Yükseköğretimde ortaklaşa ders verilmesi ve sınav ücreti sorunu

AYHAN GÖKDEMİR

DOKUZ EYLÜL ÜNİVERSİTESİ

DEVLET KONSERVATUVAR SEKRETERİ

[email protected]

AYNI DERSİN ORTAKLAŞA VERİLMESİ DURUMUNDA SINAV ÜCRETİNİN ÖDENMESİNE İLİŞKİN SAYIŞTAY 6'INCI DAİRE KURUL KARARI ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

GİRİŞ

Üniversitelerimizde müşterek olarak okutulan derslerin sınav ücretlerinin nasıl ödeneceği ile sınav ücretinin belirlenmesinde esas alınacak öğrenci sayıları hususunda tereddütte düşülmektedir.

Sayıştay'ın yaptığı denetimlerde de bu tereddütte düşülen konularda sorgu açılmaktadır. Bunun nedeni olarak 2914 sayılı Yükseköğretim Personel Kanunun 527 sayılı Kanun Hükmünde Kararname'nin 21'inci maddesi ile değişik 11'inci maddesinin 3 üncü fıkrasında;

?Dersi veren öğretim veren öğretim elemanlarına her ders için ayrı ayrı olmak üzere yarıyıl ve yılsonu dönemlerinde her 50 öğrenci için 300 gösterge rakamının Devlet Memurları Kanununa göre aylıklar için belirlenen katsayı ile çarpımı sonucu bulunacak tutarda sınav ücreti ödenir?? denilmek suretiyle sınav ücretinin ancak dersi veren öğretim elemanına verdikleri her ders için ayrı ayrı ve yalnızca yarıyıl ve yılsonu sınav dönemlerinde olmak üzere iki sınav döneminde ödeneceği belirlenmiş, ancak ödemenin nasıl yapılacağına ilişkin bir hüküm konmadığından bu konuda sıkıntılar yaşanmaktadır.

Sayıştay 6'ıncı Dairesinin 21.03.2006 tarih ve 11281 sayılı Kararı bu yaşanan karmaşaya bir açıklık getirdiği düşünülmektedir.

Bu yazımızda üniversitelerimizde müşterek olarak yapılan sınavlarda sınav ücretlerinin nasıl ödendiğinin Maliye Bakanlığının görüşü ve uygulamanın nasıl yapıldığı açıklanarak, Sayıştay'ın 6'ıncı Dairesinin verdiği kararın değerlendirilmesi yapılmaya çalışılacaktır.

EK DERS VE SINAV ÜCRETLERİ

Eğitim-Öğretim programlarında yer alan ve öğretim elemanı tarafından her hafta yürütülen II. maddede belirtilen faaliyetlerden Profesör, Doçent, Yardımcı Doçent için 10 saat, öğretim görevlisi için ise 12 saati aşan kısmı için ek ders ücreti ödenmektedir. Ancak, teorik ders dışındaki faaliyetlerin yalnız 10 saatlik kısmına ek ders ücreti ödenmektedir. (Diğerleri maaş karşılığı kabul edilmektedir.)

Ara sınav için yalnız ara sınavların yapıldığı hafta ek ders ücreti ödenmektedir.

Eğitim programlarının blok halinde uygulandığı durumlarda, faaliyetler bir yarıyıllık süreye yayılmak suretiyle ders yükü hesaplanmaktadır.

Aynı ders veya faaliyet (Labrotuvar, staj, uygulamalı dersler ve tıbbi ve cerrahi klinik uygulaması hariç) birden fazla öğretim üyesi tarafından yürütülmesi halinde yük görev alan öğretim elemanlarına bölünmektedir.

Yarıyıl sonu veya yılsonu sınavı için sınav ücreti ödenmektedir. Bütünleme sınavları için ücret ödenmemektedir. Sınav ücretleri, o dersin sınavına girecek her 50 öğrenci için 300 gösterge rakamı Devlet Memurları Kanununa göre aylık alanlar için tespit edilen katsayı ile çarpılmak suretiyle tespit edilir. (500 öğrenciden fazlası dikkate alınmamaktadır.)

Çalışma günlerinin normal çalışma saatinin dışında ve saat 17.00'den sonra başlayan gece öğretimi ile hafta tatili, yarıyıl veya yaz tatillerinde yapılan öğretim faaliyetleri için % 60 zamlı ek ders ücreti ödenmektedir. (Yaz ve yarıyıl tatillerinde yapılan öğretim için verilecek ek ders ücretinin hesabında normal ders yükü dikkate alınmamaktadır.) bu sürelerde yapılan tez danışmanlığı ve ara sınavlar için de ek ders ücreti ödenmemektedir.

Ek ders ücreti, aşağıdaki göstergelerin Devlet Memurları Kanununa göre aylıklar için belirlenen katsayı ile çarpımından oluşmaktadır.

Unvanı Ek Ders Ücreti Göstergesi

Profesör 150

Doçent 125

Yardımcı Doçent 100

Öğretim Görevlisi/Okutman 80

MÜŞTEREK OKUTULAN DERSLERİN SINAV ÜCRETİ

2914 Sayılı Yükseköğretim Personel Kanununun 11 inci maddesinin 3 üncü fıkrasında;

?Dersi veren öğretim elemanlarına her ders için ayrı ayrı olmak üzere yarı yıl ve yıl sonu dönemlerinde her 50 öğrenci için 300 gösterge rakamlarının Devlet Memurları Kanununa göre aylıklar için belirlenen katsayı ile çarpımı sonucu bulunacak tutarda sınav ücreti ödenir. Öğrenci sayısının hesabında küsurlar tama iblağ edilir ve 500 öğrenciden fazlası dikkate alınmaz. Ara sınavlar ve bütünleme sınavları için sınav ücreti ödenmez.?

Denilmek suretiyle, yarı yıl ve yıl sonu sınav ücreti ödenmesi öngörülmüş bulunmaktadır.

Diğer taraftan, 2914 sayılı Yükseköğretim Personel Kanununun 11'inci maddesinin verdiği yetkiye dayanılarak Yükseköğretim Kurulu Başkanlığınca yürürlüğe konulan ?Ders Yükü Tespitinde Uyulacak Esaslar?ın; 3 üncü maddesinin (d) bendinde;

?Tıp Fakültelerinin 4, 5 ve 6'ıncı sınıfları, konservatuar, yabancı dil, resim-iş, beden eğitimi ve spor ve müzik eğitimi programları, labrotuvar, staj, uygulamalı dersler ve tıbbi ve cerrahi klinik uygulamalar, bitirme ödevi, bitirme projesi, diploma projesi ve benzeri çalışmalar hariç olmak üzere, aynı ders veya faaliyet birden fazla öğretim elamanı tarafından yürütülüyorsa dersin veya faaliyetin haftalık ders yükü ve ek ders saatleri görev alan öğretim elemanlarına bölünerek hesaplanır.?

hükmü gereğince, söz konusu bentte belirtilen istisnalar dışında aynı ders veya faaliyet birden fazla öğretim elemanı tarafından yürütülmesi halinde dersin veya faaliyetin haftalık ders yükü ve ders saatlerinin dersi veren öğretim elemanlarına bölünerek hesaplanması öngörülmüştür.

Buna göre, müfredat programlarında tek bir ders olarak yer alan farklı bölüm ya da sınıfların öğrencilerine ortak okutulan dersleri farklı bölüm ya da sınıflara ait ayrı ayrı ders olarak mütalaa etmesi mümkün bulunmadığından, bir ders adı altında ortak okutulan derslerin sınavlarını yapan öğretim elemanlarına ödenecek sınav ücretlerinin hesaplanmasında, bu derslerin sınavına giren toplam öğrenci sayınsının esas alınması gerekmektedir. Müfredat programlarında her sınıf ya da bölüm itibarıyla ayrı ayrı yer alan ve okutulan derslerin sınav ücretinin ise bu bölüm ya da sınıflara kayıtlı öğrenci sayınsın ayrı ayrı dikkate alınmak suretiyle hesaplanıp ödenmesi gerekmektedir.

Bu çerçevede; tıp fakültelerinin 4,5 ve 6 ıncı sınıflarında okutulan dersler ile konsevataur, yabancı dil, resim-iş, beden eğitimi ve spor, müzik eğitimi programlarında okutulan ders ve faaliyetler, laboratuar, staj, uygulama, tıbbi ve cerrahi klinik uygulamalar, bitirme ödevi, bitirme projesi ve benzeri ders ve faaliyetlerin birden fazla öğretim elemanı tarafından verilmesi halinde, bu ders ve faaliyetlerin haftalık ders yükleri ve ders saatleri ilgili öğretim elemanları arasında bölünmeyecek, bu ders ve faaliyetlerin haftalık ders yükleri ve ders saatleri derse giren tüm öğretim elemanlarına tam olarak uygulanacaktır. Yukarıda belirtilen ders ve faaliyetlerin dışındaki ders ve faaliyetlerin birden fazla öğretim elemanı tarafından yürütülmesi halinde ise, bu ders ve faaliyetlerin haftalık ders yükleri ve ders saatleri derse giren öğretim elemanlarına bölünerek hesaplanacaktır. Bu hususu örneklerle açıklamak gerekirse, tıp fakültesinin 5 inci sınıfında okutulan haftalık 4 saat teorik 4 saat uygulamalı bir derse 3 öğretim elemanının girmesi halinde, bu dersin haftalık (4+4) saatlik yükü bu 3 öğretim elemanına bölünmeyecek, her öğretim elemanına bu dersi için haftalık 4 saat teorik,4 saat'te uygulama yükü ya da ek ders ücreti verilecektir. Öte yandan, İktisat fakültesinde haftalık 8 saat teorik okutulan bir dersin 2 öğretim elemanı tarafından verilmesi halinde ise,bu dersin haftalık saati iki öğretim elemanı arasında bölünmek suretiyle her öğretim elemanına (8/2)= 4 ?er saat teorik ders yükü ya da ücreti verilebilecektir.

Gerek üniversite ek ders mevzuatının düzenleyen 2914 sayılı Kanunun 11 inci maddesinde, gerekse Yükseköğretim Kurulu Başkanlığınca yürürlüğe konulan ?Ders Yükü Tespitinde Uyulacak Esaslar? da sınavların birden fazla öğretim elemanı tarafından yapılması halinde sınav ücretlerinin nasıl ödeneceği hususunda herhangi bir düzenleme yapılmamıştır. Ancak, 2914 Sayılı Yükseköğretim Personel Kanununun 11 inci maddesinin 3 üncü fıkrasında yer alan; ?Dersi veren öğretim elemanlarına her ders için ayrı ayrı olmak üzere yarı yıl ve yıl sonu dönemlerinde her 50 öğrenci için 300 gösterge rakamlarının Devlet Memurları Kanununa göre aylıklar için belirlenen katsayı ile çarpımı sonucu bulunacak tutarda sınav ücreti ödenir???? hükmü göz önünde bulundurularak dersi birlikte verip bu dersin sınavını birlikte yapan öğretim elemanlarının her birine sınav ücretinin bölünmeden tam olarak tahakkuk ettirilmesinin gerektiği değerlendirilmektedir.

SAYIŞTAY 6'INCI DAİRE KARARI

??üniversitesi Bütçe Dairesi Başkanlığı 2003 aynı dersin ortaklaşa verilmesi durumunda sınav ücretinin ½ oranında ödeneceğine dair mevzuatta herhangi bir hüküm bulunmayıp, aksine 2914 sayılı Yüksek Öğretim Personel Kanununun 11'inci maddesinin 3'üncü fıkrasında ?Dersi veren öğretim elemanına?. Sınav ücreti ödenir.? İfadesi yer aldığından ve her iki öğretim üyesi de dersi veren öğretim elemanı olduğundan, kendilerine ayrı ayrı tam sınav ücreti ödenmesinde mevzuata aykırılık bulunmadığına karar vermiştir.

DEĞERLENDİRME

1. Öncelikle şunu belirtmek gerekir Sayıştay 6'ıncı Dairesinin aldığı karar ortaklaşa yapılan sınavların ücretlerin ödenmesinde önemli bir karar olmakla birlikte bundan sonra bu konuda diğer dairelerin alacağı kakarlarda bağlayıcı olmadığı gibi farklı kararlarda çıkabilecektir.
2. Ortaklaşa verilen derslerin yarı yıl ve yıl sonu sınavlarını dışarıdan ders ücreti karşılığı görevlendirilen öğretim elemanları tarafından yapıldığı durumlarda, ders ücretlerinin ve sınav ücretlerinin dersi veren ve sınava giren öğretim elemanları arasında paylaştırılarak ödenmesi anayasanın asgari ücretin altında ücret ödenemez ilkesine aykırı bir durum olmaktadır. Ekim 2011 itibariyle bir öğretim görevlinse ödenen 1 saatlik ders ücreti 10.31 TL'dir. Sınav ücreti ise 19.34 TL'dir. Asgari ücret 837 TL, asgari ücretin 1 günlük tutarı 27.90 TL'dir. Asgari ücretin bir günlük çalışma saati 7,5 saat olduğuna göre asgari ücretin 1 saatlik çalışma karşılığı ücreti 3.72 TL'dir. Anayasanın emredici hükmüne göre hiç kimse istisnalar hariç (Öğrenci Staj ücretleri asgari ücretim %30 olarak belirleneceğine dair hüküm olduğundan onlar istisna kapsamındadır.) bu saat ücretin altında çalıştırılamaz. Aynı dersi üç öğretim görevlisin verdiği ve üç öğretim görevlisinin sınava birlikte girdiği düşünüldüğünde bunlara ödenecek ek ders ücreti ve sınav ücreti bir saatlik asgari ücret olan 3.72 TL'nin altında kaldığı görülecektir. Ortak dersi veren ve ortak sınava giren öğretim elemanlarına ders ve sınav ücretinin bölünerek ödenmesi her şeyden önce anayasanın asgari ücretin altında ödeme yapılamaz hükmüne aykırıdır.
3. Üniversitelerimizin özelikle Güzel Sanatlar, Eğitim Fakültelerinin Resim ve Müzik öğretmenliği, Beden Eğitimi Yüksekokulu ve Konservatuarlar gibi özel yetenek sınavı ile öğrenci alan okulların esas meslek ve yardımcı meslek derslerinin yarı yıl ve yıl sonu meslek dersi sınavları o anasanat dalında o dersi veren bütün öğretim elemanlarının katılımı ile öğrencinin performansı ölçerek yapıldığından çok büyük sınav jürileri tarafından yapılmaktadır. Üniversitelerin özel yetenekle öğrenci alan bölümlerindeki sınavlara giren öğretim elemanlarına ödenen sınav ücretleri öğrencisi sınav yapılan öğretim elemanlarına sınav ücreti ödenmekte, diğer öğretim elemanları sınav ücreti ödenmemektedir. Bu jüriler sınava giren öğrencileri tek tek sınava almakta ve öğrencilerin performansını tek tek değerlendirdiğinden sınavlar sabahtan akşama kadar en az bir hafta sürmektedir. Bu öğretim elemanlarının bu şekilde çalıştırılması anayasanın angarya yaptırılmaz kuralına aykırı bir durum olmaktadır. Özellikle özel yetenekle öğrenci alan bu birimlerin sınav ücretleri sınavlarının yapılışı göz önünde bulundurularak yeniden düzenlenmelidir.
4. Sayıştay 6'ıncı Dairesinin Kararı yaşanan çelişkiyi çözmüş ve aynı dersi veren öğretim görevlilerine ayrı ayrı sınav ücreti ödenebileceğine hükmetmiştir. Buradan çıkan sonuç ortak sınav yapan öğretim elemanlarına artık her birisi için ayrı ayrı sınav ücreti ödenebileceği anlamını taşımaktadır. Kararda geçen dersi birlikte yapma şartının bağlayıcı olmadığını değerlendirmekteyim. Eğer sınav jürisinde bir kişi yer alıyorsa dersi veren öğretmenle birlikte o sınavda bilfiil bulunuyor ve onunla aynı zaman ve emeği veriyor. Ücret emeğin bir sonucu oluştuğundan sınava katılan tüm kişilere dersi birlikte verilip verilmediğine bakılmaksızın sınav ücreti ödenmesi gerekmektedir. Aksi durumda anayasanın angarya yasağına aykırılık içerir.
5. 6'ıncı Daire Kararı özellikle özel yetenek sınavı ile öğrenci alan okulların sınavlarında görev yapan öğretim elemanlarının her sınıftaki öğrencilere bir sınav ücreti ödeneceği düşünülse bile sınava giren bütün jüri üyelerinin hepsine sınav ücreti ortak ödeneceği değerlendirildiğinde bugüne kadar aldıkları sınav ücretlerinden daha fazla sınav ücreti alacaklardır. Ortaklaşa yapılan sınavların sınavlarına giren öğretim elemanları için 6'ıncı Dairenin aldığı karar çok önemlidir.

SONUÇ:

Kuşkusuz 6'ıncı Dairenin vermiş olduğu kararı ortak yapılan sınavlara giren öğretim elemanlarının sınav ücretlerinin ödenmesinde önemli bir karardır. Ancak 6'ıncı Dairenin verdiği bu karar diğer dairelerde görülecek sınav ücretlerine ilişkin kararlarda bağlayıcı olacağı anlamına gelmemektedir. Nitekim aynı konuda farklı farklı daire kararları da bulunmaktadır.

Yapılması gereken Dairelerin vereceği kararlara göre hareket etmek yerine YÖK'ün sınav ücretlerinin ödenmesine ilişkin düzenlemeye ortak yapılan sınavların sınav ücretlerinin yapılışı göz önünde bulundurularak yeniden düzenlenmesi gerekmektedir. Bu yönde düzenleme yapılmadığı sürece ortaklaşa yapılan sınavların sınav ücretlerinin ödenmesinde sıkıntılar devam edecektir.