Yargıdan bakanlığa şeffaflık dersi
Bilgi Edinme Yasası'nın mimarı Adalet Bakanlığı, gizliliğe sığındığı için mahkemelik oldu ve dava kaybetti.
Hâkim Mahmut Erdemli, terfisine engel oluşturan gizli 'sicil fişi ve müfettiş hal kâğıtları' hakkında kendisine bilgi vermeyen bakanlık aleyhine açtığı davayı kazandı. Halen Pendik 4. Asliye Ceza Mahkemesi hakimi olan Erdemli'nin açtığı dava şöyle gelişti: Erdemli, 2003'te Gaziantep'te görev yaparken 'dosyasında yükselme için gerekli olandan çok yüksek liyakat derecesine ulaştığına kanaat gösterilmediği' gerekçesiyle Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu'nca (HSYK) 'C' defteri yerine 'B' defteriyle yükseltildi. Beklediği dereceye gelmeyen Erdemli, bakanlığa başvurarak, hakkındaki müfettiş hal kâğıtlarının (karara dayanak olan olumsuz bilgi ve belgeler) Bilgi Edinme Yasası gereğince kendisine bildirilmesini istedi.
Bakanlık gizliliğe sığındı
Ancak, bakanlık "Bu belgelerin sadece sonuçları bildirilebilir, müfettiş raporlarının fotokopisi veya tüm ayrıntıları hakkında bilgi verilemez" diyerek, bu istemi reddedince Erdemli, bu kez mahkemeye gitti. Bakanlık, "Sicil fişleri ve müfettiş hal kâğıtları Adalet Bakanlığı ve HSYK'ya görüş ve tavsiyelerde bulunan takdiri belgelerdir" savunmasıyla gizlilikte direnip davanın reddini istedi. Ancak Ankara 8. İdare Mahkemesi, davacı hâkime hak verdi ve bakanlık işlemini oybirliğiyle iptal etti. Mahkeme, iptal kararını şöyle gerekçelendirdi:
Bilgi vermek zorunlu: 4982 sayılı Bilgi Edinme Hakkı Kanunu'na göre, herkes bilgi edinme hakkına sahiptir. Kamu kurum-kuruluşları, bilgi edinme başvurularını etkin-süratli-doğru sonuçlandırmak üzere gerekli tedbirleri almakla yükümlüdür.
Demokrasinin gereği: Demokratik hukuk devleti ilkesi ve şeffaflığın egemen olduğu devletlerde, kamu görevlileri için düzenlenen dosyaların üçüncü kişilere karşı gizli tutulduğu, ilgilisine açık olduğu görülmektedir.
Şeffaflık için: Anayasa'nın 2. maddesindeki demokratik hukuk devleti ilkesinin bir gereği olarak, 2003'te kabul edilen Bilgi Edinme Kanunu'nun gerekçesinde, demokrasi ve hukukun üstünlüğünün gereklerinden olan bilgi edinme hakkının yönetimin halkın denetimine açıklığını ve şeffaflığını sağlama işlevlerinin yanı sıra, halkın devlete güvenini yükseğe çıkarmada önemli rol oynadığı belirtilmektedir.
Temel hak: Demokratik ülkelerde bilgi edinme özgürlüğünün temel haklardan biri olarak kabul edildiği bilinmektedir
AB'ye uyum vurgusu: İlgili kanunun, Avrupa Birliği'nin konuyla ilgili mevzuatı da dikkate alınarak demokratik-şeffaf yönetimin gereği olan eşitlik, tarafsızlık ve açıklık ilkelerine uygun olarak kişilerin bilgi edinme hakkını kullanmasına ilişkin esas ve usullerin belirlenmesi amacıyla hazırlandığı belirtilmiştir. İdare hukukçuları, bakanlığın bu kararı tüm hâkim-savcılar yönünden uygulamak zorunda olduğuna, aksi halde yasal açıdan sorumlu olacağına dikkati çekti.