Kanun Tasarı veya Teklifi Ne Demektir?

Aşağıda yapacağımız açıklamalar 1982 tarihli T.C. Anayasası temel alınarak hazırlanmış ancak mümkün olduğunca teknik bir dil kullanılmamaya gayret edilmiştir.

Herşeyden önce şunu belirtmek gerekmektedir: Kanun çalışmaları Türkiye Büyük Millet Meclisine kanun teklifi ve kanun tasarısı olmak üzere iki şekilde gelmektedir. Kanun tasarıları Bakanlar Kurulunca, kanun teklifleri ise milletvekillerince verilmektedir.

Kanun Tasarıları: Bir kamu kurumunun hazırladığı çalışma taslağı ilgili diğer kamu kurumlarının görüşleri ve katkıları da alındıktan sonra Başbakanlığa gönderilir. Başbakanlık kanun tasarı taslağına ilişkin son incelemeyi yaptıktan sonra Bakanlar Kurulu üyelerinin imzasına açar. Kanun Tasarı taslağı Bakanlar Kurulu üyelerince imzalandıktan sonra "Kanun Tasarısı" olarak adlandırılır. Kanun tasarısı Başbakanlıkça Türkiye Büyük Millet Meclisine gönderilir. Kanun taslakları hükümetin görüşlerini ve önceliklerini yansıttığı için Türkiye Büyük Millet Meclisinde genellikle öncelikli olarak ele alınır.

Kanun taslağı Mecliste önce ihtisas komisyonlarına gider. İhtisas komisyonları Mecliste grubu bulunan siyasi partilerin temsilcilerin oluşur. (Mecliste grup kurabilmek için 20 milletvekline sahip olmak gerekmektedir. Şuan için bunu sağlayan iki parti, AKP ve CHP, vardır.) İhtisas komisyonları şunlardır: Anayasa Komisyonu, Adalet Komisyonu, Milli Savunma Komisyonu, İçişleri Komisyonu, Dışişleri Komisyonu, Milli Eğitim, Kültür, Gençlik ve Spor Komisyonu, Bayındırlık, İmar, Ulaştırma ve Turizm Komisyonu, Çevre Komisyonu, Sağlık, Aile, Çalışma ve Sosyal İşler Komisyonu, Tarım, Orman ve Köyişleri Komisyonu, Sanayi, Ticaret, Enerji, Tabii Kaynaklar, Bilgi ve Teknoloji Komisyonu, TBMM Hesaplarını İnceleme Komisyonu, Dilekçe Komisyonu, Plan ve Bütçe Komisyonu, Kamu İktisadi Teşebbüsleri Komisyonu, İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu ve Avrupa Birliği Uyum Komisyonu

Kamu personeline ilişkin tasarılar %98 oranında Plan ve Bütçe Komisyonunda görüşülür.

İhtisas komisyonlarında görüşülmekte olan "Kanun Tasarısı" komisyonun ihtiyaç duyması halinde komisyon üyelerinin bir kısmından oluşan alt komisyona, incelenmesi için, gönderilebilir. Bu halde şu işlemler olmaktadır. Kanun tasarısı alt komisyonda görüşülür. Alt komisyon kanun taslağı üzerinde çalışır ve değişiklikler yapar. Taslak ihtisas komisyonuna gelir. İhtisas komisyonu yeni değişiklikler yapabileceği gibi alt komisyonunun kabul ettiği metni aynen de kabul edebilir. Taslak ihtisas komisyonunda görüşüldükten sonra Genel Kurula gelir. Genel kurul tüm milletvekillerinin yer aldığı kuruldur. Kanun tasarısı burada madde madde görüşülür.

Kanun tasarısı Meclis Genel Kurulunda görüşüldükten sonra onay için Cumhurbaşkanlığına gönderilir. Cumhurbaşkanı 15 günlük bir sürede kendisine gelen tasarıyı inceler ve incelem sonunda ya veto eder ya kabul eder. Kabul ederse kanun tasarısı yayımlanmak üzere Resmi Gazeteye gönderilir. Kanun Resmi Gazetede yayımladıktan sonra, Kanunun yürürlük tarihlerinde belirtilen sürelere göre yürürlüğe girer.

Cumhurbaşkanı kanunu veto ederse kanun yürürlüğe girmez ve hükümet kanunun yeniden çıkmasını istiyorsa yukarıda anlatılan süreç bir daha yaşanır.

Kanun teklifi: Milletvekillerince verilen düzenlemelerdir. Milletvekilleri ülkenin sorunlarına ilişkin olarak tek başına veya çoklu imzalarla kanun teklifi verebilmektedir. Kanun taklifi eğer görüşülecekse yukarıda Kanun tasarısının Mecliste görüşülmesine benzer şeklide görüşülür. Yani önce ihtisas komisyonu (gerek görüyorsa alt komisyon) sonra genel kurul, genel kurulda da kabul edildikten sonra onay için Cumhurbaşkanlığına gönderilir. Cumhurbaşkanı 15 günlük süre içinde ya veto eder ya kabul eder. Kabul edilen kanun Resmi Gazetede yayımlanır.

Burada şu hususu vurgulamak gerekmektedir. Şuanki yapı itibariyle Meclis AK Partinin egemenliği altındadır. Hem genel kurul hem de komisyonlar AKP'nin sayısal çoğunluğuna göre oluşturulmuştur. Dolaysıyla muhalefet veya bağımsız milletvekillerince verilen bir kanun teklifinin yasalaşma ihtimali çok düşüktür. Bu husus AKP'nin grup başkanvekili ve ihtisas komisyonu başkanı olmayan vekilleri için de geçerlidir. Ancak AKP Grup Başkanvekilleri veya İhtisas komisyonu başkanları (Sayısal çoğunluktan dolayı tüm ihtisas komisyonu başkanları AKP'lidir) tarafından verilen Kanun teklifleri Kanun tasarıları gibi öncelikli olarak görüşülmektedir.

Bu bağlamda vekiller tarafından verilen kanun tekliflerinin ne anlama geldiğinin yukarıda çerçevede ele alınması uygun olacaktır.