Gelir İdaresi Başkanlığı Kanun Tasarısında denetimin yapılanmasına ilişkin öneriler

Gelir idaresinin bağımsız hale getirilmesi amacıyla hazırlanan "Gelir İdaresi Başkanlığı'nın Yeniden Yapılandırılmasına İlişkin Kanun tasarı" sı denetimin mevcut hantal, kastlara bölünmüş, bürokratik yapısını aratacak düzenlemeler getirmektedir.

Mevcut yapılanmada Maliye Müfettişleri, Hesap Uzmanları, Gelirler Kontrolörleri ve Vergi Denetmenleri olmak üzere incelemeye yetkili 4 denetim birimi bulunmaktadır.Yeni getirilen tasarıyla mevcut kast yapısı korunduğu gibi sanki amaç, etkinlik ve verimlilik değil de bir kısım grup ve kişilerin ayrıcalıklı yapılarının devam ettirilmesi ve yeni makam ve mevkilerin bu grup ve kişilere tahsisi amaçlanmış gibi görünmektedir. Vergi denetiminde çok başlılığın kaldırılması yönündeki IMF ve Dünya Bankası taleplerinin aksine düzenlemeler Gelir İdaresinin Yeniden Yapılandırılması kanununun amacı olarak sayılan; ülkenin ekonomik ve sosyal ihtiyaçlarına uygun olarak belirlenen gelir politikasını ve hukukun temel ilkeleri doğrultusunda gelir mevzuatını uygulamak; mükelleflerin vergiyle ilgili ödevlerini daha kolay bir şekilde yerine getirmeleri için gerekli tedbirleri almak; şeffaflık, hesap verebilirlik, etkinlik ve verimlilik esaslarına göre yüksek kalitede hizmet sunmak üzere, merkez ve taşra teşkilatı ile fonksiyonel ve hiyerarşik bir bütünlük oluşturması istemi ile çelişmektedir.

Gelir İdaresi Başkanlığı bünyesinde denetim biriminin özerk bir yapıda olması gerekir.Bu durum denetimin yerelleşmesini engelleyeceği gibi verimini de artıracaktır.

Yeni getirilen tasarı denetimin etkinliği kaygısından uzaktır. Denetimde çok başlılık, teşkilat yapısı içinde daire başkanına bağlı gelirler kontrolerleri ve vergi dairesi bölge başkanlıklarına bağlı vergi denetmenleri şeklinde devam ettirilmekte ve özellikle vergi incelemesinin yükünü çeken Vergi Denetmenleri bürokratik yapının baskı ve kayırmacılığına terk edilmektedir.Oysa etkin bir vergi denetimi doğrudan gelir idaresi başkanına ve onun alt birimleri olarak oluşturulacak denetim grup başkanlıkları bünyesinde örgütlenmeli böylece vergi inceleme elemanları yerel baskılardan uzak ve tek bir merkezin planlaması ve örgüt yapısı içinde görevlerini etkin şekilde yürütmeleri sağlanmalıdır.

Gelir İdaresi Başkanlığı'nda merkez ve taşra diye bir ayrım olmamalı, denetim birimleri tek unvan altında toplanmalıdır. Tüm vergi inceleme elemanları Gelir İdaresi Müfettişi veya Gelirler Denetçisi ünvanı altında toplanmalı, mesleğe giriş de tek sınavla olmalıdır. Böylece tüm denetim elemanları tek çatı altında toplanmış olacak mevcut kast yapısının birbiriyle çatışması ortadan kalkacak , vergi denetimindeki çok başlılık sona ererek, planlı ve etkin bir vergi denetimi sağlanmış olacaktır.

Nusret ERDEM