Askeri Yüksek İdare Mahkemesi: YAŞ kararlarının hukuka uygunluk yönünden denetimi fiili bir zorunluluktur

Askeri Yüksek İdare Mahkemesi: YAŞ kararlarının hukuka uygunluk yönünden denetimi fiili bir zorunluluktur

Yüksek Askeri Şura (YAŞ) kararlarının yargı denetimine açılması tartışmaları yeniden alevlenirken, Askeri Yüksek İdare Mahkemesi'nin (AYİM), emekliye sevkedilen bir hukukçu generalin açtığı davaya ilişkin gerekçeli kararında, ?YAŞ kararlarının hukuka uygunluk yönünden denetimi fiili bir zorunluluktur. Zira kimi eksik değerlendirme ve bilgilendirmeden kaynaklı olarak yüksek kurul kararlarına da bazı hatalar yansıyabilir? denildi.

Ağustos 1999'daki YAŞ'ta ordudan resen emekli edilmesi kararlaştırılan dönemin Milli Savunma Bakanlığı Kanunlar Dairesi Başkanı General, uygulamanın ?yok hükmünde? olduğu iddiasıyla AYİM'e başvurdu. Hukukçu general, Anayasa Mahkemesi kararı uyarınca hakim albay ve hakim generallerin yasal yaş haddinden önce idarenin takdir yetkisiyle emekli edilemeyeceğini belirterek ?yetersizlik, disiplinsizlik ve ahlaki neden?le emekliye sevkedilmediğini, kadrosuzluk tazminatı da ödenmediğini kaydetti. Bu nedenlerle kendisinin hangi ?hukuki sebep?le emekli edildiğinin belli olmadığını anlatan Generalin, 35 milyar lira maddi, 5 milyar lira manevi olmak üzere toplam 40 milyar liralık tazminat talebiyle açtığı dava Askeri Yüksek İdare Mahkemesi'nde (AYİM) görüldü. Ancak AYİM, ?YAŞ kararıyla yapılan emeklilik işlemlerinin yargı denetimine tabi olmadığı?na karar verdi. Davaya ilişkin gerekçeli kararda, ?YAŞ kararlarının içerik ve nitelikleri ile idare hukuku yönünden denetlenmesi sorunu? incelendi.

AYİM, YAŞ'ın asli görevinin ?görüş bildirmek, danışma, istişare işlevi? yapmak olduğunu dikkate alarak, ?idare hukuku esaslarına göre, ?görüş bildirme' yoluyla belirtilen irade açıklamalarının kişilerin fiili ve hukuki durumlarını etkileme yoluyla menfeatlerini ihlal etme durumunda işlemler olmadığından idari yargıda dava konusu yapılamayacağını? vurguladı. AYİM kararında YAŞ'ın diğer görevlerinin yargı denetimi konusunda ise şu noktaların altı çizildi:

?YAŞ'ın Kuruluş yasasında öngörülen ve istişari nitelikteki soyutlanmayacak yapıdaki diğer kanunlarda yer alan görevlerine ilişkin kimi kararları da doğası gereği ve kural olarak yargı denetimine elverişli değildir. Yurt savunması bağlamında Türk Silahlı Kuvvetlerinin kadro ve personel ihtiyacını belirleme konusunda özgün ve tartışılmaz üstün uzmanlık konumundaki YAŞ'ın 926 sayılı kanunun maddelerinde belirtilen general-amiral miktarına, kadro ihtiyacına, kadro fazlasına ve belli rütbeler için kontenjan tesbitine ilişkin yetkileri ve aldığı kararlar kişiler bazında olmayıp savunma konsepti kapsamında kural işlemler oluşturur ve yargısal denetimleri yerindelik ölçeğinde bir denetime dönüşür ki işin niteliği gereği böyle bir denetimin hukuka uygunluk sınırını aşacağı açıktır.?

Gerekçeli kararda konu ?evrensel hukuk normları? açısından incelenirken ise ?demokratik rejimi benimseyen hukuk devletinin yargı güvencesini ihmalinin düşünülemeyeceği? vurgulandı. Kararda, ?insan haklarına saygılı, demokratik bir hukuk devleti olma iddia ve koşulunun, kişilerin hukuki ve fiili durumunu etkileyen idari işler niteliğindeki tüm kamu tasarruflarının bağımsız yargı organının etkin denetimini eksiksiz gerçekleştiren bir hukuk düzenini toplum hayatına egemen kılmaktan geçtiği?nin altı çizildi. Kararda, başvuru ?Maddi ve fiili açıdan denetim gereği? incelenirken şöyle denildi:

?Hal böyle olduğuna ve kamu adına tasarrufta bulunsa da insanların ve oluşturdukları kurulların tümüyle hatadan ve hata iddialarını karşılama ihtiyacından masun olmadıkları gerçeği karşısında, YAŞ kararlarının hukuka uygunluk yönünden denetimi fiili bir zorunluluktur da. Zira kimi eksik değerlendirme ve bilgilendirmeden kaynaklı olarak anılan yüksek kurul kararlarına da bazı hatalar yansıyabilir.?

Bu konunun YAŞ kararlarının iptali veya yok hükmünde sayılması istemiyle açılan davaların bir çoğunda ileri sürülen iddiaların dikkate alınarak incelendiği belirtilen kararda şu saptamalar yapıldı:

?Çağdaş evrensel hukuk normları ve T.C. Anayasasının öngördüğü insan haklarına dayalı demokratik hukuk devleti ilkeleri gereği olarak YAŞ'ın, TSK'dan ayırma gibi ilgililerin fiili ve hukuki durumlarını etkileyen işlemlerinin hukuka uygunluk denetimi kapsamında olmaması düşünülemez ise de anılan işlemler pozitif hukuk kurallarımız açısından denetlenmezlik konumundadır.?
Kararda, bu konuda Avrupa İnsan Hakları Komisyonu'nun, ?iç hukuk, garanti altına alınmış hakların, kamu gücü tarafından keyfi bir şekilde çiğnenmesini önleyecek bir koruma sağlamalıdır. Oysa yürütme yetkisinin gizli olarak kullanıldığı bir yerde keyfilik tehlikeleri, eşsiz bir şekilde ortaya çıkmaktadır? şeklindeki gerekçesiyle konuya uluslararası düzeyde yorum ve evrensel boyut kazandırdığı kaydedildi.

Konuyu inceleyen AYİM, bu gerekçelerine karşın, YAŞ işlemlerinin ?pozitif hukuk kuralları açısından denetlenemezlik konumunda? olduğunu vurguladı. Anayasa`nın bir hükmünün bir başka Anayasa hükmüne aykırı olduğunun ileri sürülemeyeceğine de dikkat çeken AYİM, ?YAŞ kararlarına karşı yargı denetimi yapılamayacağından? emekliye sevkedilen hukukçu generalin maddi ve manevi tazminat istemiyle açtığı davanın görülemeyeceğine karar verdi.

netgazete