Dereyi görmeden boruyu döşediler, binlerce balık öldü
Yerel yönetimlerin altyapı çalışmalarına proje ve kaynak temini konularında yardımcı olan İller Bankası'nın yıllardır ısrarla sürdürdüğü bir proje çevre felaketine yol açtı.
Kurum, Bilecik ve ilçelerinin su ihtiyacını karşılamak amacıyla, su miktarı yetersiz olan Karasu Deresi'ne boru hattı döşemeye başlayınca binlerce balık öldü. Projeye karşı açılan davada, bilirkişi incelemesinden 2 gün önce alelacele başlatılan kazı çalışmaları, Türkiye'nin alabalık potansiyelinin yaklaşık yüzde 20'sinin bulunduğu çiftliklerde büyük bir kıyıma sebep oldu. Bilecik Tarım İl Müdürlüğü uzmanları, su kaynağında binlerce balığın telef olduğunu tespit etti. Olayla ilgili tutanakta ölümlerin sebebi olarak, 'kazının etkisiyle suda oluşan çamurun balıkların solungaçlarını tıkaması' gösterildi.
Zaman, 23 Eylül 2002'de "İller Bankası 'dereyi görmeden' 13 trilyonluk boru döşüyor" manşeti ile konuyu ilk defa gündeme taşımış, bölge halkı tarafından açılan davalar sonucu da çalışmalar bugüne kadar durdurulmuştu. İller Bankası Genel Müdürü Hidayet Atasoy, 3 Haziran 2005'te projenin ele alındığı bir toplantıda, "Proje, doğru da yanlış da olsa mutlaka bitirilecek." ifadesini kullanmıştı. Açılan dava çerçevesinde üç akademisyenden oluşan bilirkişi heyeti 10 Kasım 2006'da bölgede incelemelerde bulundu. Ancak, incelemeden iki gün önce İller Bankası Eskişehir 4. Bölge Müdürlüğü ve müteahhit firma, mahkeme kararını beklemeden iş makinelerini Karasu Deresi kaynağına sokarak kazıya başladı. Çalışmayla birlikte balık çiftliği sahipleri ayağa kalktı. Toplu balık ölümleri görülmeye başladı ve konu Tarım İl Müdürlüğü'ne intikal etti. Ziraat mühendisleri Zekai Toros, Halil Baş ve Cemil Özocak'ın bölgede yaptığı incelemeler sonucunda tutulan tutanak, yaşanan çevre felaketini gözler önüne serdi.
1999 depremlerinden sonra suyu yetersiz hale gelen Karasu Deresi'nde, yapımında ısrar edilen içme suyu projesi dört yıldır tartışılıyor. 1990'da hazırlanan projede, 1978 ölçümleri esas alınarak su seviyesinin yüksek olduğu belirtildi. Fizibilite raporunda kaynaktaki su miktarı saniyede bin 50 litre olarak gösterildi. Ancak 1999 depremlerinin ardından fay hattındaki su miktarı azalarak 779 litreye düştü. Konunun gündeme gelmesinden sonra Karasu Çevresi Koruma Derneği, projeye karşı çok sayıda dava açtı. Bu arada İller Bankası, 1998'den beri 1. Derece SİT alanı olan Karasu Deresi'nden boru hattı geçirme iznini, 16 Nisan 2004'te Bursa Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu'ndan aldı. Ancak Kurul verdiği bu izin kararında, yaşanacak olumsuzlukların önlenmesi için gerekli tedbirleri DSİ 3. Bölge ve İller Bankası 4. Bölge Müdürlüğü'nün koşulsuz almasını hükme bağladı. Koruma Derneği, Koruma Kurulu kararına karşı Eskişehir İdare Mahkemesi'nde 2 Ocak 2005'te dava açtı. En son, dava çerçevesinde üç akademisyenden oluşan bilirkişi heyeti 10 Kasım 2006'da bölgede incelemede bulundu. Ancak, incelemeden iki gün önce yani 8 Kasım'da İller Bankası Eskişehir 4. Bölge Müdürlüğü ve müteahhit firma, mahkeme kararını beklemeden iş makinelerini Karasu Deresi kaynağına sokarak kazıya başladı. Kazıyla birlikte çiftliklerde çok sayıda balık ölümü yaşandı. Çiftlik sahipleri, yetkililere haber verdi. Tarım İl Müdürlüğü teknik personelinden ziraat mühendisleri Zekai Toros, Halil Baş ve Cemil Özocak bölgeye geldi. 8 Kasım 2006 tarihli tutanakta, sudaki bulanıklığın Karasu İçme ve Kullanma Suyu Projesi kapsamında yapılan kaynağın başındaki kazı çalışmalardan meydana geldiği, havuz tabanlarında çamur tabakası oluştuğu belirtildi.
Ekipler, 13 Kasım 2006 günü Liman Balık Çiftliği'nde bir inceleme daha yaptı. İkinci tutanakta bulanıklıktan dolayı ölümlerin devam ettiği, '95 bin balığın öldüğü' vurgulandı. Tutanakta şu tespitlere yer verildi: "Yavru balıklara yapılan otopsilerde, solungaçlarının yapılarının bozulduğu, iç organ tetkiklerinde solunum ve oksijen yetmezliğine bağlı lezyonların oluştuğu görülmüştür. Bu ani ölüm nedeninin, dere yatağından gelen çamurun balıkların solungaçlarını tıkamasından ve buna bağlı olarak da solunum yetmezliğinden kaynaklandığı tespit edilmiştir. Akut ölümlere yol açabilecek diğer zehirli ve mikrobik lezyonlara rastlanmamıştır."
Bozüyük Belediyesi zabıta ekipleri Koruma Kurulu'nun verdiği yetkiyi kullanarak çalışmaları 'işi durdurma tebligatı' ile durdurdu. İller Bankası 4. Bölge Müdürü Kemal Raşit Yalçın, konu ile ilgili sorulara cevap vermedi.
Çiftlik sahipleri: Zararımızı kim karşılayacak?
Karasuya boru hattı döşeyen İller Bankası'nın kuruluş amacı belediyeler ve il özel idarelerine altyapı desteği vermek ve hazırlanan plan ve projeler için kredi bulmak. Proje nedeniyle balıkları ölen çiftliklerin zararlarını kimin karşılayacağı belli değil. Müfettişler kaymakamlığı sorumlu tutarken, Karasu Vadisi Çevre Derneği Başkanı İzzet Yavaş ise Koruma Kurulu kararına göre İller Bankası'nın zararları karşılaması gerektiğini söylüyor.
Çevre felaketi tutanağa girdi
Su seviyesi yetersiz olmasına rağmen Karasu Deresi'ne boru hattı döşeyen İller Bankası, çevre felaketine yol açtı. Zaman'ın 2002'de gündeme getirdiği konu yargıya gidince proje durdurulmuştu. Ancak 8 Kasım'da kazı yeniden başladı. Bu kez alabalık çiftlikleri ayağa kalktı. Tarım İl Müdürlüğü'nün inceleme tutanağı ise çiftlik sahiplerini haklı çıkardı: Kazının etkisiyle oluşan çamurda binlerce balık telef olmuştur.