Torba Yasaya göre stok beyanları nasıl yapılacaktır?

TORBA YASA'YA GÖRE STOK BEYANLARI NASIL YAPILACAKTIR

Bu kısımda Kanunun 2 inci kısım 4 üncü bölümümde açıklanan ?Stok Beyanları?na ait hükümleri mümkün olduğu kadar basit bir anlatımla açıklamaya çalışacağız. Bu bölüm kayıt dışı faaliyetlerin kayıt altına alınabilmesi için, işletmelerde mevcut olmasına rağmen kayıtlara yansıtılmamış emtia, makine, teçhizat ve demirbaşların kayıtlara intikal ettirilebilmesini sağlamak amacı ile düzenlenmiştir.

Bu bölüm ?İşletmede mevcut olduğu halde kayıtlarda yer almayan emtia, makine, teçhizat ve demirbaşlar? başlığı ile; ?Kayıtlarda yer aldığı halde işletmede bulunmayan mallar ve kasa mevcudu? başlıkları altında açıklanmıştır. Buna göre;

İşletmede Mevcut Olduğu Halde Kayıtlarda Yer Almayan Emtia, Makine, Teçhizat ve Demirbaşlar:

Bu kısım kayıt dışı faaliyetlerin kayıt altına alınabilmesi için, işletmelerde mevcut olmasına rağmen kayıtlara yansıtılmamış emtia, makine, teçhizat ve demirbaşların kayıtlara intikal ettirilebilmesini sağlamak amacı ile düzenlenmiştir.

Örneğin gelir vergisi mükellefi Market Osman Amca 2010 yılında faturasız olarak marketine bazı mallar almış ve bu mallar defter kayıtlarına girmemiş olsun. Eğer Market Osman Amca veya benzer durumda olan kurumlar vergisi mükellefleri (Limited Şirket, Anonim Şirket vb.) varsa, ellerinde bulundurdukları bu tür mallarını vergi dairelerine bildirirlerse bu mallar için cezai müeyyide uygulanmayacaktır.

Gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri (adi, kollektif ve adi komandit şirketler dahil), işletmelerinde mevcut olduğu halde kayıtlarında yer almayan emtia, makine, teçhizat ve demirbaşları kendilerince veya bağlı oldukları meslek kuruluşunca tespit edilecek rayiç bedel ile bu Kanunun yayımlandığı tarihi izleyen üçüncü ayın sonuna kadar bir envanter listesi ile vergi dairelerine bildirmek suretiyle defterlerine kaydedebilirler. Bildirime dahil edilen kıymetler için amortisman ayrılmaz.

Bilanço esasına göre defter tutan mükellefler, yukarıda belirtilen hükümler uyarınca aktiflerine kaydettikleri emtia için ayrı, makine, teçhizat ve demirbaşlar için ayrı olmak üzere özel karşılık hesabı açarlar. Emtia için ayrılan karşılık, ortaklara dağıtılması veya işletmenin tasfiye edilmesi halinde sermayenin unsuru sayılır ve vergilendirilmez. Makine, teçhizat ve demirbaşlar envantere kaydedilir ve ayrılan karşılık birikmiş amortisman addolunur.

İşletme hesabı esasına göre defter tutan mükellefler ise söz konusu emtiayı defterlerinin gider kısmına satın alınan mal olarak kaydederler.

Yukarıda belirtilen hükümler uyarınca bildirilen ve beyan edilen genel orana tabi makine, teçhizat, demirbaş ve emtiaların bedeli üzerinden % 10 oranı, indirimli orana tabi diğer makine, teçhizat, demirbaş ve emtiaların bedeli üzerinden tabi olduğu oranların yarısı esas alınarak katma değer vergisi hesaplanır ve ayrı bir beyanname ile sorumlu sıfatıyla beyan edilerek, beyanname verme süresi içinde ödenir. Makine, teçhizat ve demirbaşlar üzerinden ödenen bu vergi hesaplanan katma değer vergisinden indirilemez. Emtia üzerinden ödenen vergi genel esaslara göre indirilir. Diğer bir ifade ile bu hükümler çerçevesinde emtia üzerinden beyan edilerek ödenecek olan verginin, mükellefin vergiye tâbi faaliyetleri üzerinden hesaplanan vergiden indirilmesi mümkündür. Ancak makine, teçhizat ve demirbaşlar üzerinden ödenen bu vergi hesaplanan katma değer vergisinden indirilmeyecektir. Ayrıca beyan edilen bu emtia, makine, teçhizat ve demirbaşlar için 3065 sayılı Kanunun 9 uncu maddesinin (2) numaralı fıkrasında belirtilen belgesiz mal bulundurmaya ait cezai müeyyideler uygulanmayacaktır.

Market Osman Amca örneğinden devam edersek eğer Market Osman Amca faturasız aldığı çikolata, bisküvi gibi emtialarını vergi dairesine bildirirse hesaplanacak olan katma değer vergisini genel esaslara göre Katma Değer Vergisinden de indirebilecektir. Ancak Market Osman Amcanın faturasız aldığı stoklar masa, buzdolabı gibi makine, teçhizat ve demirbaş ise hesaplanıp ödenecek olan bu vergiler ise Katma Değer Vergisinden indirilemeyecektir.

Kanun bu kapsamda bildirilen kıymetlerin satılması halinde satış bedelinin, bunların deftere kaydedilen değerinden düşük olamayacağını düzenlemiştir. Böylece doğabilecek zararın gelir veya kurumlar vergisi matrahının tespitinde gider olarak dikkate alınmaması, katma değer vergisi matrahının ise aşındırılmaması sağlanmak istenmiştir.

Kanun özel tüketim vergisi konusuna giren mallar için ise aşağıdaki uygulamayı öngörmüştür;

Özel tüketim vergisi konusuna giren malları bu uygulama kapsamında beyan eden ve alış belgelerini ibraz edemeyen mükelleflerin bu malların beyan tarihindeki miktarı ve emsal bedeli üzerinden geçerli olan özel tüketim vergisini yukarıda belirtilen süre çerçevesinde ayrı bir beyanname ile beyan ederek aynı süre içinde ödemeleri halinde bu mallar bakımından 4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanununun 4 üncü maddesinin (3) numaralı fıkrasında belirtilen belgesiz mal bulundurmaya ait cezai müeyyideler uygulanmayacaktır. Bu şekilde beyan edilerek ödenen özel tüketim vergisi için vergi cezası kesilmeyecektir.

Belirtilen tüm bu düzenlemelere ilişkin olarak geçmişe yönelik vergi cezası uygulanmayacağı ayrıca belirtilmiştir.

Kayıtlarda Yer Aldığı Halde İşletmede Bulunmayan Mallar ve Kasa Mevcudu:

Bu kısım belgeli (faturalı) olarak alınıp kayıtlara geçen ancak belge düzenlenmeksizin satılan malların halen stokta gözükmesi nedeniyle oluşan gerçek dışılığın, belge düzenlenerek kayıt ve beyanlara hâsılat olarak intikal ettirilmesini sağlanmak amacıyla düzenlenmiştir.

Örneğin gelir vergisi mükellefi Market Osman Amca 2010 yılı Ocak ayında faturalı olarak marketine bazı mallar almış ve bu mallar defter kayıtlarına girmiştir. Ancak Osman Amca diğer aylarda bu malları satmış bu satışlarla ilgili fatura veya fiş düzenlememiş, bu satışlar kayıtlarına girmemiştir. Yani mallar satıldığı halde bu hâsılatlar Osman Amca'nın kayıtlarında bulunmaktadır. Eğer Market Osman Amca veya benzer durumda olan Kurumlar Vergisi mükellefleri (Limited Şirket, Anonim Şirket vb.) varsa, bu tür hâsılatlarını beyan etmeleri durumunda vergi cezası ve faiz uygulanmayacaktır.

Buna göre;

Gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri (adi, kollektif ve adi komandit şirketler dahil), kayıtlarında yer aldığı halde işletmelerinde mevcut olmayan mallarını, bu Kanunun yayımlandığı tarihi izleyen üçüncü ayın sonuna kadar, aynı nev'iden mallara ilişkin cari yıl kayıtlarına göre tespit edilen gayrisafi kâr oranını dikkate alarak fatura düzenlemek ve her türlü vergisel yükümlülüklerini yerine getirmek suretiyle kayıt ve beyanlarına intikal ettirebilirler. Gayrisafi kâr oranının cari yıl kayıtlarına göre tespit edilemediği hallerde, mükellefin bağlı olduğu meslek odalarının belirleyeceği oranlar esas alınır. Gayrisafi kâr literatürde belirli bir dönemde gerçekleştirilen net satışlardan, satılan malın maliyetinin çıkartılması suretiyle hesaplanan kâr olarak tanımlanmaktadır. Kanunun bu bölümündeki düzenlemede ilk akla gelen soru gayrisafi kar oranının eksi olması durumunda ne yapılacağıdır. Kanun düzenlemesinden gayrisafi kar oranı eksi olsa da mükelleflerin bu oranı kullanabilecekleri anlaşılmaktadır.

Uygulamaya ilişkin olarak geçmişe yönelik vergi cezası ve gecikme faizi uygulanmayacağı ayrıca belirtilmiştir.

Kayıtlarda yer aldığı halde işletmede bulunmayan kasa mevcudu hakkında ise aşağıda belirtilen düzenlemeler yapılmıştır;

Bilanço esasına göre defter tutan kurumlar vergisi mükellefleri, 31/12/2010 tarihi itibarıyla düzenleyecekleri bilançolarında görülmekle birlikte işletmelerinde bulunmayan kasa mevcutları ve işletmenin esas faaliyet konusu dışındaki işlemleri dolayısıyla (ödünç verme ve benzer nedenlerle ortaya çıkan) ortaklarından alacaklı bulunduğu tutarlar ile ortaklara borçlu bulunduğu tutarlar arasındaki net alacak tutarlarını bu Kanunun yayımlandığı tarihi izleyen üçüncü ayın sonuna kadar vergi dairelerine beyan etmek suretiyle kayıtlarını düzeltebileceklerdir.

Bu hükümden bilanço esasına göre defter tutan kurumlar vergisi mükellefleri yararlanabileceklerdir. Yani Gelir Vergisi Mükellefi Market Osman Amca bu hükümden yararlanamaz.

Bu kapsamda beyan edilen tutarlar üzerinden % 3 oranında hesaplanan vergi, beyanname verme süresi içinde ödenmelidir.

Ayrıca bu kapsamda ödenen vergiler, gelir veya kurumlar vergisinden mahsup edilmeyecek; beyan edilen tutarlar ve ödenen vergiler, kurumlar vergisi matrahının tespitinde gider olarak kabul edilmeyecek ve beyan edilen tutarlar nedeniyle ilave bir tarhiyat yapılmayacaktır.