Doğuma bağlı izinde doğrular ve yanlışlar

DEVLET MEMURLARINA DOĞUM SEBEBİYLE VERİLECEK İZİNLER

Bilindiği üzere 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 104/A maddesi gereğince; kadın memura, doğum yapmasından önce sekiz, doğum yapmasından sonra sekiz hafta olmak üzere toplam on altı hafta süreyle analık izni verilir. Çoğul gebeliklerde (ikiz, üçüz, ...) doğum öncesi sekiz haftalık analık izni süresine iki haftalık bir süre daha eklenir. Böylelikle çoğul gebeliklerde doğumdan önceki analık izni süresi on hafta olmaktadır. İlgili maddenin devamında "ancak beklenen doğum tarihinden sekiz hafta öncesine kadar sağlık durumunun çalışmaya uygun olduğunu tabip raporuyla belgeleyen kadın memur, isteği halinde doğumdan önceki üç haftaya kadar kurumunda çalışabilir. Bu durumda, doğum öncesinde bu rapora dayanarak fiilen çalıştığı süreler doğum sonrası analık izni süresine eklenir. " hükmü yer almaktadır. Bu hükümden çıkarılacak sonuçlar şunlardır;

ANALIK İZNİNİN BAŞLANGIÇ TARİHİ HANGİ HAFTADIR?

- Kadın memurun doğum öncesi analık izninin başlaması gereken tarih; tekil gebeliklerde 32. hafta, çoğul gebeliklerde 30. haftadır. Memurun doğumdan önce çalışarak doğum sonrası iznine tekil gebeliklerde azami beş hafta, çoğul gebeliklerde azami yedi hafta eklenebilecektir.

ÇALIŞABİLECEĞİNE DAİR RAPOR NE ZAMAN VERİLMELİ?

- Kadın memur çalışmaya uygun olduğuna dair raporu, doğum öncesi analık izin süresinin başlangıcında kurumuna iletmesi zorunludur. Örneğin; 01/12/2016 tarihinde doğum sonrası 8 haftalık izin süresi başlamış olan kadın memur, çalışabilir raporunu 08/12/2016 tarihinde kurumuna bildirirse, doğum sonrasına aktarılacak izin süresi yukarıda açıkladığımız azami izin süresi kadar olmayacak, rapor tarihinden itibaren geçerli olacak ve örneğimizde tekil doğumsa dört hafta, çoğul doğumsa altı hafta olacaktır.

TABİP RAPORU DEVLET HASTANESİNDEN Mİ ALINMALI?

- Tabip raporuyla belgelendirme şartı: Sosyal Güvenlik Kurumu ile anlaşmalı veya anlaşmasız bir sağlık hizmeti sunucusundan alabilir. Burada önemli olan tabip raporuyla belgendirilmesidir.

ÇALIŞABİLECEĞİNE DAİR RAPOR ALAN, YILLIK İZİN KULLANIRSA NE OLUR?

- Fiilen çalışma süresi: Tabip raporuyla çalışabileceğini belgelendiren memur bu çalışma süresi içinde kanuni izinlerini kullanabilecektir. Ancak kullanmış olduğu bu izinler doğum sonrası izne aktarılmayacaktır. Kanun burada "fiilen" çalışmayı esas almaktadır. Örneğin; tekil gebelik yapacak kadın memur, raporla belgelendirdikten sonra çalışıp bu süre zarfında 5 gün yıllık izin, 5 gün hastalık izni ve 4 gün de mazeret izni kullanırsa doğum sonrası kullanabileceği izin süresine aktarılacak olan izin beş hafta değil, izinlerinin düşülerek fiilen çalıştığı üç hafta olacaktır. Kurumların birçoğunda bu uygulamaya dikkat edilmemektedir. Öğretmenlerde ise bu uygulama şu şekilde olacaktır. DMK 103/II maddesinde öğretmenlerin yaz tatilinde izinli olacağı ve ayrıca yıllık izin verilmeyeceği belirtilmiştir. Bundan dolayıdır ki, öğretmenlerin yaz tatiline denk gelen ve fiilen çalışmaya bağlı olarak doğum sonrası izne aktarılacak olan doğum öncesi izni (yukarıda belirtildiği üzere tekil gebeliklerde azami 5 hafta, çoğul gebeliklerde azami 7 hafta), doğum sonrası analık iznine eklenmeyecektir.

SON 3 HAFTA İÇİNDE ÇALIŞMAK MÜMKÜN DEĞİL

- Son olarak her halükarda kadın memurun doğumdan önceki üç hafta içinde çalışması mümkün değildir.

DOĞUMUN ERKEN GERÇEKLEŞMESİ HALİ

657 sayılı DMK 104/A beşinci cümlesinde, "Doğumun erken gerçekleşmesi sebebiyle, doğum öncesi analık izninin kullanılamayan bölümü de doğum sonrası analık izni süresine ilave edilir." denilmektedir. Ayrıca 29/01/2016 tarihli ve 6663 sayılı Kanunla gelen altıncı cümlede ise, "Doğum öncesi analık izninin başlaması gereken tarihten önce gerçekleşen doğumlarda ise doğum tarihi ile analık izninin başlaması gereken tarih arasındaki süre doğum sonrası analık iznine ilave edilir" hükmü yer almıştır. Burada kadın memurun doğum yapmadan önce kullanamadığı doğum öncesi analık izni süresi, doğum sonrası analık izni süresine ilave edilecektir. Beşinci cümleyi bir örnekle açıklayalım. Örneğin; tekil gebe olan ve çalışmayarak gebeliğin otuz ikinci haftasında doğum öncesi izne ayrılan kadın memur, beklenen kırkıncı haftada değil de otuz sekizinci haftada doğum yaptı. Bu durumda doğum öncesi kullanamadığı iki haftalık süresi doğum sonrası sekiz haftalık süreye ilave edilerek doğumdan sonra on haftalık izne sahip olmaktadır. 29/01/2016 tarihiyle gelen altıncı cümleye örnek verecek olursak; tekil gebe olan kadın memur yukarıda belirttiğimiz üzere doğum öncesi analık izninin başlaması gereken tarih olan - 32. hafta - dan önce doğum yaptıysa, örneğin otuzuncu haftada izin süresi ne kadar olacaktır. Burada ise doğum öncesi ve sonrası analık izni süresine ilaveten, doğumun gerçekleştiği tarih ile doğum öncesi iznin başlayacağı otuz ikinci haftanın arasındaki fark da eklenecektir. Örneğimizde 8+8+2=18 hafta doğumdan sonra izinli olacaktır. Erken doğum halinde durum böyleyken, geç doğum halinde nasıl olacaktır? Doğumun beklenen tarihten sonra gerçekleşmesi durumunda fazladan geçirilen süreler izin süresinden düşürülmeyecektir.

ÖLÜ DOĞUM HALİNDE İZİN

Ölü doğum halinde, sağ doğum yapan memura verilen doğum öncesi ve doğum sonrası analık izni süreleri aynı şekilde devam edecektir. Burada önemli olan doğumun ölü doğum olarak yapılmasıdır, kadın memur düşük doğumlarda izin sürelerinden faydalanamaz. Ve bu durumun doktor tarafından verilen raporda belirtilmesi gerekmektedir.

DMK 104/A yedinci cümlesinde, "Doğumda veya doğum sonrasında analık izni kullanılırken annenin ölümü halinde, isteği üzerine memur olan babaya anne için öngörülen süre kadar izin verilir." şeklinde belirtilmiştir. Burada babanın da memur olması ve isteği halinde izin verilecektir. Kadın memurda olduğu gibi baba olan memurun da bu izin sırasında çalıştığı kurumun takdiri aranmayacaktır. Aynı zamanda bilindiği üzere eşi doğum yapan memura, on gün babalık izni süresi de verilmektedir. Bu iznin başlangıç tarihi de doğum olayının meydana geldiği tarih olacaktır.

YARIM GÜN İZİN HAKKI

29/01/2016 Tarihli ve 6663 Sayılı Kanunun 6. Maddesiyle, 657 Sayılı Devlet Memurları Kanununun 104. Maddesine Eklenen (F) Fıkrası Gereğince "Yarım Gün İzin Hakkı":

- Yapılan değişiklikle, "Doğum sonrası analık izni süresi sonunda kadın memur, isteği halinde çocuğun hayatta olması kaydıyla analık izni bitiminde başlamak üzere ayrıca süt izni verilmeksizin birinci doğumda iki ay, ikinci doğumda dört ay, sonraki doğumlarda ise altı ay süreyle günlük çalışma süresinin yarısı kadar çalışabilir. Çoğul doğumlarda bu sürelere birer ay ilave edilir. Çocuğun engelli doğması veya doğumdan sonraki on iki ay içinde çocuğun engellilik durumunun tespiti hallerinde bu süreler on iki ay olarak uygulanır." hükümleri getirilmiştir. Bu hükümlerden de aşağıdaki sonuçlar çıkarılmaktadır:

- Yarım gün izin hakkı sadece kadın memura verilmekle birlikte, ayrıca kadın memura süt izni verilmeyecektir. Ancak, yarım gün izin hakkının süresi biten kadın memur, süt izni süresinin kalan kısmı kadar süt izni kullanabilecektir. Bunun tersi bir durumu da olabilir, yani süt izni kullanmayı tercih eden memur süt iznini bırakarak, kalan süre kadar yarım gün izin hakkını kullanabilir.

- Kanunda açıkça belirtildiği üzere, birinci doğumda iki ay, ikinci doğumda dört ay, sonraki doğumlarda ise altı ay süreyle yarım gün çalışma hakkı verilmiştir. Bu sürelerin tespitinde esas olan doğum olayının meydana gelmesi olup, memurun çocuk sayısına bakılmayacaktır.

- Yarım gün izin hakkını kullanılmakta iken çocuğu ölen memurun bu izin hakkı sona erer ve memur ölümden dolayı mazeret izni (657 DMK md.104/B) bitimine müteakip işe başlamak zorundadır.

- Çoğul doğumlarda doğum olayının sayısına göre verilecek yarım gün izin hakkına ilaveten bir ay daha verilir. Buradaki ilave bir aylık süre tek seferlik olmayıp, çoğul doğumdan sonra tekrar çoğul doğum olursa, bir aylık ilave izin tekrardan verilir. Örneğin, ilk doğumu çoğul olan memurun yarım gün izin hakkı 2ay (birinci doğumdan) + 1ay (çoğul doğumdan) =3ay olacaktır. Bundan sonraki doğum tekil olursa ikinci doğumdan dolayı 4ay; çoğul olursa 4ay (ikinci doğumdan) + 1ay (ikinci çoğul doğumdan) =5ay olacaktır.

- Çocuğun engelli doğması veya doğumdan sonraki on iki ay içinde çocuğun engellilik durumunun tespiti hallerinde yarım gün izin süresi on iki ay olarak uygulanır. Bu sürenin başlangıcı da analık izni süresinin bitim tarihinden itibaren başlamaktadır.

- DMK 104/F son cümlesi gereği, yarım gün iznin kullanılmasında sürelerin başlama ve bitiş saatleri çalıştığı kurum tarafından belirlenecektir.

- olarak, yarım gün izin hakkı boyunca fiili çalışmaya bağlı her türlü ödemeler hariç mali haklar ile sosyal yardımlara dokunulmaz.

DOĞUMA BAĞLI AYLIKSIZ İZİN HAKKI

BAYAN MEMURLAR, ANALIK İZNİ VE YARIM GÜNLÜK İZİN HAKLARINDAN SONRA AYLIKSIZ İZİN ALABİLİR

657 Sayılı Devlet Memurları Kanununun 108/B Gereğince Doğum Sebebiyle Verilecek "Aylıksız İzin Hakkı" :

Bilindiği üzere 657 DMK 108/B maddesinde "Doğum yapan memura, 104 üncü madde uyarınca verilen doğum sonrası analık izni süresinin veya aynı maddenin (F) fıkrası uyarınca verilen izin süresinin bitiminden; eşi doğum yapan memura ise, doğum tarihinden itibaren istekleri üzerine yirmidört aya kadar aylıksız izin verilir." hükmü yer almaktayken, 29/01/2016 tarihli ve 6663 sayılı Kanunla, analık izni süresinin bitiminden sonra gelmek üzere "veya 104/F maddesince verilen izin süresinin bitiminden" ibaresi eklenmiştir. Böylece analık izni sonunda işe başlayarak doğum olayının durumuna ve sayısına göre belirli süre yarım gün izin hakkını kullanan kadın memur, bu sürenin bitiminden itibaren isteği halinde yirmidört aya kadar aylıksız izin kullanabilecektir.

ERKEK MEMUR, DOĞUM OLAYININ MEYDANA GELDİĞİ TARİHTEN İTİBAREN AYLIKSIZ İZİN ALABİLİR

Eşi doğum yapan erkek memur ise talebi halinde, doğum olayının meydana geldiği tarihten itibaren yirmidört ay süreyle aylıksız izne ayrılabilecektir. Erkek memura doğum nedeniyle aylıksız izin verebilmek için eşinin Devlet memuru olup olmadığına bakılmayacaktır.

DOĞUM NEDENİYLE İZİN TALEBİNDE, AMİRİN TAKDİR HAKKI YOK

Doğum nedeniyle verilecek olan aylıksız izinde Kurumun takdir hakkı bulunmamaktadır. Ancak ölü doğum yapılması halinde, gerek doğum yapan kadın memura gerekse eşi doğum yapan erkek memura aylıksız izin verilmeyecektir. Ayrıca belirtilen yirmidört aylık süre geçirilmeden, aylıksız iznin kısımlar halinde kullanılması da mümkündür.

DOĞUM NEDENİYLE AYLIKSIZ İZİNDE GEÇEN SÜRELERE KADEME ARTIK VERİLİYOR

657 Sayılı Devlet Memurları Kanununun 108/B Gereğince Doğum Sebebiyle Verilecek Aylıksız İzin Süresince Kademe ve Derece İlerlemesi :

29/01/2016 tarihli ve 6663 sayılı Kanunun 5. maddesiyle birlikte, 657 sayılı DMK 36/C maddesine sekizinci fıkra olarak "108 inci maddenin (B) fıkrası uyarınca kullanılan aylıksız izin süreleri, her yıl için bir kademe ilerlemesi ve her üç yıl için bir derece yükselmesi verilmek suretiyle değerlendirilir." şeklinde eklenmiştir. Böylelikle hem doğum yapan kadın memura hem de eşi doğum yapan erkek memura, doğum nedeniyle kullanabilecekleri aylıksız izin süresi boyunca kademe ve derece ilerlemesi imkanı getirilmiştir. Ancak burada dikkat edilmesi gereken husus; 6663 sayılı Kanunun maddelerinin yürürlüğe giriş tarihlerini bildiren 35. maddesinde, doğum nedeniyle verilecek aylıksız izin süresince kademe ve derece ilerlemesini düzenleyen aynı Kanunun 5. maddesinin yürürlüğe giriş tarihi, yayım tarihi olan 10/02/2016 olarak belirtilmiştir. Anılan bu tarihten itibaren doğum nedeniyle verilmiş veya verilecek olan aylıksız izinde geçen sürelerin hesabında, kademe ve derece ilerlemesi verilmesi mümkün olacaktır. Bu tarihten önce doğum nedeniyle alınarak kullanılmış (memur aylıksız izin sonunda görevine başlamış) aylıksız izinlerde kademe ve derece ilerlemesi yapılması söz konusu olmayacaktır.

Çağatay Han