Kamu Görevlilerinin Etik Davranış İlkeleri Dosyası 1
4982 sayılı Bilgi Edinme Hakkı Yasasının ardından çok önemli bir yasa daha hayatımıza girdi. "Bilgi Edinme Hakkı Yasası" vatanadaşa kamu kurumunda bulunan bir bilgi veya belgeyi 15 iş günü içinde elde edilme hakkı getirmiştir. Etik Yasası ise, kamu görevlerinin yerine getirilmesinde adalet ve tarafsızlık ilkelerine zarar veren, toplumda güvensizlik yaratan durumları ortadan kaldırmayı açıklamaktadır. Bu yasa ile kamu yöneticilerinin taktir hakkına sınır getirilmiştir. Bugün yayımlayacağımız ilk dosyada memurlar da dahil olmak üzere tüm kamu görevlerinin uymak zorunda etik davranış ilkeleri açıklanacaktır.
BU YASA NERELERDE UYGULANACAKTIR?
5176 sayılı yasa ve buna dayanılarak çıkarılan yönetmelik; Cumhurbaşkanı, Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri, Bakanlar Kurulu üyeleri, Türk Silahlı Kuvvetleri, yargı mensupları ve üniversiteler hakkında uygulanamayacak, bunun dışındaki tüm kamu görevlileri ve tüm kamu kamu kurumlarında uygulanacaktır.
YASA HANGİ PERSONELİ KAPSIYOR?
Yasa sadece memurları değil, sözleşmeli personeli, geçici personeli, işçileri ve belirtilen kamu kurumlarında çalışan diğer tüm personeli kapsamaktadır.
ETİK İLKELER NELERDİR?
Etik davranış ilkeleri yönetmeliğin ikinci bölümünde tek tek sayılmıştır. Burada sadece önemli olanlarını açıklamak gerekmektedir.
1- Kamu görevlisi, hizmeti yerine getirirken katılımcılığı, hesap verilebilirliği, beyana güveni esas alır: Bu ilkeye göre kamu kurumu yöneticileri tüm iş ve işlemlerinde katılımcılığı esas alacaktır. Yönetmeliğin 19'uncu maddesi bu konuya ilişkin olarak ayrıca bir düzenleme daha getirmiş ve "Kamu görevlileri, kamu hizmetleri ile ilgili temel kararların hazırlanması, olgunlaştırılması, alınması ve bu kararların uygulanması aşamalarından birine, bir kaçına veya tamamına, aksine yasal bir hüküm olmadıkça, o karardan doğrudan ya da dolaylı olarak etkilenecek olanların katkıda bulunmasını sağlamaya dikkat ederler." hükmünü getirmiştir. Bu hükme göre kamu kurumları, alacağı kararlardan etkilenecek olanları karar alma süreçlerine dahil etmelidir. Burada bir örnek verelim. Örneğin Başbakanlıkta çalışıyorsunuz ve tüm memurları etkileyen bir genelge çıkarılacaktır. Bu genelgeden tüm memurlar etkileneceği için memurları temsil eden örgüt temsilcilerinin karar süreç aşamalarının en az birine dahil edilmesi gerekmektedir. Memurları şu an için sadece sendikalar temsil ettiği için sendikaların bu yönetmeliğin yayım tarihinden itibaren daha dikkatli olması gerekmektedir. Yine bir örnek verelim. Kamu kurumunda o yıla ilişkin döner sermaye uygulamasına yönelik bir yönerge çıkarılacaktır. Bu yönergeden etkilecek memurları temsil eden sendikaların karar alma süreçlerine artık dahil edilmesi gerekmektedir.
2- Halkın yaşamı kolaylaştırılacak ve halkın memnuniyeti arttırılacak: Bu ilkeye göre halka hizmet temel amaçtır. Vatandaş olarak sizleri memnun etmeyen tüm uygulamalar hakkında şikayet hakkına sahip olacaksınız. Örnek verecek olursak, tapuda bir işleminiz var. Ancak bürokrasi haddinden fazla... Bu ilkeye göre gerekli bürokratik işlemleri azaltmayan Tapu ve Kadastro Genel Müdürünün Başbakanlıkta kurulu bulunan Etik Kuruluna şikayet edilmesi gerekmektedir.
3- Sürece İlişkin bilgi verilecek: Bu ülke daha önceden belirlenmiş olan standartların varlığını gerektirmektedir. Bu ilkeye göre örneğin bir kamu kurumu 2005 yılı içerisinde hangi kadrolara KPSS yolu ile hangi kadrolara istifa sonrası atama yolu ile memur atayacağını belirlemeli, buna ilişkin ilkeleri tespit etmeli ve sürece ilişkin olarak da vatandaşları bilgilendirmelidir.
4- Keyfililik olmamalı: Taktir yetkilerinin yargıda kamu yararı ve hizmet ilkeleri çerçevesinde ele alınmaktadır. Bakanlar Kurulu tarafından yürürlüğe konulan yönetmeliğin 9'uncu maddesine göre kamu hizmetleri ayrıca "her türlü keyfilikten uzak, tarafsızlık ve eşitlik" ilkelerine göre yerine getirilecektir. Burada bir örnek verelim. Daha önce görev yapmış bir mühendis kamuda yeniden görev almak isteyebilir. Veya üniversite görev yapan bir akademik personel 657 kapsamındaki kamu kurumlarına geçiş yapmak isteyebilir. Bu halde kamu kurumunun bir kısım ilgililerin başvurusunu kabul ederken bir kısmını reddetme hakkı yoktur. Şayet aynı nitlikte iki başvuru ise kamu kurumu reddettiği işlemin gerekçesini açıklayabilmelidir. Aksi halde kamu kurumu yöneticisi Etik Kurul'da savunma yapma durumunda kalacaktır.
5- Şüphe yaratan, güven duygusunu zedeleyen davranışlardan kaçınırlar: Bu ilke yönetmeliğin 10'uncu maddesinde "Saygınlık ve güven" başlığı altında ele alınmıştır. Bu ilkeye göre uzun vadede güven ilkesini zedeleyen tüm sözlü sınavların kaldırılacağını düşünüyoruz. Zira tüm sözlü sınavları güven ilkesini zedelemektedir.
6- Nezaket ve Saygı: Tüm kamu görevlileri, üstlerine, meslaktaşlarına, astlarına ve hizmetten yararlananlara nazik ve saygılı davranırlar. Başvuru kendilerine yapılmış ma görev alanına girmiyorsa, ilgili birime yönlendirirler.