Yargıda bilirkişi saltanatı bitiyor
Hukuki konularda kararı bilirkişi değil, hakim verecek
Adalet Bakanlığı'nın hazırladığı yönetmeliğe göre, bilirkişilik teknik konularla sınırlı olacak
Kemal Göktaş
Hukuki konularda bilirkişi raporu alınmasına son verilecek. Bu düzenleme ayrıca davacıların ödeyeceği dava masraflarını da azaltacak
Adalet Bakanlığı, yargının en tartışmalı konularından biri olan, bilirkişi listelerinin düzenlenmesi hakkındaki yönetmelik taslağını hakimlerin görüşüne gönderdi. Yeni Hukuk Muhakemeleri Kanunu dayanak alınarak alınarak hazırlanan taslakta, bilirkişi olarak atanabileceklerin taşıması gereken şartların yanı sıra bilirkişiliğe getirilen sınırlandırmalar yer alıyor. Taslağın bu haliyle yürürlüğe girmesi halinde mahkemelerin bilirkişiye başvurmaları eskisi gibi kolay olmayacak ve kararlar üzerinde doğrudan etkisi olan araştırmalar bilirkişiler tarafından değil hakimin kendisi tarafından yapılacak.
Hukuk davalarındaki usul kurallarını düzenleyen yeni kanunun 1 Ekim'de yürürlüğe girmesinin ardından bu kanun uyarınca bilirkişilerle ilgili yönetmelik çıkarılması için Yargıtay, Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu, Maliye Bakanlığı Başhukuk Müşavirliği, Türkiye Barolar Birliği, Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği ve Adalet Bakanlığı temsilcilerinden oluşan Çalışma Grubu'nca hazırlanan yönetmelik taslağı Cumhuriyet başsavcılıklarına gönderildi.
Sınırlandırılacak
Adalet komisyonları, her yıl hukuk mahkemelerinden hangi alanlarda bilirkişiye müracaat edildiğini bildirilmesini isteyecek. Komisyonlar bu bilgilerden yararlanarak uzmanlık alanlarını belirleyecek. Bu alanlar belirlenirken ilgili meslek odalarının, Türkiye İstatistik Kurumu'nun, diğer ilgili kurum ve kuruluşlar ile UYAP Bilirkişi Bilgi Sistemi'nin verilerinden yararlanılacak. Halen mahkemeler, kendi çözmeleri gereken hukuki konularda da bilirkişi görevlendiriyor. Örneğin iş davalarında alacak hesabı, basın davalarında dava konusu yazının suç unsuru taşıyıp taşımadığı, kira alacağının ödenip ödenmediği gibi konularda bilirkişilerden rapor alınıyor ve mahkemeler büyük ölçüde bu raporlar doğrultusunda karar veriyor. Öyle ki, hukuk davalarının yüzde 80-90'ında dosya bilirkişiye gönderiliyor. Bu bilirkişilerin çok büyük oranda da avukat olması dikkat çekiyor. Yani iş yükü nedeniyle hakimler, kendilerinin çözmeleri gereken konularda topu bilirkişiye atıyor ve gelen rapora göre karar veriyor.
Yönetmelikte ise hukuki konularda bilirkişi incelemesi sadece ?yabancı hukuk, örf ve adet hukuku, yürürlükten kalkmış hukuk alanları? olarak sınırlandırılıyor. Bu konular dışında, herhangi bir hukuki konuda bilirkişi uzmanlık alanı belirlenemeyeceğini düzenleyen taslağa göre hakimlerin hukuk bilgileriyle çözmeleri gereken meselelerde bilirkişi görevlendirilemeyecek. Bu hükmün uygulamaya geçmesi halinde hakimlerin işyükü oldukça artacak, ancak artık kararlar bilirkişi raporları yerine hakimlerin hukuk bilgileri doğrultusunda yapacakları araştırmayla verilecek.
Masraf azalacak
Bu düzenleme ayrıca davacıların ödeyeceği dava masraflarını da azaltacak. Kanuna göre her bilirkişi incelemesi için davacı taraf en az 250 TL ödüyor. Ancak hakimin, dosyanın kapsamına göre bu ücreti artırma yetkisi var ve hakimler de sık sık bu miktarı artırıyor.
Aykırı davrananlar...
n Bir bilirkişide raporunu vermediği 30 dosya bulunması halinde kendisine yeni bir bilirkişilik görevi verilmeyecek. Ayrıca aynı bilirkişiye bir yıl içerisinde 300'den fazla dosyada bilirkişilik görevi verilmeyecek.
n Listeye ilk defa kabul edilenler yemin ederek göreve başlayacak.
n Taslakta bilirkişilerin uymaları gereken etik ilkeler ?Bağımsızlık, tarafsızlık, dürüst davranma ve doğruyu söyleme, eşitlik ilkesine uygun davranma, mesleki davranış ilkelerine ve meslek etiğine uygun davranma, ehliyet ve liyakatla hareket etme, temel yargılama ilkelerine uygun davranma? olarak sıralandı. Bu etik ilkelere uymayanlar listeden çıkarılacak