Doğu illerinden tepki: DİE, çalışanlarla işsizleri karıştırmış
Devlet İstatistik Enstitüsü'nün en düşük işsizlik oranının yüzde 1,7 ile Ağrı, Kars, Ardahan ve Hakkari'de bulunduğunu açıklamasına Doğu illeri tepki gösterdi.
Enstitünün bir başka anketinde en fakir il olarak Ağrı'nın gösterildiğini belirten işadamları, aradaki çelişkiye dikkat çekiyor. İldeki gerçek işsizlik oranının yüzde 80 olduğunu açıklayan Ağrı Genç İşadamları Derneği Başkanı Şeref Aydemir ?Madem Ağrı'da işsizlik oranı o kadar düşük, iş arayanlar buraya gelsin çalışsın.? diyor. Ardahanlı işadamları da ankette belirtilen yüzde 1,7'lik oranın işsizlik değil olsa olsa çalışan oranı olabileceğini dile getiriyor. Enstitünün Kars il müdürü bile sonuçları ?gerçekçi' bulmuyor. Adı geçen illerde işsizliğin boyutlarını ise kahvehaneleri dolduran on binlerce gencin durumu gözler önüne seriyor.
Zaman, Devlet İstatistik Enstitüsü'nün (DİE) 2004'te Türkiye genelinde işsizlik oranını yüzde 10,3 olarak belirlediğini açıklamıştı. İllere göre işsizlik oranlarının verildiği haberde, son yıllardaki ekonomik büyümeye karşın istihdamdaki durağanlığa işaret edilmişti. DİE'nin anketinde dikkat çeken bir nokta da Doğu ve Güneydoğu illerindeki işsizlik oranlarının beklenenin çok altında olmasıydı.
Ağrılı Mehmet Demirtaş (32), yılın altı ayını işsiz geçiriyor. Diğer altı ayda ise gündelik işlerde çalışıyor. 6 çocuğunun geçimini kazandığı üç-beş Yeni Türk Lirası ile sağlıyor. Ağrı'daki binlerce işsizden biri olan Demirtaş, anketin sonuçları karşısında şaşkınlığını gizleyemeyerek durumunu şu sözlerle dile getiriyor: ?Biz Ağrı'da sadece 6 ay iş bulabiliyoruz. Bu süre içerisinde ise kazandığımız paranın büyük bir kısmını yakıta harcıyoruz. Yılın geri kalan kısmını ise parasız pulsuz geçiriyoruz. 250 YTL alabileceğimiz bir iş olsa hemen gidip çalışacağız; ama maalesef bulamıyoruz.? Ağrı'daki işsizliğin boyutunu, Beşir Çeçen'in kahvehanesinden görmek mümkün. Çeçen, çalışma saatleri içerisinde kahvehanenin hınca hınç dolmasından memnun, ancak sattığı çayların parasını toplayamamaktan şikayetçi. İşsizler ordusunun uğrak yeri olan kahvehanesinde içilen çaylar veresiye.
Ağrı Genç İş Adamları Derneği Başkanı Şeref Aydemir oranın hesaplanmasında çiftçilerin meslek sahibi olarak baz alınmasının yanlış olduğunu belirtiyor. Ağrı Sanayici ve İş Adamları Derneği Başkanı Kazım Karaca da bir başka anketinde Türkiye'nin en fakir ili olarak Ağrı'yı gösteren enstitünün kendisiyle çeliştiği görüşünde. İşsizlik oranı yüzde 11 ile Türkiye ortalamasının üzerinde bulunan Hakkari de enstitünün sonuçlarına itiraz ediyor. İş-Kur'a göre, gerçek oran açıklananın çok üzerinde. 224 bin (merkez 59 bin) nüfuslu ilde sadece 2004 yılı içerisinde bin 744 kişi iş için İş-Kur'a müracaat etmiş. İl Müdürü Mehmet Abi, kentteki birçok insanın da kurumun iş sağlayacağına inanmadığı için başvuruda bulunmadığını vurguluyor.
Kars'ta Devlet İstatistik Enstitüsü Genel Merkezi'nin sonuçlarını gerçekçi bulmayanların başında kurumun Kars İl Müdürlüğü geliyor. Müdür Süleyman Şenocak, 4 ildeki sonuçların örnekleme çalışmasıyla verilen sonucun Kars'a yansıdığını, bunun ise gerçekçi olmadığını ifade ediyor. Bu konuda kesin bir sonuca varmanın şu aşamada mümkün olmayacağına değinen Şenocak'a göre, Türkiye geneli yapılan ortalamalarda her bölgenin illerindeki değerlerin aynı olması dikkat çekici. Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı Ali Güvensoy'un yaptırdığı bir araştırmada Kars'taki işsizlik oranı en az yüzde 30 çıkmış. İşsizlik oranının belirlenebilmesi için nüfus sayımında olduğu gibi hane hane çalışanların listesinin tutulmasını öneren Güvensoy, ?O zaman ortaya çıkacak ki insanlar çalışacak iş bulamıyor. Ve bu oran yarı yarıyadır.? diyor.
17 bin nüfuslu Ardahan'da şehir merkezindeki 40'a yakın kahvehane ağzına kadar dolu. Kahve müdavimlerinden dört çocuk sahibi 38 yaşındaki Yaşar Toksöz, 20 yıldır iş bulamayanlardan. Enstitü sonuçlarına göre iş sahibi sayılan Atilla Avşar (37), baktığı iki ineğin verdiği sütle karnını doyuramadığını ifade ediyor. ?İki ineği olan iş sahibiyse benim de işim var.? diyen Avşar, amelelik de olsa yıllardır düzenli bir işin hayalini kuruyor. Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı Latif Tosunoğlu, 1,7'lik işsizlik oranının olsa olsa çalışan oranı olabileceğini kaydederek, ?Ardahan'da işsizlik oranı yüzde 75 civarındadır. İşsizliği bu kadar az göstermekle ne amaçlanıyor bilemiyorum, ancak 1,7 rakamı çok komiktir.? görüşünü dile getiriyor. Sanayici ve İşadamları Derneği Başkanı Kasım Kılıç da çiftçilerin çalışan olarak kabul edilmesi halinde bile oranın 1,7 olamayacağına dikkat çekiyor.
Iğdır Sanayi ve Ticaret Odası Başkanı Kamil Aslan, il nüfusunun 5'te 3'ünün işsiz olduğunu belirtiyor. Aslan'a göre 60 bin nüfuslu Iğdır il merkezinde sadece 2 bin 500 kişinin yeşil kart için müracaatta bulunması yüzde 1,7'lik işsizlik oranını yalanlıyor. Çalışmak için yurtdışına gidenlerin on binleri bulması da Iğdır'daki işsizlik oranının yüzde 60 civarında olduğunun bir göstergesi. Bölgedeki çiftçilerin iş sahibi olarak tanımlansa bile gelir bakımından sefalet çektiğine değinen Aslan, ?Süt toplayıcıları bir kilo sütü 300 bin liradan alırken, üretici bir kilo otu 275 bin ila 300 bin liraya mal ediyor. Bu hesap tarım ve hayvancılıkla uğraşan insanların da gizli işsiz olduğunu gösterir.? görüşünü dile getiriyor. Orhan Akkurt, Halis Tatlı, Murat Kaban, Ercan Yentek, Ali Işık; Ağrı, Hakkari, Kars, Ardahan, Iğdır