Van Gölü, geçmişteki ihtişamını arıyor
Bitlis Eren Üniversitesi (BEÜ) Fen Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü Başkanı Doç. Dr. Mehmet Demirtaş, son günlerde ?Tatvan Denizi mi?, yoksa Van Gölü mü?? tartışmalarıyla gündeme gelen Van Gölü'nden yararlanılamadığını ve bugünkü durumun geçmişle kıyaslanamayacağını söyledi.
Mehmet Demirtaş, Van Gölü'nün, Osmanlı İmparatorluğu döneminde bölgenin ulaşımı ve ticareti bakımından büyük öneme sahip olduğunu, günümüzde göldeki taşımacılığın, geçmişle kıyaslanmayacak kadar kötü durumda olduğunu savundu.
Demirtaş, şöyle konuştu: ''Van Gölü, Osmanlı döneminde bölgenin ulaşımı ve ticareti bakımından büyük öneme sahipti. Öyle ki, 17. yüzyılın ortalarında Van Gölü'ndeki ticaret gemilerinden vergiler almak üzere, Tatvan'da çeşitli görevliler bulunuyordu. Bunlar Tatvan'da limana yakın bir kalede görev yapıyordu.''Tatvan'da ''Ticaret İskelesi'' anlamına gelen 'bender' inşa edildiğini anlatan Demirtaş, burada dönemin Van Beylerbeyi tarafından gönderilen bir gümrük görevlisinin görev yaptığını söyledi.
Evliya Çelebi'nin Seyahatnamesi'nde de Van Gölü'nün yer aldığını ifade eden Demirtaş, seyahatname'de, ''17. yüzyıl ortalarında Van Gölü'nde ticari hayat öylesine canlıydı ki gölün etrafındaki yerleşim birimleri arasında yolcuları ve tüccarları taşıyan 50 parça gemi faaliyet göstermekteydi'' ifadesinin kullanıldığını belirtti.
Evliya Çelebi'den kısa süre sonra bölgeyi gezen batılı seyyah Tavernier'in de göldeki canlılığı gözlemlediğini anlatan Demirtaş, gölde büyük kayığın barınabildiğini, limandan Van'a ticaret malları taşıyan tüccarların faaliyetlerinin bulunduğunu' aktardığını kaydetti.
''REŞADİYE'DE 200 TEKNE VARDI''
Mehmet Demirtaş, 19. yüzyılda Tatvan'a bağlı Reşadiye (Sorp) köyü limanında 150-200 tekne bulunduğunu, bu teknelerin yakıt, kereste ve ticaret kervanlarını taşıdığını söyledi. Doğu seferlerinde de Osmanlı Devleti'nin en çok yararlandığı yollardan biri Tatvan-Van deniz yoluydu. Bu konuda Başbakanlık Osmanlı Arşivi'nde yer alan bir belgede, İran üzerine yapılan seferlerde ordunun ihtiyacı için Van Gölü üzerinden Van'a zahire gönderildiği belirtilmektedir.
''VAN GÖLÜ ŞİRKET-İ OSMANİYE KAĞIT ÜZERİNDE KALDI''
Demirtaş, 19. yüzyıl sonlarına doğru Osmanlı vatandaşlarından Artin Sarafyan ve Abraham Kavafyan'ın devlete başvurarak Van Gölü'ndeki çeşitli iskeleler arasında yük, yolcu ve hayvan taşınmasıyla ilgili gemi işletme imtiyazı talep ettiğini söyledi. Bu vatandaşlara talepleri uygun bulunarak gemi işletme imtiyazı verildiğini anlatan Demirtaş, ''Bu amaçla 1879 yılında bir nizamname de hazırlanmıştı. Ancak çeşitli siyasi düşüncelerle, bu proje uygulanamamıştır. Böylece kurulmuş bulunan Van Gölü Şirket-i Osmaniye de kağıt üzerinde kalmıştır.'' diye konuştu.
Osmanlı Devleti'nin son dönemlerinde Van Gölü'nde işletilmek üzere Tersane-i Amire'de gemi inşa edilmesi için projeler hazırlandığını ancak gerek bürokratik engeller gerekse ekonomik sıkıntılar nedeniyle bunun gerçekleşemediğini ifade eden Yrd. Doç. Dr. Demirtaş, şunları kaydetti:19. yüzyılın sonlarında Tatvan ve Van Gölü kıyısındaki diğer iskeleler arasında 92 kayığın faaliyet gösterdiği kaynaklarda yer almaktadır. Aynı kaynaklarda bunların sadece 3'ünün Müslümanlara ait olduğu da belirtilmektedir.''
?VAN ? TATVAN ARASINDA YÜK VE YOLCU TAŞIYAN SADECE 4 FERİBOT VAR?
Bugün Van Gölü'ndeki ''yoğun trafiğinden eser olmadığına'' işaret eden Demirtaş, Tatvan-Van arasında yük ve yolcu taşıyan sadece 4 feribot bulunduğunu söyledi. Feribotların dışında sayıları birkaç adedi geçmeyen balıkçı tekneleri olduğunu belirtti. Demirtaş, bugün aynı hareketliliğin yaşanması için gölün her alanda en iyi şekilde değerlendirilmesi gerektiğini sözlerine ekledi.