve savcılarınca,
- üç asıl ve iki yedek üyesi birinci sınıf olup, birinci sınıfa ayrılmayı gerektiren nitelikleri yitirmemis idarî yargı hâkim ve savcıları arasından idarî yargı hâkim ve savcılarınca, dört yıl için seçilir. Süresi biten üyeler yeniden seçilebilir.

DEĞERLENDİRME:

* Hali hazırdaki yapıda, HSYK'yı, Anayasa Mahkemesinde olduğu gibi sadece yargı organları seçmektedir. Cumhurbaşkanı sadece yargı organlarının kendisine önerdikleri 3 üye arasından birini seçmektedir.

* Yeni yapıda, Kurulun üye sayısı arttırılmış, Cumhurbaşkanına hiç kimsenin iradesine bağlı olmadan 4 asıl üye atama yetkisi verilmiştir. Yargı organlarının asıl üye seçme yetkisi 5 ile sınırlanmış, buna karşılık hakim ve savcılara 10 asıl üye seçme yetkisi verilmiştir.

Söz konusu yeni yapı, adli ve idari yargı hakim ve savcılarına 10 asıl üye seçme yetkisi verdiği için Kurulun yarısı, nispeten meslek mensuplarının tercihlerine göre belirlenecektir. Yargı organı başkan ve üyelerinin yetkisi azaltılmıştır. Kurula halk iradesinin etkisi çok dolaylı yoldan sağlanmıştır. Bu dolaylı yolu Cumhurbaşkanı sağlamaktadır. Zira yapılan düzenleme gereğince artık Cumhurbaşkanlarını halk seçecektir. Halkın seçtiği Cumhurbaşkanının kurula etkisi 4 asıl üye ile sınırlı tutulmuştur.