'30 Yaşından Gün Almamış Olmak' Şartı Ne Derece Hukuki?

Haberi yazan: Ali Eryılmaz

İnsanların memur olma hakkını gaspeden "30 Yaşından Gün Almamış Olmak" Şartı anayasanın şu maddelerine açıkça aykırıdır:

BU ŞART ANAYASA 70.MADDEYE AYKIRIDIR:

Bu madde ile aynen ?Her Türk, kamu hizmetine girme hakkına sahiptir. Hizmete alınmada görevin gerektirdiği niteliklerden başka bir ayrım gözetilemez? denmektedir. Bu madde çok açıktır, memurluğun anayasal bir hak olduğu ve memurluk mesleğine girebilmek için aranacak şartların ?görevin gerektirdiği niteliklerle? ilgili olmasını emretmektedir. Bu maddeye göre görevin gerektirmediği bir şart ileri sürülemeyecektir. Örneğin bir kurum avukat alacaksa tabidir ki hukuk fakültesinden mezun olma şartını koyacaktır. Bunun yanı sıra ?Ayrıca ikinci bir fakülte bitirenler tercih sebebidir? gibi bir ibare konursa bu Anayasa 70.maddeye aykırıdır. Çünkü avukatlık yapmak için Hukuk Fakültesi'ni bitirmek yeterlidir. İkinci bir fakülte bitirmek ?görevin gerektirdiği bir nitelik? değildir.

İdare Hukuku Profesörü Tayfun Akgüner'in ?Kamu Personel Yönetimi? isimli kitabında bu madde ile memuriyete girişte ?Görevin gerektirdiği niteliklerden başka nitelikler aranmaması" ilkesinin getirildiği belirtilmiştir.Şimdi sizler memuriyete girişte ?30 yaşından gün almamış olmak? şartının görevin gerektirdiği nitelikler arasında olduğunu söyleyebilir misiniz? 30 yaşını geçenler memurluk yapamayacaksa o zaman kamuda çalışan ve 30 yaşını geçen tüm memurların işine son verilsin. Memurluk bedensel değil zihinsel bir faaliyettir ve insan beyni ortalama bir rakamla 65 yaşına kadar gençtir. Bir kurumun ?30 yaşından gün almamış olmak? şartını koyabilmesi için, Anayasa'nın 70.maddesine göre o iş 30 yaşından büyüklerin yapamıyacağı bir iş olmalıdır. O zaman bu 30 yaş şartı Anayasa'nın ifadesi ile ?görevin gerektirdiği bir nitelik? olur. Mesela Milli takıma yetiştirmek için futbolcu adayı aranırken bu şart çok rahat anlaşılır. Çünkü profesyonel anlamda futbolculuk yapabilmek için 30 yaşına girmemiş olmak gerekir. Futbolculuk mesleğini ifa edebilmek için 30 yaşından gün almamış olmak şartı o mesleğin gerektirdiği niteliklerle ilgilidir. Ama bir memur alımı için bu şart görevin gerektirdiği niteliklerle ilgisi olmayan bir şarttır. Çünkü hiç kimse 30 yaşını geçen birisinin memurluk görevini yapamayacağını iddia edemez.

BU ŞART ANAYASA 10.MADDEYE AYKIRIDIR:

Anayasa 10. madde 3. fıkra aynen ?Devlet organları ve idare makamları bütün işlemlerinde kanun önünde eşitlik ilkesine uygun olarak hareket etmek zorundadır.? demektedir.

Görevin gerektirdiği niteliklerle hiçbir ilgisi olmayan bu ?30 yaşından gün almamış olmak? şartı ile kişiler arasında haksız olarak yaş ayrımcılığı yapılmakta, 30 yaşını geçenlere kamu hizmetine girme yolu kapatılarak onların ?Kamu hizmetlerine girme? şeklindeki anayasal hakları ellerinden alınmaktadır. Halbuki 30 yaşını, 40 yaşını geçenlerin memurluk görevini hakkıyla yapamayacaklarına dair hiçbir bilimsel tespit yoktur.

BU ŞART ANAYASA 123.MADDEYE AYKIRIDIR:

Bu madde ile idarenin bütünlüğü ilkesine vurgu yapılmakta ve aynen ? İdare, kuruluş ve görevleriyle bir bütündür??? denmektedir. Bu ilke ile aynı durumlarda bütün kurumların aynı işlemi yapması gerektiği anlatılmaktadır. Bunun konumuzla ilgisine gelince, kamu kurumları aynı memur kadroları için farklı üst yaş sınırları tespit ederek, aynı durumda farklı uygulamaya gitmekte, idarenin bir bütün olduğunu belirten 123. maddeye aykırı davranmaktadırlar.Kimi kurum üst yaş sınırı olarak "30 Yaşından Gün Almamış Olmak" şartını ararken kimi kurum "31 Yaşından Gün Almamış Olmak" kimi kurum "32 Yaşından Gün Almamış Olmak", kimi kurum "33 Yaşından Gün Almamış Olmak", kimi kurum "35 Yaşından Gün Almamış Olmak" gibi farklı üst yaş sınırları tespit etmektedirler. ?2005 Tercih Kılavuzu" nda Ortaöğretim mezunlarının tercih edebilecekleri kadroları gösteren tabloya bakılırsa (sayfa 13) Adli Tıp Memur Kadrosu için ?36 yaşından gün almamış olmak? şartını aramış. Hemen altında Adnan Menderes Üniversitesi aynı Memur kadrosu için ?30 yaşından gün almamış olmak? şartını aramış. Aynı sayfada Boğaziçi Üniversitesi ?31 yaşından gün almamış olmak? şartını aramış. Bu tür farklılıklar lisans ve önlisans mezunlarının tercih edebilecekleri kadrolarda da yaygın bir şekilde var.

Halbuki işlem aynı: ?Memur alımı?. Aynı memur kadrosu için bu farklı yaş tespitleri her kurumun kendi kafasına göre bir üst yaş sınırı koyduğunu gösteriyor ve bu farklı üst yaş sınırları ?İdarenin bütünlüğü? ilkesine de aykırı. Bazen aynı kurum farklı yaş sınırları tespit ediyor. Mesela Marmara Üniversitesi 2004 yılında ortaöğretim mezunu şoför alırken ?35 yaşından gün almamış olmak? şartını ararken, 2005 yılında yaptığı alımda ?31 yaşından gün almamış olmak? şartını aradı. Görüldüğü gibi kurum üst yaş sınırını tamamen keyfi olarak değiştirebiliyor ve DPB' da her Türk vatandaşına Anayasa 70.madde ile tanınan kamu hizmetlerine girme anayasal hakkını kısıtlayan bu farklılıklara karşı şu an için hiçbir şey yapmıyor.

Kurumların memurluk için farklı üst yaş sınırı koymaları farklı işlem yapmaları anlamına gelir ve Anayasa'nın 123. maddesinde yerini bulan idarenin bütünlüğü ilkesine aykırıdır. Şayet bir üst yaş sınırı konulacaksa bu her kurum için aynı olmalı ve bu sınır yapılacak görevin nitelikleri ile ilgili ve haklı bir sınır olmalıdır. 30, 35, 40, 50 gibi yaşlar memurluk yapmaya engel yaşlar değildir. Değil 30 35, 50 55 yaşındaki bir insanın bile memurluk yapamayacağına ilişkin hiçbir bilimsel tespit yoktur. Üst yaş sınırı belirlenmesine de gerek yoktur çünkü belli bir yaşa gelenler zaten zorunlu olarak emekli ediliyor, sağlık durumu bozulup memurluk hizmetini yürütemeyecek olanların durumu da heyet raporu ile tespit edilip memurluk görevine son verilebiliyor.

BU ŞART ANAYASA 50.MADDEYE AYKIRIDIR:

Anayasa.'nın 50.maddesi aynen ?Kimse yaşına, cinsiyetine ve gücüne uymayan işlerde çalıştırılamaz.? demektedir. Bu hüküm sadece kamuyu değil, özel sektörü de bağlamaktadır. ?kimse yaşına?.. uymayan işlerde çalıştırılamaz? hükmü gereği bir kimsenin yaşı nedeni ile memur olamaması için, ancak o yaşın memurluk yapmaya elverişli bir yaş olmaması lazımdır. Memurluğun o yaşa uymaması lazım. Mesela 30 yaş sınırı koyan bir kurum, ?Anayasa 50. maddesi insanların yaşına uymayan işlerde çalışmasını yasaklıyor. 31, 32 ve daha üst yaşlardakiler bu yaşları ile memuriyet yapamazlar, çünkü memurluk 31, 32, 33 yaşındakilerin yapabileceği bir iş değildir? diyebilmeli. Ama hiçbir kurum böyle diyemez, çünkü o kurumda da 30 yaşını geçen bir çok çalışan var ve zaten böyle bir iddiayı hiçbir akıl ve insaf sahibi kabul etmez. Anayasa 50. ve 70. maddeleri birbirleri ile tam bir uyum içerisindedir. Bu maddelere göre memurluğa girişte aranacak şartlar görevin nitelikleriyle ilgili olmalı ve yapılacak iş kişinin yaşına uygun olmalı. Ağırlıklı olarak zihinsel faaliyetlerle yürütülen memurluk için şu an konan yaş sınırlarının hiçbir makul sebebi yok.