Özelleştirme kapsamındaki KİT'lerde işçi sayısı azaldı, yönetici kadrosu şişti

Özelleştirmedeki gecikmenin devleti nasıl zarara uğrattığı Yüksek Denetleme Kurulu'nun hazırladığı rapora da yansıdı.

Başbakanlık müfettişlerinin özelleştirme kapsamına alınan işletmelerde yaptığı incelemeye göre, üretimin durduğu ya da kısmen faal haldeki kurumlarda çalışanların önemli bir bölümü başka birimlere nakledildi. Aynı şirketlerde personele oranla daha yüksek maaş alan yönetim ve denetim kurulu üye sayılarında ise herhangi bir azalma olmadı. Zaman'ın ele geçirdiği raporda Özelleştirme İdaresi Başkanlığı'na, ?Üretimi durdurulan ve personel çıkartılan kamu iktisadi teşekküllerinde yönetici sayısı niye azaltılmadı?? sorusu yöneltiliyor. Bir önceki yıla ait incelemede de benzer sonuçlarla karşılaşıldığına işaret eden müfettişler, sık sık yapılan yönetim değişiklikleri sebebiyle yönetim kadrolarının daha da artırıldığını vurguluyor. Geçen hafta tamamlanan ve Türkiye Büyük Millet Meclisi KİT Komisyonu'na gönderilen raporda ?uygunsuzluk' tespit edilen kurumların başında Karadeniz Bakır İşletmeleri geliyor.

Kurumun Samsun İşletmesi geçen yıl özelleştirildi, Murgul'daki tesislerde de üretim durdu. Buna karşılık halen 7 yönetim ve 3 denetim kurulu üyesi görev yapıyor. Uzmanlar, anonim şirket statüsündeki söz konusu işletmenin 3 yönetim ve 1 denetim kurulu üyesi çalıştırabileceğini belirtiyor. Kamu kuruluşlarında yönetim kurulu üyelerinin aylık ücretleri ise bin 60 Yeni Türk Lirası (1 milyar 60 milyon TL).

Tasfiye işlemleri süren Sümer Holding'de de aynı sayıda üye işbaşında bulunuyor. Tamamına yakını özelleştirilen Türkiye Denizcilik İşletmeleri'nde ise 7 yönetim ve 3 denetim kurulu maaş almaya devam ediyor. Üretim birimlerinin tamamı özelleşen ve satışa konu tek işletmesi kalan SEKA, 5 yö- netim ve 3 denetim kurulu üyesi ile yola devam ediyor.

Türkiye Gübre Sanayii'ne ilişkin tespitler dikkat çekici. 2003'te üç bağlı şirketi blok satış suretiyle özelleştirildiği belirtilen Gübre Sanayii'ne bağlı şirket sayısı sadece bir. Buna karşılık yönetim kurulu üye sayısında herhangi bir azalma yok.

Özelleştirme İdaresi raporunda özelleştirme kapsamında bulunan kuruluşlardaki uygulamalarla ilgili önemli tespitlere yer veriliyor. Eleştiriler, ?Üst düzey atamalar ve yönetim değişiklikleri' başlıklı bölümde art arda sıralanıyor. KİT'lerdeki üst düzey atama ve orta yöneticilerle ilgili tasarrufun Başbakanlık Özelleştirme İdaresi'nde olduğu belirtiliyor. Bir önceki yıla ilişkin raporla ilgili hatırlatmada bulunulurken, aynı hataların 2003 ve 2004'te de devam ettiği vurgulanıyor ve şu ifadelere yer veriliyor: ?Özelleştirme uygulamaları ya da ekonomik gelişmelere uyum sağlayamamaları sebebiyle faaliyet hacimlerinde önemli ölçüde daralmalar meydana gelmiş olmasına rağmen yönetim ve denetim kurulu üye sayılarının faaliyet hacmiyle orantılı olmayacak şekilde korunduğu tespit edilmiştir. Özelleştirme işlemleri sonuçlanıncaya kadar da gider tasarrufu sağlanabilmesini teminen idareye kanunla verilen yetki çerçevesinde yönetim ve denetim kurulu sayılarının azaltılmasına yönelik düzenlemelerde bulunulması gerekiyor.?

Denetleme Kurulu'nun raporunda ayrıca sık sık yönetici değişiminin yanlışlığına dikkat çekiliyor. Bunun hem maddi kayba hem de iş verimine olumsuz etkisine vurgu yapılıyor: ?Şirket yönetim kurulu üyelikleriyle ilgili yapılan incelemelerde 2003 yılında Eti Elektrometalurji AŞ'de 5 kişilik yönetim kurulu üyeliğinde 14 farklı kişinin, Eti Krom AŞ'de 5 kişilik yönetim kurulu üyeliğinde 10 kişinin, İGSAŞ ve SİDAŞ'ta 5'er kişilik yönetim kurulu üyeliğinde 11'er kişinin, Bergama AŞ'de 5 kişilik yönetim kurulu üyeliğinde 14 kişinin, TDÇİ'de 3 kişilik yönetim kurulu üyeliğinde 8 kişinin görev yaptığı, diğer bir deyişle söz konusu şirketlerde bir yönetim kurulu üyesinin yaklaşık 6 ay süre ile görev yaptığı, özelleştirme programındaki diğer kuruluşlarda da uygulamanın bu yönde olduğu görülmüştür.?

Müfettişler yönetim kadrosunun Türk Ticaret Kanunu'nda öngörülen asgari seviyeye çekilmesini isterken, ?Faaliyet hacimleri önemli ölçüde azalan KBİ, TDİ, EBİ AŞ, TÜGSAŞ, Sümer ve SEKA'da gider tasarrufu sağlanabilmesini teminen 4046 sayılı kanunla verilen yetki çerçevesinde yönetim ve denetim kurulu üye sayıları aşağı çekilmelidir.? ifadesine yer veriliyor. Yüksek Denetleme Kurulu'nda atıf yapılan Türk Ticaret Kanunu'nda yönetim kurulu üyelikleri 312. madde ile düzenleniyor. Maddede, ?Anonim şirketlerin esas mukavelesi ile tayin veya umumi heyetçe intihap edilmiş (seçilmiş) en az üç kişiden ibaret bir idare meclisi (yönetim kurulu) bulunur.? deniliyor. 347. madde ise denetim (murakıp) kuruluna açıklık getiriyor: ?Anonim şirketlerde 5'ten fazla olmamak üzere bir veya daha çok murakıp (denetmen) bulunur. Ücret ise genel kurul tarafından takdir edilir.?

zaman